به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ برنامه تلویزیونی "برنامه زندگی" با اجرای سید محمد تقی موحد ابطحی در نهمین برنامه خود به موضوع "تنهایی" پرداخت. آنچه در این برنامه مورد بحث و بررسی قرار گرفت را از نظر می گذرانیم.
جنبش رمانتیک بزرگ ترین جنبش تاریخ تفکر
مواجه هایی که با خرد گرایی عصر روشنگری در غرب رخ داد چه بودند و آنها چه تلقی از بحث تنهایی داشتند؟
دکتر سفید پوش در پاسخ گفت: روشن اندیشان با محوریت کانت، تلاش کردند که دوباره به رابطه انسان و دیگری اش نظم بدهند. یک نظم جدیدی میان انسان با دیگری الهیاتی، دیگری طبیعی و دیگری انسانی اش صورت بندی شد، نظام پیدا کرد و در فلسفه ی کانت تجلی کاملی پیدا کرد. ولی جنبش رمانتیک، تمام این نظم موجود را به چالش کشید. البته این جنبش صرفا یک جنبش نظری نیست، بلکه پیوند تنگاتنگی با رخدادهای سیاسی که در اروپا رقم خورد دارد. انسان منفردی که ارزش منفرد بودن خود را در دوره ی جدید کشف کرده بود، چون آن ارزش را در جمع پیدا کرده بود برای نخستین بار توانست انقلاب بزرگی مانند انقلاب کبیر فرانسه را رقم بزند. فردها چنان با هم دیگر جمع شده بودند که تاریخ سیاست را به راه بسیار جدیدی رهنمون کردند. جمع جدیدی رقم خورده است که در آن افراد تفرد خود را دارا هستند و به دنبال آزادی ها و حقوق فردی خود هستند. از این رو این انقلاب یک رخداد نو تلقی می شود ولی یکی از پیامدهای مهم این شرایط، بر هم خوردن نظم جدیدی بود که حدودا 200 سال بود که متفکران و دانشمندان و سیاسیون بر پا کرده بودند. جنبش رمانتیک که مربوط به پایان صده ی هجدهم است و گوته ی جوان و شیلر از اعضای اصلی اش به شمار می آمدند، رویکردهایی را ارائه کرد که در نهایت باعث آغاز جنبش رمانتیک شد. جنبش رمانتیک بزرگ ترین جنبش تاریخ تفکر است و بازتاب هایش در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها بسیار قابل توجه است. یکی از مهمترین دستاوردهای این جنبش، به رسمیت شناختن تعارض، تناقض و تفاوت بود.
وی افزود:اگر روشن اندیشان تلاش کردند که خرد را در بنیاد دستگاه فکری خود قرار دهند، رمانتیک ها نشان دادند که این خرد به چه میزان تنهاست و نمی تواند چنین کاری انجام دهد. آنها نشان دادند که بدیل خرد یعنی خیال چه ارزش های والایی دارد.
دکتر سفید خوش در مورد نگاه اگزیستانسیالیستها به مقوله ی تنهایی گفت: گوته می گوید ما وقتی در جمع قرار داریم آموزش می بینیم و وقتی تنها می شویم الهام دریافت می کنیم. با این جمله گوته نشان داد که دیگر راهی برای یک جانبه نگری وجود ندارد. دیگر امکان ندارد که صوفی گرایانه در تنهایی غرق شویم یا چنان غرق ملت شویم که درون خود را از دست دهیم. اگزیستانسیالیست ها این سنت را ادامه دادند.
ارتباط با خداوند به عنوان یک "دیگر"ی چه کمکی به ما می کند؟
دکتر سفید خوش پاسخ داد: رابطه ی آدمی و خداوند یک رابطه ی مسئله خیز در رابطه ی انسان و دیگری تلقی می شود. مسئله خیز است از آنجایی که ما از غرق بودن در امر الهی بیرون آمده ایم. از آنجایی که دانش الهیات و علم کلام شکل گرفت، یک دوری بنیادین میان انسان و خدا رقم خورده است و این محصول رشد خرد است که در رشد کردنش میان خود و خدا مرز می گذارد. به این ترتیب خداوند موضوع تحقیق من قرار گرفته است و در این تحقیق غم غربت نیز شکل می گیرد چون ما یاد نزدیکی به خدا می افتیم. یادآوری نزدیکی به خداوند لحظه ایست که معنا داری زندگی برایمان محقق می شود و راستین شکل پیدا می کند.
امید تنها راه کشف خداوند
وی در جمع بندی گفت: اگر قرار باشد چیزی به کل زندگی معنا دهد، به گمان من، آن را در برنامه ریزی های خردی نمی توان پیدا کرد. امید در نامعقول بودنش، تنها امکان معنا داری زندگی است. امید تنها راه کشف خداوند است. تنها نشانه ی انسان مومن امیدواری است.
برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه 4 سیما است که در ماه رمضان هر روز ساعت 19 راهی آنتن این شبکه می شود.