نخست وزیر ژاپن در نود سالگی روابط ایران و ژاپن و برای نخستین‌بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر کرده است، سفری تاریخی و تاثیرگذار در روابط دو جانبه که تنش‌آفرینی‌های آمریکا روی آن سایه انداخته است.
ایران و ژاپن به عنوان دو قدرت شرق و غرب آسیا از دیرباز روابط تجاری با هم داشتند اما از فروردین سال 1308 طی یک قرارداد دوستی که حدود و اساس روابط دو طرف را مشخص می‌کرد به صورت رسمی روابط دو جانبه را آغاز کردند که همین قرارداد پیش زمینه آغاز به کار سفارت ایران در توکیو در تیرماه سال 1309 شد.
روابط ایران و ژاپن همواره بر اساس احترام متقابل بود فقط در یک دوره 9 ساله (از سال 1323 تا 1332) که قطع شد، آن هم بر اثر فشار متفقین که ایران را در اشغال خود داشتند در دیگر زمانها هیچ مشکلی نداشتند و حتی در زمان ملی شدن صنعت نفت که انگلیس و آمریکا نفت ایران را تحریم کردند تنها کشوری که این وضعیت را نادیده گرفت و برای خرید نفت کشتی فرستاد ژاپن بود. آنها حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اعزام نمایندهٔ ویژه، علاقه‌مندی خود را در زمینه گسترش روابط اعلام کردند.
طی سال‌های گذشته، ایران حدود 20 درصد سوخت مصرفی ژاپن را تامین کرده و ژاپن نیز همواره به عنوان بازار عمده برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری مورد توجه ایران بوده است. اکنون و در نود سالگی رابطه رسمی ایران و ژاپن، «آبه شینزو»، نخست وزیر ژاپن، به ایران سفر کرده تا روابط دو جانبه را تقویت و نام خود را به عنوان نخستین نخست‌وزیر ژاپن که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر کرده ثبت کند اما افزایش تنش بین ایران و آمریکا و رابطه خوب ژاپن با هر دو کشور مخصوصا آمریکا باعث شده روی این سفر سایه بیافکند و روی آن تاثیر بگذارد.
کاهش تنش بین ایران و آمریکا برای ژاپن اهمیت زیادی دارد، هم به خاطر رابطه دو جانبه با ایران و آمریکا هم به خاطر امنیت تامین انرژی از خلیج فارس. ژاپن 20 درصد سوخت خود را از ایران تامین می‌کند و به دلیل رابطه خوبی که با آمریکا دارد توانسته معافیت بگیرد اما این 20 درصد نیست که ژاپن را نگران می‌کند، نکته مهم 85 درصد سوختی است که ژاپن از حوزه خلیج فارس تامین می‌کند و نگران است با افزایش تنش‌ها این حجم از سوخت مورد نیاز کشورش با چالش مواجه شود.
به همین دلیل «آبه شینزو» پیش از ترک توکیو به مقصد تهران در جمع خبرنگاران اظهار امیدواری کرد گفت‌وگو و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای باشد که تنش‌ها در منطقه خاورمیانه را کم و یا خنثی کند. او گفت می‌خواهد از طریق میانجیگری میان ایران و آمریکا به صلح و ثبات منطقه کمک کند. مقامات ژاپن می‌گویند «آبه نمی‌تواند یک واسطه باشد، بلکه هدف او از سفر به ایران کاهش تنش‌ها و افزایش ثبات در خاورمیانه به عنوان تامین کننده انرژی این کشور است».
آبه پیش از سفر به تهران حمایت «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری آمریکا، که اواخر ماه میلادی گذشته به ژاپن سفر کرد را جلب کرد اما مشخص نیست چه مقدار اختیار برای این کار از طرف آمریکا دارد، او همچنین پیش از سفر با مقامات عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و امارات تلفنی گفت‌وگو کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند سفر آبه می‌تواند به تعمیق روابط میان ایران و ژاپن کمک کند اما در نقش میانجیگری بین ایران و آمریکا به دلیل زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها تا حدودی دست او بسته و احتمال موفقیت را کم کرده است. تا حدی که بعد از سفر وزیر خارجه آلمان به ایران و در آستانه ورود آبه به ایران سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پیش دستانه هشدار داد «به هیچ کشوری اجازه نمی‌دهیم در موارد تحریمی با ایران معامله کند». روزنامه نیویورک تایمز نیز همزمان با ورود نخست وزیر ژاپن به ایران، این سفر را جدیدترین مورد از «یک‌سری تلاش‌های بلندپروازانه و طولانی مدت» برای بالا بردن نفوذ ژاپن در عرصه جهانی توصیف کرد.
این موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهد آمریکا همچنان به‌دنبال مذاکره اما با پرداخت کمترین هزینه و امتیاز است و از طرفی از تعمیق روابط تهران و ژاپن بدون در نظر گرفتن آمریکا نگران است.