پیدا و پنهان جدیت اروپا نسبت به برجام

به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا به نقل از ایرنا، ایران در یکسالی که از زمان خروج واشنگتن از برجام می‌گذرد، با فداکاری و صبر، مسئولیت حفظ این توافق بین‌المللی را به دوش کشیده است اما نگاه خنثی دولتمردان اروپایی به انجام تعهدات خود با واکنش و اولتیماتوم تهران همراه شد که زمان وعده‌های سیاسی اروپا به پایان رسیده و آنها برای حفظ برجام باید هزینه بدهند.
این اقدام ایران سبب شد تا دوشنبه هفته گذشته بروکسل میزبان نشست «فدریکا موگرینی» رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سه وزیر خارجه اعضای برجامی این قاره اتحادیه اروپا باشد. 
نشستی که در حاشیه آن به دیدار با «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا - که بصورت غیرمنتظره به بروکسل رفته بود - نیز منتهی شد و آنها مخالفت و انتقاد خود را با رویکرد یکجانبه و تندروی واشنگتن علیه ایران با سیاست فشار حداکثری اعلام کردند.
در پنج روزی که از این نشست گذشته است، دولتمردان، مقام‌های سیاسی و تحلیلگران در این قاره بویژه سران آن اظهاراتی مطرح کرده‌اند که گویای تغییر مسیر در جهت حفظ برجام است؛ هرچند که همچنان در حد لفاظی بوده و اقدام عملی از آنها دیده نشده است.
یکی از خواسته‌های ایران از اتحادیه اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام، ایجاد ساز وکاری برای مبادلات مالی تهران با بروکسل بود و براین اساس دولتمردان اروپایی بعد از مدتها وقفه، اوایل زمستان سال گذشته «اینستکس» را پیشنهاد کردند؛ اما با وجود تاخیرهای مکرر، هنوز اجرایی نشده است؛ هرچند موگرینی در نشست هفته گذشته که ریاست گروه سه کشور اروپایی «انگلیس، فرانسه و آلمان» موسوم به EU3 را برعهده داشت در پیامی جداگانه خواستار فعال شدن ساز وکار اینستکس برای انجام معاملات تجاری قانونی با ایران بدون نگرانی از تحریم‌های آمریکا شد و گفت نخستین معاملات از این راه در چند هفته آتی انجام می‌شود.
با این وجود، اغماض اروپا در انجام تعهدات برجامی، موضوعی است که رسانه‌های اروپایی نیز به آن اذعان کرده اند. برای نمونه، پایگاه خبری فوربس در گزارشی با توجه به فشارهای آمریکا به متحدانش برای پرهیز از مبادلات با ایران نوشت: «زمانی وجود دارد که انسان باید طرف یکی را بگیرد اما اتحادیه اروپا ظاهرا مصمم است که مدت بیشتری در وسط باشد...».
در همین زمینه رییس جمهوری اتریش نیز اواخر هفته گذشته در نشست خبری مشترک با «ولادیمیر پوتین» همتای روس خود در سوچی به آن اشاره کرد: «اتحادیه اروپا هنوز نتوانسته مکانیزم کارآمدی را برای تجارت با ایران به اجرا گذارد.»
در واقع «الکساندر فان در بلن» نیز به کوتاهی سران بروکسل اذعان و تصریح کرده که آمریکا با تحریم‌هایش علیه ایران، به نوعی اروپایی‌ها را نیز تنبیه کرده است.
وی خاطرنشان کرد، این رویکرد منفی با اعمال تحریم‌ها نسبت به ایران در حالی صورت گرفته که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان اجرایی شدن برجام، پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کرده است.
وی اذعان کرد با توجه به این برخورد با تهران، «سخت است که در این شرایط، بتوان ایران را جذب کرد.»
«آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان نیز از وحدت اروپایی‌ها در قبال توافق هسته ای با جمهوری اسلامی ایران استقبال کرده و گفته، اروپا در تعامل با مساله ایران ضعیف عمل کرده است.
وی با بیان اینکه آلمان، فرانسه و انگلیس رویکرد متفاوتی با آمریکا در برابر برجام دارند، تصریح کرده، اروپا تلاش می‌کند توافق هسته‌ای را نجات دهد اما با وجود نقش دلار به‌عنوان ارز پیشرو جهان، اروپا در مواجهه با تحریم‌های آمریکا با مشکلاتی روبه‌روست.
وی در مصاحبه با روزنامه «زوددویچه سایتونگ» اعلام کرده که اروپا در تقابل با تحریم‌های آمریکا برای حفظ برجام با چالش مواجه است؛ با این حال اروپایی‌ها پیشرفت‌هایی نیز حاصل کرده‌اند.
مدیر اندیشکده روابط بین‌الملل و راهبردی فرانسه نیز در این زمینه با انتقاد از یکه‌تازی‌های آمریکا در صحنه بین المللی، تاکید دارد که اروپا درباره کنار گذاشتن تجارت با دلار در اقتصاد جهانی باید بیشتر بیاندیشند زیرا تهدید اصلی برای حاکمیت کشورهای اروپایی است.
«پاسکال بونیفاس» تهدید اصلی برای حاکمیت کشورهای اروپایی را سیاست‌های یکجانبه گرایانه رئیس جمهوری آمریکا دانست.
«سیاست دونالد ترامپ خیلی سریع نظم جهانی را برهم می‌زند و این به هرج‌ومرج در کشورهای مختلف منجر خواهد شد.»
به گفته رئیس اندیشکده روابط بین‌الملل و راهبردی فرانسه، آمریکا همزمان تحریم‌ها و فشارهای خود را به کشورهای ایران، کره‌شمالی، ونزوئلا و کوبا افزایش داده و نظر دارد «امپریالیسم آمریکایی» را که در گذشته تضعیف و متزلزل شده بود، احیا کند.

** فصلی جدید برای محک اروپا
در کنار تاکید سران بروکسل به ضرورت حفظ برجام و ضرورت بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی آن، فشار احزاب و گروه‌ها در این اتحادیه اروپا به دولتمردانشان برای ترغیب واشنگتن با هدف بازگشت به توافق هسته‌ای بیشتر شده است و در این میان، واکنش‌‌ها در آلمان بیشتر از دیگر کشورها بوده است.
احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات آلمان چهارشنبه گذشته در نشستی در برلین، بر لزوم حل و فصل موضوع ایران از طریق سیاسی تاکید کردند.
«الکساندر گراف لامبسدورف» معاون فراکسیون پارلمانی حزب دموکرات آزاد آلمان نیز در گفت ‌وگو با نشریه «دی ولت»، با توجه به رخدادهای منطقه غرب آسیا، افزایش تنش در منطقه میان آمریکا و ایران را به زیان آلمان دانست و گفت: پیامدهای چنین اتفاقی می‌تواند به طور مستقیم متوجه آلمان شده و پیامدهای سنگینی به بار آورد. 
نمایندگان پارلمان آلمان(بوندستاگ) نیز در سخنرانی‌های خود در این مجلس بر لزوم حفظ برجام و مقابله با سیاست‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران تاکید کردند.
«نوربرت روتگن» نماینده فراکسیون دموکرات مسیحی در این رابطه گفت: روح برجام آسیبی ندیده است و می توان آن را ادامه داد. هسته اصلی توافق هسته‌ای ایجاد ساز وکاری برای برقراری امنیت در منطقه و توسعه اقتصادی ایران است.
وی با یادآوری جدایی مسیر آمریکا و اروپا در موضوع ایران افزود: نباید فقط به آمریکا متکی باشیم؛ اتحادیه اروپا باید راهی منحصر به خود در این میان بیابد و راهبرد سیاسی‌اش را برای منطقه تدوین کند. 
«نیلز اشمیت» عضو فراکسیون حزب سوسیال دموکرات آلمان نیز سیاست‌های آمریکا را عامل تشدید اوضاع در منطقه خواند و گفت: سیاست‌های کاخ سفید تلاش‌های دیپلماتیک را بی‌اثر کرده است اما آلمان به بازگشت به مسیر دیپلماتیک اصرار دارد. 
وی خاطرنشان کرد: از همه ظرفیت‌های دیپلماتیک برای حفظ برجام استفاده خواهیم کرد. «ما سال‌ها برای به ثمر رساندن این توافق زمان صرف کرده‌ایم و خواهیم کوشید که منافع اقتصادی مورد نظر ایران در این توافق تامین شود.»
شدت تحولات در منطقه و افزایش تنش‌‌ها سبب شده تا حزب سبز آلمان از وزیر خارجه این کشور درخواست کند که سفری به تهران داشته باشد.
با این حال یک عضو فراکسیون حزب سبز پارلمان آلمان اعلام کرد که هنوز برنامه‌ای برای سفر «هایکو ماس» به ایران با هدف رایزنی درخصوص برجام اعلام نشده است.
دولت ترامپ انتظار داشت همچون گذشته که متحدانش در اروپا از سیاست‌های واشنگتن حمایت می‌کردند، این بار نیز علیه ایران با او همسو شوند اما امید او بر باد رفت و این بار در اظهارات علنی مقام‌های اروپایی دیده شده است.
در این زمینه خبرگزاری آسوشیتدپرس به مخالفت سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه با سیاست‌های تنش‌آفرین کاخ سفید علیه ایران اشاره کرد و نوشت: تنش بر سر ایران آزمونی است که ائتلاف اروپایی و آمریکا را محک می‌زند.
«آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان نیز تصریح کرده که فرانسه، آلمان و انگلیس «رویکردی متفاوت» از آمریکا درباره ایران اتخاذ کرده‌ و در این زمینه «منافع مشترکی» با روسیه و چین دارند.
به اعتقاد تحلیلگران بین‌المللی، سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در صورت اجرایی کردن کانال مالی با ایران، به راهی برای جلوگیری از تحریم‌های آمریکا دست یافته و نشان خواهند داد که ائتلاف‌ها می‌تواند به بازسازی اروپای غربی بعد از جنگ جهانی دوم کمک کند؛ ضمن آنکه محکی برای شروع به کار چنین ائتلاف‌های علیه واشنگتن باشد که پیش از این وجود نداشته است.

** اروپا همانند ایران هزینه دهد
ایران بارها تصریح کرده که برایش قابل‌پذیرش نیست اروپا نتواند در انجام تعهدات برجامی خود قدمی برندارد؛ در واقع سران قاره سبز باید بپذیرند که برای پایبندی طرفین توافق هسته‌ای، هزینه دهند.
هرچند اروپا به دلیل فشارهایی که از طرف آمریکا وجود دارد به‌راحتی نمی‌تواند برخی از تعهداتشان را اجرا کند اما این نافی تعهدات و مسئولیت‌شان نیست؛ ضمن آنکه اجرا نشدن کانال مالی میان اروپا با ایران، برای طرف غربی نیز خسارت بار بوده است. 
طبق گزارش شبکه «زد.دی.اف» آلمان، اجرا نشدن ساز وکار مالی ویژه بین ایران و اتحادیه اروپا سبب کاهش مناسبات تجاری شرکت‌های آلمانی با تهران شده است.
این رسانه، از سکوت اروپایی‌ها در قبال تحریم‌های آمریکا به عنوان عامل اصلی کاهش مناسبات تجاری ایران و آلمان در ماه‌های اخیر یاد کرد.
فرافکنی سران اروپایی برای اجرای این ساز وکار مالی در حالی بارها مطرح شده که «زیگمار گابریل» وزیر امور خارجه سابق آلمان در این رابطه تصریح کرده «برای بهره‌مندی ایران از منافع توافق هسته‌ای امکاناتی وجود دارد که اروپا تاکنون آنها را به کار نگرفته است.»
در این زمینه «وندی شرمن» دیپلمات آمریکایی و عضو سابق تیم مذاکرات هسته‌ای نیز در یاداشتی در روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز»، بر نقش فعال و مثبت سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان در زمان مذاکرات منجر به برجام تاکید و به آنها یادآوری کرده: «در شرایط حساس کنونی این سه کشور نقش بیشتری برای کمک به ایران با هدف جلوگیری از یک جنگ احتمالی با آمریکا دارند.»
وی یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای اروپایی‌ها برای دسترسی ایران به منافع اقتصادی برجام را «به راه انداختن چرخه حرکت ساز وکار مالی تجارت با ایران(اینستکس)» دانسته و نوشته است: اروپا باید «مکانیسم مالی واقعی و قابل اجرا» را برای ارائه برخی سرمایه گذاری‌ها و کمک‌های بشردوستانه به ایران ایجاد کند.
در واقع این دیپلمات سابق آمریکایی نیز اذعان کرده اروپا باید کانال مالی پیشنهاد دهد که قابلیت اجرایی داشته باشد و به نوعی، هزینه و ریسک‌های تعهدات برجامی خود را بپذیرد.