بیماری هایی که مو را تهدید می‌کنند/ روش های مراقبت و نگهداری

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛  مریم ابوالحسنی، کارشناس ارشد آموزش بهداشت، در گفتگو با برنا از عوامل موثر بر سلامت مو می گوید:

این کارشناس ارشد آموزش بهداشت با اشاره به اهمیت رژیم غذایی در سلامت مو به برنا گفت: رژیم غذایی بر سلامت مو تأثیر می‌گذارد، یک رژیم غذایی حاوی پروتئین، اسیدهای چرب ضروری، ویتامین ب و ویتامین ث، جهت تغذیه فولیکول‌های مو لازم است. حتی مواد معدنی مانند آهن، سولفور، روی می‌تواند در درخشانی و روشن تر شدن مو نقش داشته باشد. ویتامین آ نیز در کاهش خشکی مو تأثیر دارد.

وی در توضیح اثر بیماری ها بر سلامت مو چنین بیان داشت: طولانی شدن بیماری و استرس می تواند باعث ریزش و سفیدی مو شود، زیرا باعث جذب ضعیف مواد مغذی ضروری توسط مو و همچنین کاهش اکسیژن رسانی و گردش خون در ریشه مو می شود. بلوغ، بارداری و یائسگی می‌تواند از عوامل تأثیرگذار بر سلامت مو باشد. دوران بلوغ باعث چربی مو می شود و در صورت وجود تیروئید در فرد باعث خشکی مو می شود. در دوران حاملگی ریزش موقت موها اتفاق می افتد، و کاهش استروژن در طول دوران یائسگی نیز باعث خشکی و شکننده شدن موها می شود.

ابوالحسنی درخصوص داروها و آلرژی‌ها و آنچه بر سر سلامت مو می‌آورند افزود: برخی از داروها می‌توانند مانع گردش خون در پوست سر و خشکی مو شوند. حساسیت به برخی از محصولات مورد استفاده در پوست و مو باعث کاهش گردش خون در مو می شود، همچنین شوره سر نیز ممکن است نتیجه آلرژی باشد.

این کارشناس بهداشت  سبک زندگی را نیز بر سلامت مو بی تاثیر ندانسته و در این خصوص گفت: شیوه زندگی هر فردی تأثیر مستقیمی بر سلامت موی او دارد. از جمله سیگار کشیدن که با طاسی سر مرتبط است. همچنین زندگی در مناطق آلوده باعث ریزش مو می شود. تحقیقات نشان داده است که کراتین به عنوان یک مولکول پروتئینی در ساختار مو می تواند با سموم مختلف، مواد شیمیایی موجود در هوای آلوده و دود سیگار ادغام شده و از طریق جریان خون به فولیکول مو رسیده و باعث آسیب به مو شود. ورزش‌هایی مانند دویدن سریع، پیاده روی آهسته، شنا و هر ورزشی که باعث فعالیت مناسب قلب شود خون‌رسانی و اکسیژن را به پوست سر بیشتر کرده و باعث سلامت و تقویت مو می شود.

مریم ابوالحسنی از ژنتیک و اثر آن بر مو بیان داشت: عوامل ژنتیکی بر ضخامت، طول، رنگ و بافت مو تأثیر دارند. طاسی ارثی یا نازک شدن مو شایع ترین نوع کم مویی است که هر دو جنس را درگیر می کند اگرچه بروز ان در مردان بسیار بیشتر است.

روشهای پیشگیری از ریزش مو

این کارشناس ارشد آموزش بهداشت  روش های پیشگیری از ریزش مو را چنین برشمرد:

رژیم غذایی مناسب

غذاهایی که از لحاظ ویتامینهای B ، آهن و ید کامل باشند می تواند باعث قوت ، نمو و ثبات رنگ طبیعی مو بشوند. رژیم غذایی شامل : جگر گاو ، گوساله و یا گوسفند، استفاده از فرآورده های دریایی، جوانه گندم، ژلاتین، ماست و استفاده روزانه از غلات و نان. از گروه ویتامین های B سه نوع از آنها به نام های اسید پانتوتنیک، اسید فولیک و اسید پارا آمینو بنزوئیک می تواند رنگ طبیعی موها را نگهداری کنند .  داشتن رژیم غذایی متعادل و دارای مواد مغذی به داشتن مویی سالم و کاهش ریزش مو کمک می کند.

ماساژ دادن پوست سر

ماساژ برای هر نوع مو لازم است. منظور از ماساژ تنها مالش مو نیست بلکه باید پوست سر را طوری ماساژ دهیم که پوست سر به استخوان نچسبد، این ماساژ روزانه نه تنها از ریزش مو جلوگیری می کند و به آنها زیبایی می بخشد بلکه از بروز سردردها نیز جلوگیری می کند.

مراقبت از مو

به عقیده اکثر متخصصان منظور از بهداشت پوست و موی سر این است که از یک سو پوست سر کاملا تمیز نگهداری شود و از سوی دیگر بر مقاومت مو افزوده گردد. قشر جوان مخصوصا دختران جوان در مراقبت از موی سر افراط به خرج می دهند و این افراط گاهی نتیجه عکس دارد و بسیاری از بیماریهای مو و پوست در اثر همین وسواس بیش از حد بهداشت مو پدید می آید .

شستشوی موها

میزان چربی پوست سر نیز موجب تقسیم بندی مو به انواع معمولی، خشک و چرب شده است. شستشوی موی سر رابطه مستقیمی با جنس مو و میزان چربی موهای فرد بستگی دارد . موهای طبیعی را هفته ای یک بار، موهای خشک را ده الی پانزده روز یک بار، موهای چرب را هفته ای دو تا سه بار و اگر پوست سر بیش از حد چرب باشد باید هر روز شستشو داد . نیاز به دفعات شست و شوی مو به اندازه شست و شوی بدن نیست اما از تمیز نگه داشتن موها هم نباید غفلت کنیم. چگونه شستن مو برای افراد مختلف بستگی به نوع موی افراد، میزان فعالیت بدنی افراد، آب و هوا و حتی شغل آنها دارد .

نوع شامپو

ادعای اغلب سازندگان شامپو مبنی بر اینکه ماده ساخته شده به وسیله آنها سبب حفظ قدرت حیاتی و حتی رویاندن مو می گردد، دور از حقیقت و فقط ادعای محض است . برای انتخاب شامپوی مناسب مو بایستی ابتدا نوع مو مشخص گردد. مواد تشکیل دهنده یک شامپوی معمولی عبارتند از: پاک کننده، چرب کننده، تثبیت کننده کف، نرم کننده کف، غلظت دهنده، خنک کننده، ضد اکسیداسیون، ضد باکتری، ماده ای که حالت صدفی به شامپو می دهد، مواد معطر، آب، مواد عمل آورنده و عصاره یک یا چند گیاه. کلاً ترکیب اکثر شامپوها تقریباً یکسان بوده و اختلاف شامپوها در نوع مواد حالت دهنده آن است. چیزی که مهم است انتخاب نوع مناسب شامپو برای مو می باشد (موی خشک، چرب، معمولی، شوره دار، آسیب دیده، ضعیف و نازک، رنگ شده و غیره). برای این منظور فرد بایستی بطور مرتب نوع شامپوی خودش را عوض کند تا به بهترین نوع مناسب موهایش برسد و آنوقت می تواند آن مارک مخصوص را برای همیشه ادامه دهد. توجه داشته باشیدکه صابون های دست و بدن برای شستشوی موها مناسب نمی باشند و برای این منظور بایستی فقط از شامپو استفاده کنید. شامپو نقشی در رشد و حیات مو نداشته و فقط پاک کننده است. تبلیغاتی که راجع بوجود ویتامین، مواد مغذی مو و پروتئین در شامپوها و اثر مثبت آنها بر رشد مو می کنند صحت ندارد. هیچ شامپویی موها را پرپشت تر نمی کند زیرا اصولاً بعد از تولد فولیکول موی جدید ساخته نشده و تنها کاری که می شود کرد این است که با مراقبت صحیح و دارو تا حدی این فولیکول ها را حفظ نمود. وجود سدر، کتیرا، حنا و غیره در شامپو از نظر رشد و تقویت مو اثر خاصی ندارد. سدر ضد چربی موها است و لذا شامپوی آن برای موهای چرب توصیه می شود. کتیرا چون موها را نرم تر می کند (حالت دهنده است) لذا شامپو کتیرا برای موهای زبر و خشک مفید است. حنا در سطح مو باقی مانده و لذا خاصیت رنگ کنندگی و مقداری اثر حجم دهندگی مو دارد .شستشوی مو بازرده تخم مرغ، آب برنج، عسل، مورد، نخود و غیره ارتباطی با رشد مو نداشته و در بسیاری از موارد بهتر است این مواد به عوض مالیدن به موها، خورده شوند تا مواد مغذی آنها از طریق جریان خون به موها برسد .برای شستشوی موهای آسیب دیده (مویی که در اثر دستکاری بیش از حد دچار تخریب مو شده و پیوندهای گوگردی ساختمان آن تغییر کرده اند. این مو دارای خشکی، زبری و عدم استحکام است)، بهتر است از شامپوی دارای PH خنثی و یا اسیدی خیلی ضعیف استفاده شود .

خشک کردن موها

برای خشک کردن موها پس از استحمام بهتر است اجازه دهید آنها به حالت طبیعی خشک شوند و با موهای خود با ملاطفت رفتار کنید . در صورت استفاده از حوله آنرا فقط بر موها فشار داده و از مالش شدید اکیداً خودداری نمایید. سشوارکردن در صورتی که از ب

شانه زدن موها

مو برای سالم ماندن به برس کشیدن و شانه کردن روزانه نیاز دارد .روزانه 3 - 2 بار برس یا شانه زدن مو کافی است. از این بیشتر کشش وارده بر مو در دراز مدت سبب آسیب به مو می شود (مثل مو خوره، شکسته شدن و گاهی کم پشتی موها). قبلاً معتقد بودند که برس زدن زیاد مو و ماساژ مرتب پوست سر میزان جریان خون رسیده به مو را زیاد کرده و موجب تقویت آن می گردد ولی در حال حاضر این مطلب رد شده است . برس زدن گذشته از پاک کردن موها ، خون را به جریان می اندازد  به شرط آنکه موها سالم و محکم باشند پس بایستی ابتدا موها را سالم ساخت و بعدا اقدام به برس زدن موها کرد .برس ایده آل باید دارای موهای نرم، قابل ارتجاع و با نوک گرد و درشت بوده بطوریکه موها به نرمی در بین آنها حرکت نموده و کشیده نشوند. بهتر است از شانه یا برسی استفاده شود که تولید الکتریسیته ساکن نکند (شانه یا برس فلزی نوک تیز خوب نیست). شانه بایستی از پلاستیک قابل ارتجاع ساخته شده باشد. نوک دندانه های شانه بایستی گرد و عریض و اتصال بین دندانه ها درست در مرکز هر دندانه بوده و همچنین فواصل دندانه ها متناسب و جنس آنها انعطاف پذیر و نرم باشد تا دندانه ها به راحتی بین موها حرکت نمایند. از برس و شانه زدن موهای خیس خودداری کنید زیرا موی خیس خاصیت ارتجاعی بیشتری داشته و لذا تحت کشش و فشار دندانه های شانه یا برس احتمال آسیب رسیدن به موها افزایش می یابد .

بیماری های مو

این کارشناس بهداشت  بیماری هایی که مو را تهدید ؛ روش های مراقبت و درمان را  نیز چنین برشمرد:

شپش سر

آلودگی به شپش یک مسئله اجتماعی و گریبان گیر بسیاری از جوامع بشری است و از بیماریهایی است که در مدارس کشور شایع می باشد. این بیماری بیشتر در مناطقی که دارای تراکم جمعیت و فقدان بهداشت عمومی می باشد، مشاهده می شود وامروزه جزء معضلات جامعه بشری محسوب می گردد. اهمیت اپیدمیولوژیک به ویژه در ایران، عبارت است از:

1- شیوع سریع و ایجاد ناراحتی های بسیار و نیز انتقال بیماریهایی از قبیل تیفوس که می تواند باعث مرگ انسان شود.

2- شیوع تحت شرایط فقدان بهداشت عمومی، فقر عمومی و فرهنگی، تراکم جمعیت مانند اردوگاهها ، مدارس، سرباز خانه ها و ...و عدم رعایت بهداشت فردی بسیار بالاست.

3- انتقال از افراد آلوده به افراد سالم از راه تماس مستقیم و یا غیر مستقیم بوسیله وسایل شخصی فرد آلوده مانند: شانه، کلاه، روسری، مقنعه و وسایل خواب و البسه می باشد .عوارض آلودگی روانی شپش بیش از جنبه های بهداشتی آن است ، القاب و برچسب هایی که به افراد زده می شود و بر قابلیت آنها در انجام امور زندگی تاثیر منفی می گذارد. آلودگی باعث احساس انزجار، احساس تنفر، خستگی، درد، عصبانیت، وحشت، ناباروری و استهزاء می شود. کودکان بیشتر از بزرگسالان و زنان به سبب انبوهی موی سر بیش از مردان، به شپش سر آلوده می شوند. آلودگی به شپش را می توان در بین گروههای سنی 11-6 دید، همچنین افزایش ابتلا در بین گروههای سنی 36-24 نیز به چشم می خورد. با توجه به اینکه مهمترین راه انتقال تماس مستقیم ( سر به سر) و استفاده از وسایل شخصی دیگران می باشد، در نتیجه این امر شرایط شیوع را در اماکن پرجمعیتی مثل مدرسه فراهم می سازد (18). آلودگی سر به شپش و رشک خطر ویژه‌ای دارد زیرا این انگلها باعث خارش و یا عفونت پوست می‌شوند و می‌توانند بیماریهای دیگر را منتقل کنند، در صورت مشاهده جهت درمان سریعاً به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنند.  

 - اولین اقدام به موازت معالجه، شستن وسایل، رختخواب و لباس ها است.

 - هرگز از شانه، کلاه، مقنعه و روسری دیگران استفاده نکنید. 

 - در صورت مشاهده جوشهای چرکی، پوسته پوسته شدن، لکه‌های سفید رنگ و یا هرگونه ضایعه غیرطبیعی در روی پوست سر فوراً به پزشک مراجعه کنند.

شوره سر

پوست انسان در خارجی‌ترین سطح خود به‌دلیل داشتن کراتین مدام در حال بازسازی سلولی است و این بدین معنیست که در تماس مداوم با فضای اطراف سلولهای پوست خارجی (اپیدرم) در لایه بیرونی از بین می‌روند و نیاز به جایگزینی دارند. این بازسازی در تمام سطح بدن وجود دارد ولی هنگامی‌که در اسکالپ سر به‌دلیلی این روند مرگ سلولی افزایش پیدا کند به شکل ذرات قابل دیدن یا به اصطلاح شوره سر پدید می‌آید. شوره سر همان پوسته پوسته‌های سفید مو است و پزشکان نیز هنوز در مورد علت اصلی ایجاد ‌آنها مطمئن نیستند، اما یک فرضیه در این رابطه وجود دارد و‌ آن این است که شاید در اثر رشد بیش از حد قارچ‌ها در سر ایجاد می‌شوند. از طرفی شاید خشک شدن یا چرب شدن بیش از حد پوست یا شامپو کردن زیاد و یا عدم شامپو کردن باعث بروز شوره شود. اگزما یا پسوریازیس نیز می‌تواند از عوامل ایجادکننده این حالت در سر باشد. شوره علاوه بر اینکه در ظاهر موی سر تغییراتی ایجاد می‌کند، با خارش شدید نیز می‌تواند همراه باشد که آزاردهنده است .

شوره خشک

این دست از شوره‌ها قابل دیدن و به شکل لایه‌هایی از پوست سر می‌باشند. سفید، مسطح و به آسانی جدا شونده هستند. بیشتر کسانی که به این نوع شوره دچار می‌شوند موهای خشکی دارند. در بیشتر موارد سبب خارش آزار دهنده‌ای می‌شوند و خاراندن آن روند افزایش و تکثیرشان را تندتر می‌کند. همچنین خارش آنها سبب ملتهب شدن پوست سر و تلاش بیشتر پوست برای نوسازی و درنتیجه افزایش شوره می‌شود .

شوره چرب

این نوع شوره ذرات کوچکتر، گرد تر و کمی زرد رنگ هستند. به صورت ذرات چربی به پوست سر چسبیده و جدا کردن آنها سخت تر و باعث زخم‌شدن می‌شود.سبب احساس خارش زیادی می‌شوند و اغلب نشانی از ریزش مو می‌باشند و با توجه به این نکته از خارش سر در شوره چرب باید اکیداً پرهیز شود.

علل ایجاد شوره سر

در ایجاد شوره سر علتهای مختلفی می‌توانند دخالت کنند ولی نوع خشک و یا چرب آن بستگی به نوع پوست بیمار دارد. از دلیل‌های اصلی ایجاد شوره می‌تواند :

• اختلال در سیستم هورمونی

• تغذیه نامناسب و ناهماهنگ

• مصرف دخانیات

• استرس‌ به‌ویژه در دوره‌های مداوم و شدید

• کامل نبودن شستشوی سر و باقی‌ماندن مواد شوینده روی پوست سر

• تحریک پوست

• حساسیت به محصولات آرایشی مراقبت از مو

• قارچ مخمر مانند مالاسزیا

درمان شوره سر

برای درمان شوره سر قبل از رفتن به پیش پزشک نیاز به هیچ آماده سازی خاصی نیست.پزشک باید به نگاه کردن به پوست سر شما نوع شوره سر شما را تشخیص دهد. اگر شما محصول جدیدی را برای مراقبت از موی خود استفاده می کنید در هنگام مراجعه به پزشک آن محصول را با خود به همراه داشته باشید که پزشک نظر بدهد که آیا شوره سر شما ناشی از آن محصول جدید می باشد یا خیر. در درمان شوره سر علاوه بر راه‌حلهای دارویی و استفاده از شامپوهای ویژه ضد شوره (Anti Dandruff) می‌توان از روشهای مراقبت پوست نیز استفاده کرد.

• پرهیز از خارش پوست سر

• ماساژ پوست سر و استفاده از فشار پخش شده دوش آب در هنگام شستشو

• استفاده از آب با گرمای ولرم برای شستشوی سر

• خشک کردن موی سر بدون استفاده از خشک کن و در صورت استفاده با دمای پائین

• بهداشت سر و عوض کردن دائم روکش بالش خواب

• عدم استعمال دخانیات در صورت امکان

• استفاده از شامپوی ملایم و مناسب با توجه به پوست سر (از نظر خشکی و یا چرب بودن).

درمان‌های سنّتی همچون ماساژ ۲۰ دقیقه پوست سر با ماست پیش از آبکشی و یا ماساژ سر با شانه و برس آغشته به نمک خوراکی نیز وجود دارند. نکته مهم در شوره سر اینکه در صورت طولانی مدت شدن مشاهده شوره سر باید آنرا جدی گرفته و به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کرد زیرا پوست سر در این شرایط می‌تواند میزبان بسیاری از باکتریها و قارچها شود .

موخوره

موخوره یا دوشاخه شدن انتهای مو، ناشی از آسیب فیزیکی (تروما یا حرارت) و یا آسیب شیمیایی به مو است و در خانمها شایعتر است. لایه محافظ مو در فیبرهای انتهایی مو از بین میرود، در نتیجه قسمت انتهایی مو چند شاخه و شکننده می شود. این آسیب می تواند از سشوار زدن زیاد، برس زدن مکرر با برس زبر، رنگ کردن مکرر مو و دکلره کردن، شامپوهای اسیدی یا قلیایی، فر دائمی و... ناشی شود. موهای خشک بیشتر دچار این مشکل میشوند. برای درمان باید موها را کوتاه کرد و از تحریک فیزیکی مو اجتناب کرد، از برس ها و شانه هایی از جنس مواد طبیعی استفاده کرد، می توان از روغن و ضماد گیاهی مناسب استفاده کرد، از شامپوهای ملایم استفاده کرد. پیشگیری با اجتناب از آسیب به مو است.