به گزارش خبرنگار برنا از اهواز، از روزهای گذشته خبرهای متعددی در مورد احتمال برخورد نظامی بین ایران و آمریکا به گوش می رسد، ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام ضرب العجلی ۶۰ روزه برای اروپایی ها تعیین و تهدید کرده در صورتی که منافع این کشور در چارچوب برجام تامین نشود، از این پیمان خارج خواهد شد.
با این توضیحات به سراغ دکتر"لینه بلاغی" استاد دانشگاه"الجامعه البنانیه" و "مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی" واقع در بیروت رفته و در مورد برجام و مسایل منطقه با او گفت و گو کردیم، دکتر بلاغی ارشد فقه و حقوق اسلامی خود را از دانشگاه تهران دریافت و دکترای جغرافیای سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس است.
در ذیل این گفت و گو را می خوانید:
آیا برجام از ابتدا می توانست منافع ایران را تامین کند؟
بله، برجام می توانست بخشی از منافع ایران را تامین کند. اما به دو شرط؛ اول اینکه نباید برجام را به زندگی مردم گره زده و انتظارات مردم را از مزایای برجام بالا می‌بردند و دوم این که باید دقت بیشتری می‌شد که طرف مقابل قابل اعتماد است یا خیر.
با خروج آمریکا، اروپایی ها تا چه اندازه توانستند در راه تامین منافع ایران گام بردارند و اقدام عملی اروپا در این زمینه چه بود؟
اروپایی ها همواره سعی کرده بودند با ایران به یک توافق برسند. اما ایران می دانست که آمریکا قطعا باید بخشی از هر توافقی باشد زیرا اروپایی‌ها به تنهایی توان انجام توافقی تاثیرگذار و تامین کننده منافع ایران را ندارند، در حال حاضر هم با خروج آمریکا از برجام، اروپا تا کنون اقدامی عملی که بتواند منافع ایران را تامین کند، نداشته است.
با توجه به شرایط کنونی ایران، به نظر شما چه راهکارهای برای کسب منافع از برجام وجود دارد؟
در حال حاضر شاهد یک نظم جهانی هرج و مرج و یک نظم بی نظم در نظام بین‌الملل هستیم و تصور اینکه در شرایط کنونی ایران بتواند منافع خود را تمام و کمال کسب کند تا حدودی دشوار و سخت است. ایران با برجام و پایبندی به آن توانست بهانه‌های ایران‌هراسی را کم کرده و به ترمیم چهره خود در نظام بین‌المللی بپردازد؛ چهره و وجهی که سال‌ها توسط رقبا و دشمنان در جهان تخریب شده بود.
در شرایط کنونی تنها راه ایران برای گذار از این وضعیت و کسب منافع، تقویت هویت و وفاق ملی است، اتحاد ملی حتی در شرایطی مقدم تر بر قدرت نظامی است و برای هر جامعه ای از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آیا ترامپ به دنبال جنگ با ایران است؟
احساس من بر این است که ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست و از هزینه‌ها و خسارات جنگ با ایران آگاه است. اما فکر می‌کنم که همانند جنگ هشت ساله ایران و عراق مجددا یک کشور را در مقابل ایران قرار دهند و آمریکا خود مستقیم به این مناقشه وارد نشود. در حال حاضر تحرکات در منطقه نشان دهنده وجود برنامه‌هایی برای برخورد با ایران است، البته برخی در دولت آمریکا و اسراییل به دنبال این هستند که آمریکا مستقیم و با نیروی نظامی خود وارد عمل شده و به جنگ با ایران بپردازد.
شرایط منطقه خاورمیانه را چگونه ارزیابی می کنید؟
خاورمیانه؛ منطقه ایی حیاتی و حساس در نظم جهانی است و علی رغم اینکه آمریکا در ظاهر نشان می دهد در حال خارج شدن از آن است، اما در باطن در حال برنامه ریزی برای بازگشت و حضور فعال تر در خاورمیانه است.
خاورمیانه یک منطقه مهم در جهان است و عرصه رقابت قدرت‌ها و ابر قدرت های جهانی باقی خواهد ماند و همواره شاهد منازعات و درگیری در این منطقه خواهیم بود. ایران، ترکیه و اسراییل سه قدرت منطقه‌ای هستند که از حمایت ابرقدرت‌ها برخوردار بوده و همواره در صدد تثبیت و توسعه نفوذ خود در منطقه می‌باشند، از طرفی جهان عرب در تلاش است به رهبری عربستان قدرتی در برابر ایران و تا حدودی ترکیه ایجاد کند و به نظر در این زمینه تاکنون نتیجه‌ای کسب نکرده اند.
در ساحل مدیترانه هم شاهد تراکم بالای پتانسیل های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هستیم که این خود ظرفیت بالقوه ای برای افزایش منازعات و درگیری در خاورمیانه به شمار می رود.
نقش کشورهای عربی و اسراییل در مناقشات چگونه است؟
الان دیگر بر کسی پوشیده نیست که برخی کشورهای عربی و اسراییل به دنبال تضعیف ایران بوده و در این زمینه کاملا هم صدا شدند. کشورهای عربی به دلیل احساس ضعف در مقابل ایران و حتی ترکیه تلاش کردند به اسراییل نزدیک شوند. گاهی اوقات تضادهای دینی و حتی تضادهای دیگر می‌تواند عامل نزدیکی شود. از این رو، عربستان به دلیل نگرانی از جانب دو کشور مسلمان یعنی ایران و ترکیه به سمت اسراییل رفته است. اسراییل نیز از این کشورها به عنوان سربازان خود در جنگ قدرت با ایران و ترکیه استفاده خواهد کرد.
بستن تنگه هرمز تا چه اندازه بر اقتصاد جهانی تاثیر گذار خواهد بود؟
تنگه هرمز یک گذرگاه استراتژیک است و نقش مهمی در اقتصاد جهانی دارد. این تنگه ابزار مناسبی در دستان ایران است اما به دلیل این که جهان کنونی بر پایه اقتصاد، بنا نهاده شده، بستن تنگه کار دشواری است و حتی کشورهایی که در این مناقشات حق را به ایران می دهند، از این اقدام راضی نخواهند بود و این حرکت ایران مانند شمشیر دو لبه ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای این کشور شود.
آیا جامعه آمریکا آماده پذیرش جنگی دیگر در خاورمیانه است؟
در این مرحله موضوع در دست مردم آمریکا نیست، بلکه نیازهای اقتصادی آمریکا ایجاب می کند که به مردم بقبولانند که اگر جنگی صورت می‌گیرد به دلیل استمرار و تثبیت قدرت اقتصادی است. در نظم کنونی جهان، نظر مردم تاثیر چشمگیری بر روی سیاست قدرت‌های جهانی نخواهند گذاشت.
تداوم تحریم ها و فشارها چه تاثیری بر سیاست ایران خواهد گذاشت؟
تداوم تحریم ها قطعا بر ایران فشار خواهد آورد. در مقابل ایران یا به مقابله نظامی با تحریم کنندگان خواهد پرداخت که این امر به شدت ضعیف است، زیرا ایران بارها تاکید کرده آغازگر جنگ نخواهد بود. اما راه دوم، تحمل فشار ها و تلاش برای دور زدن تحریم هاست که ایران نشان داده توان انجام این کار را دارد. البته مقابله با تحریم و تحمل فشارهای بین المللی، نیازمند ایجاد همبستگی و وفاق ملی در داخل کشور است.
اتفاق فجیره امارات کار چه گروهی است و دلیل متهم کردن ایران چیست؟
در حادثه ای که در بندر فجیره امارات رخ داد، برخی به دنبال متهم کردن ایران بودند. این حادثه در نزدیکی پایگاه آمریکایی ها رخ داده اما وزیر خارجه آمریکا در روسیه اعلام کرد، تا زمانی که منافع آمریکا به صورت مستقیم با تهدیدی مواجه نشده، آمریکا اقدامی علیه ایران نخواهد کرد. این موضوع برای عربستان و امارات که هزینه های زیادی بابت امنیت به آمریکا پرداخت کردند بسیار سنگین بوده است، از طرفی، دلیل متهم کردن ایران در این شرایط آن است که بخشی از کشورهای منطقه به دنبال بهانه هایی برای برخورد سخت با ایران هستند و به نظر می‌رسد این اتفاق هم در همین راستا صورت گرفته است.
در روزهای اخیر هم شاهد این بودیم که حملات حوثی ها به تاسیسات نفتی عربستان به ایران منتصب شد و مقامات عربستانی انگشت اتهام را سمت ایران نشانه گرفتند، آیا پروژه سناریو سازی علیه ایران آغاز شده است؟
در مورد انتصاب اتفاقات اخیر منطقه به ایران باید گفت که قطعا افرادی خواهان جنگ با ایران هستند و از هیچ اقدامی فروگذار نیستند. در روزهای گذشته در خبرها خواندیم که ولیعهد سعودی با مقامات هند، چین و پاکستان دیدارهایی داشته که این دیدارها به دلیل دادن تضمین های اقتصادی به این کشورها است و همانطور که گفته شد افراد و گروه‌های خواهان جنگ با ایران در تلاش هستند به هر نحوی شده به ایران ضربه بزنند و آمریکا را مستقیما به رویارویی با ایران بکشانند، زیرا کاملا می دانند که نه کشورهای عربی و نه حتی اسراییل به تنهایی قادر به مقابله و رویارویی با ایران نیستند، و اگر نتوانستند جنگی راه بیاندازند، دست‌کم پروژه ایران هراسی و جریحه‌دار کردن ملت‌های منطقه را در دستور کار خود قرار دهند.
رفتار ترامپ و در مجموع سیاست‌های آمریکا در قبال ایران را در قالب چه نظریه‌ای می توان بررسی کرد؟
در این مورد که آمریکا در تقابل با ایران از چه نظریاتی استفاده کرده، مبحثی پیچیده است. به نظر من در حال حاضر دولت آمریکا از مجموعه ای از نظریات و تئوری های بین المللی در قبال ایران و منطقه استفاده می کند و تصمیم گیران در آمریکا بیشترین تمرکز خود را بر نظریات اقتصادی گذاشته اند، اما از بخش‌هایی از نظریه جنگ تمدن های"هانگ تینتون" هم در مقاطع مختلف استفاده می کنند.
همانطور که اشاره کردم در دوره‌ای از هرج و مرج و نوعی نظم بی نظم به سر می بریم و همین امر بست سیاست ها یا انتساب آنها به یک نظریه خاص را دشوار کرده است، اما بر اساس چیزی که تا کنون دیده شد مشخص است که نظریات مختلفی اعم از اقتصادی، تکنولوژی، برخورد مستقیم، جنگ تمدن های"هانگ تینتون" و دیگر نظریات استفاده شده است، مع الوصف به نظر می رسد در حال حاضر آمریکا از چندین نظریه برای کسب بهترین نتیجه استفاده می‌کنند و خواهد کرد.
آیا اروپا در این مناقشه قادر خواهد بود نقشی تاثیر گذار ایفا کند و در مقابل آمریکا بایستد؟
در مورد موضع اروپا باید گفت، اروپا در یک مخمصه یا دو راهی قرار گرفته و از طرفی خواهان جنگ و برخورد سخت با ایران نیست. زیرا به دلیل نزدیکی به منطقه قطعا تبعاتی گریبانگیر آنها خواهد شد، همان طور که می دانید اروپا هنوز از زیر فشار بحران اقتصادی که در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ اتفاق افتاد خارج نشده و همچنان با مشکلات اقتصادی دست به گریبان است. در سال‌های اخیر و پس از جنگ سوریه هم شاهد گسیل شدن مهاجران به اروپا بودیم که مشکل کشورهای اروپایی را دو چندان کرده است. از طرفی اروپا به دلیل مسایل ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک و روابط فرهنگی، مذهبی، فکری و حتی نظامی با آمریکا، توانایی دوری از این کشور را ندارد. به نظر می رسد کشورهای اروپایی در این زمینه تاثیرگذاری لازم را ندارند و باید در نظر بگیریم که منطقه اروپا به گونه ای در خطر است و به نحوی محلی برای منازعه قدرت های بزرگ مانند چین، روسیه و آمریکا خواهد بود.
پیش بینی شما از آینده منطقه و مناقشات ایران و آمریکا چیست؟
همانطور که در بالا ذکر شد منطقه خاورمیانه به دلیل اهمیت استراتژیک و وجود قدرت‌های جهانی در آن همواره شاهد برخورد و منازعات خواهد بود، اما در مورد مناقشات ایران و آمریکا و آینده آن احتمالا دو طرف در نهایت به سمت مذاکره با یکدیگر رفته و تلاش می‌کنند مناقشات خود را از راه دیپلماتیک حل کنند. البته این مذاکرات برای ایران آبرومندانه خواهد بود و لازمه این اقدامات این است که طرف آمریکایی در مذاکرات صداقت لازم را داشته و این تضمین را بدهد که با تغییر رییس‌جمهور توافقات لغو نخواهد شد. لازم است در اینجا دوباره به این موضوع اشاره کنم که افراد و گروه هایی در آمریکا و منطقه به دنبال جنگ با ایران هستند و به نوعی دستشان بر روی دکمه جنگ قرار دارد، اما ترامپ و مقامات ایران از عواقب جنگ برای دو طرف اطلاع داشته و تلاش دارند مناقشات و مشکلات را به گونه ای دیگر برطرف کنند.
گفت و گو: رضا میر