«کمیته نان» نمایشی درباره معیشت و زندگی طبقه کارگر

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، «کمیته نان» نمایشی است با موضوع زندگی و معضلات هموطنان کوله‌بر کرد که به قلم لیلی عاج نوشته شده و به کارگردانی وی روی صحنه رفته که با استقبال خوبی نیز مواجه شده است. با چند بازیگر و کارگردان این نمایش گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

لیلی عاج: من طبقه کارگر را خوب می‌شناسم / پایان نمایش بسیار تلخ‌تر بود / «کمیته نان» پرفروش‌ترین نمایش سالن‌های دولتی

لیلی عاج که این روزها نمایش «کمیته نان» به کارگردانی وی در سالن قشقایی تئاتر شهر به روی صحنه می‌رود از استقبال خوب مخاطبان تئاتر از این نمایش گفت.

لیلی عاج، کارگردان تئاتر، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا اظهار داشت: نمایش «کمیته نان» در ادامه سایر آثار من است و در حال و هوای دیگر آثار من با همان دغدغه‌های همیشگی‌ام که خودم را مجاب به کار کردن درباره آن‌ها می‌کنم روایت می‌شود. قصه «کمیته نان» درباره معیشت و زندگی طبقه کارگر است.

عاج خاطرنشان کرد: من طبقه کارگر را خوب می‌شناسم، با خوشی‌ها و قصه‌های‌شان آشنا هستم و هر آن چیز که در یک خانواده طبقه کارگر می‌تواند دستمایه دراماتیک یک نمایش بشود همیشه مورد توجه من بوده است.

وی درباره دیالوگ‌های کردی نمایش «کمیته نان» گفت: دیالوگ‌های کردی  بیشتر در هنگام دعواهایی که بین کاراکترها رخ می‌دهد و لحظات اوج عاطفی بیان می‌شود و این دیالوگ‌ها چیزی از اطلاعات صحنه را بیان نمی‌کنند و فقط برای فضاسازی به کار برده می‌شوند. دیالوگ‌های کردی به گونه‌ای نیستند که اگر شخصی متوجه آن‌ها نشود درام را از دست می‌دهد. این دیالوگ‌ها فقط حال و هوای یک خانواده کرد را بیشتر القا می‌کند اما از آنجا که کاراکتر مادر ناتنی خانواده کرد نیست فضا در خانواده به شکلی است که فارسی صحبت کردن نیز منطقی به نظر می‌رسد اما لهجه‌ کردی به شکلی که بازدارنده نیست وجود دارد.

این کارگردان در ادامه اظهار داشت: دو بازیگر مرد ما کرد هستند، غزاله جزایری برای بازی در این نمایش زبان کردی را آموخت تا بتواند به بهترین شکل نقشش را ایفا کند. غزاله جزایری در این نمایش نقش یک زن کوله‌بر کرد را بازی می‌کند که روی مین رفته و دچار مشکلاتی شده است.

عاج در ادامه خاطرنشان کرد: پایان نمایش «کمیته نان» از این پایانی که امروز مخاطبان می‌بینند بسیار تلخ‌تر بود اما من هم به هر حال با مرکز هنرهای نمایشی در تعامل هستم و به مجوز برای اجرای نمایشم نیاز داشتم پس تعاملات لازم صورت گرفت و پایان را به شکلی تغییر دادیم. اساساً هر چیز که به زندگی کارگران می‌پردازد روی لبه تیغ است و ممکن است با حساسیت‌هایی روبرو شود.

عاج تصریح کرد: پرداختن به موضوعات کارگران مملو از مسائل چالش‌زا است که همواره روی لبه تیغ قرار دارد و اساساً نگاه من به تئاتر کارگری با آن چیز که در شوروی وجود دارد بسیار متفاوت است. من هیچ نگاه چپ مارکسیستی و کمونیستی ندارم و خیلی کوشش می‌کنم که تعبیر خودم را از زندگی کارگر امروز ایرانی داشته باشم که از هیچ جایی کپی نشده است.

این کارگردان در ادامه گفت: به نظرم ممکن است در برخی قسمت‌های نمایش برخی مخاطبان که با دیدگاه مارکسیستی و کمونیستی به اثر نگاه می‌کنند ارتباطی بین نگاهشان و نمایش پیدا کنند که البته چنین اتفاقی با توجه به موضوع نمایش دور از ذهن نیست اما کلیت اثر را نمی‌توان به این دیدگاه‌ها و موضوعات مرتبط دانست. مثلا در قسمتی که یکی از کاراکترها می‌گوید: «کاش هر کس هر چه داشت می‌گذاشت وسط و همه با هم تقسیم می‌کردیم» می‌شود برداشتی با دیدگاهی که عنوان کردم را به همراه داشته باشد اما من واقعاً در شیوه اجرایی بیش از هر چیز به دنبال کشف یک نمونه وطنی هستم. 

وی افزود: مدل‌های خارجی در قالب یک اثر نمایشی به مسأله کارگران پرداخته‌اند و معمولاً مملوء از شعار و سرود هستند که شعفی مضاعف در صحنه ایجاد می‌کنند و در واقع یک گروه هستند اما در این نمایش یک خانواده وجود دارد بنابراین هم در اجرا و هم در اندیشه تفاوت‌های بسیاری وجود دارد.

عاج درباره پیشنهاد اجرای نمایش «کمیته نان» برای هموطنان کرد زبان گفت: اجرای یک نمایش تئاتر تنها به گروهی که آن را بازی می‌کنند و کارگردان نمایش مربوط نمی‌شود. این کار نیاز به فراهم شدن شرایطی مساعد دارد و بخش اعظمی از مشکلات به مسائل مالی برمی‌گردد و اگر مشکلات موجود برای اجرای این نمایش در مناطق کردنشین فراهم شود قطعاً علاقه‌مند به اجرای این اثر در آن مناطق هستیم اما قطعاً باید حداقل‌ها هماهنگ و فراهم شود.

این کارگردان در پایان گفت: من هرگز به هیچ نمایشنامه خارجی برای کارگردانی و نگارش نمایشنامه «کمیته نان» رجوع نکردم و اتفاقاً همیشه نمایشنامه‌های خارجی از من دور هستند. نمایش قبلی من با عنوان «قند خون» درباره کارگران از کار بیکار شده کارخانه قند ورامین بود و برای نوشتن آن نمایشنامه منبع الهام من، اتفاقی بود که برای کارگران کارخانه ارج افتاد و تقریباً همه چیز یک نمایشم را از شناختم از مسائل و سبک زندگی‌ام بدست می‌آورم و درباره «کمیته نان» نیز قطعاً همینطور است چرا که کوله‌بری مسأله‌ای کاملاً بومی و مربوط به کشور ما می‌شود که نمونه خارجی ندارد.

وی اظهار داشت: بر اساس آماری که موجود است ما در نمایش‌های دولتی پرفروش‌ترین نمایش را روی صحنه می‌بریم و تقریباً همه بلیت‌های چند روز اخیر به فروش رفته است و تقریباً از همه منتقدان و مخاطبان جدی تئاتر بازخوردهای مثبتی داشتیم که البته نقدهایی هم وجود داشت که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به پایان‌بندی نمایش اشاره کرد که بسیاری معتقد بودند پایان نمایش بسیار تلخ است یا بخشی زائد است که اطلاعات اضافی به مخاطب می‌دهد اما به طور کلی اکثر مخاطبان نمایش را دوست داشتند.

عاج در پایان گفت: یک ایده‌آل وجود دارد که با توجه به ابزار و موقعیت موجود معمولاً هیچ گاه به دست نمی‌آید اما با توجه به ظرف و مظروفی که داریم من از نتیجه کار راضی هستم هر چند که مطمئنم اگر شرایط بهتر بود و سالن مناسب‌تری داشتیم می‌توانستیم به نقطه ایده‌آل نزدیک‌تر شویم. به عنوان مثال من علاقه داشتم صحنه نمایش یک آکاردئون بزرگ باشد که متأسفانه به دلیل نبود شرایط این امکان برای نمایش «کمیته نان» در سالن قشقایی وجود ندارد.

الهام شعبانی: در «کمیته نان» نقشی بسیار پیرتر از خودم بازی کردم

الهام شعبانی بازیگر تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: این چهارمین همکاری من با لیلی عاج است و اصولاً متن‌هایی که عاج می‌نویسد با توجه به دید اجتماعی‌اش بسیار جذاب است و من نمایشنامه‌هایش را خیلی دوست دارم. نقش من در «کمیته‌نان» نیز همینطور بود و من در این نمایش نقش پیرزنی را بازی می‌کنم که 65 سال سن دارد و از من بسیار پیرتر است.

شعبانی خاطرنشان کرد: بازی کردن در نقشی پیرتر از سنی که دارم برای من به عنوان بازیگر چالش بسیار جذابی بود. من در سن و سالی حاضر شدم که اصلاً تجربه‌اش نکردم و فکر می‌کنم هر بازیگری از چنین تجربه‌ای استقبال کند. یکی از تجربیاتی که در این نمایش کسب کردم کنترل حرکات بدنی‌ام بود.

وی در ادامه این بحث افزود: من در حرکات دست و پاهایم بسیار سریع عمل می‌کنم اما طبیعتاً پیرزنی 65 ساله سرعت چندانی نباید داشته باشد و من سعی کردم بر حرکاتم بسیار کنترل داشته باشم. تمام تلاش من بر این بود که مخاطب به هیچ‌وجه احساس نکند که من سن و سال کمتری دارم و امیدوارم در راستای انجام این کار موفق شده باشم.

این بازیگر خاطرنشان کرد: برای بازی در این نقش هیچ الگویی نداشتم و کاملاً بر اساس تجربیات و تحقیقاتم به این کاراکتر نزدیک شده و سعی کردم آن را به بهترین شکل بازی کنم. من این مدت توجه زیادی به اطرافم و به خصوص پیرزن‌ها داشتم و سعی کردم بدون تقلید از بازیگر دیگری این نقش را ایفا کنم.

شعبانی در ادامه گفت: با توجه تفاوت سن من و نقشی که بازی می‌کنم طبیعتاً گریم سنگینی دارم و این گریم توسط ماریا حاجیها که گریمور بسیار خوبی است در ایفای این نقش و نزدیک شدن به کاراکتر مادر خانواده به من بسیار کمک کرد. حاجیها گریموری کارکشته است که با توجه به کوچکترین نکات از جمله اینکه فک من را با وسیله‌ای که داخل دهانم قرار داده دفرمه کرده و کمک کرده که حس و حال یک پیرزن را کاملاً در هنگام اجرا حس کنم.

این بازیگر اظهار داشت: لیلی عاج در متنی که در اختیار ما قرار داد کوچکترین مسائل عنوان شده بود و ما در تمرینات کمی که داشتیم توانستیم با استفاده از این متن خوب به نقطه ایده‌آل برسیم. بازخورد خوبی نیز شاهد بودیم و ما مخاطبانی از هر قشر داشتیم که معمولاً «کمیته نان» را اکثر مخاطبان پسندیده بودند.

ارسطو خوش‌رزم: برای «کمیته نان» کردی یاد گرفتم

ارسطو خوش‌رزم این روزها در سالن قشقایی تئاتر شهر با نمایش «کمیته نان» در نقش جوانی کرد زبان روی صحنه می‌رود و برای بازی بهتر در نقشی که دارد، زبان کردی را یاد گرفته است.

ارسطو خوش‌رزم بازیگر تئاتر که این روزها در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر نمایش «کمیته‌ نان» را روی صحنه دارد در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: در نمایش «کمیته نان» دو نقش آراد و آزاد دو برادر دوقلو را دارم که در یک خانواده کرد بزرگ شده‌اند، تحصیل کرده هستند و این دو نقش که تقریباً یک نقش به حساب می‌آید بسیار خاص بود و چالشی با خود داشت که تماشاگر باید بیاید و نمایش را ببیند و متوجه چالش آن شود.

خوش‌رزم خاطرنشان کرد: در این نمایش دیالوگ‌هایی به زبان کردی داریم که با توجه به اینکه من اصالتاً کرد هستم  به این زبان تا حدی آشنایی داشتم اما زبان کردی را بلد نبودم و برای این نمایش به کمک دوستان توانستم تا حدی این زبان را بیاموزم.

وی افزود: در خانواده کم و بیش این لهجه و آوا را می‌شنیدم و برایم آشنا بود اما شاهو رستمی دیگر بازیگر این نمایش نیز خیلی به من کمک کرد تا بتوانم این لهجه و دیالوگ‌ها را بیان کنم. سعی من بر این بوده که بتوانم لحن درستی داشته باشم و از شاهو رستمی نیز بابت کمکی که به من کرد بسیار ممنونم.

این بازیگر در ادامه اظهار داشت: ما زمان بسیار کمی برای تمرین این نمایش داشتیم چرا که قرار بود نمایش دیگری را اجرا کنیم و آن نمایش به نتیجه نرسید و تمرینات بسیار فشرده بود اما اگر فضا برای مخاطب قابل قبول است و امکان برقراری ارتباط وجود دارد به دلیل همدلی و هماهنگی بسیاری است که در گروه بین بازیگران به وجود آمده است. تمام تلاش گروه این بود که فضای مدنظر لیلی عاج به عنوان کارگردان در اجراها به وجود آید و مخاطب آن را حس کند.

خوش‌رزم خاطرنشان کرد: دو سه اجرای اول برای ما مثل تمرین‌های نهایی و اصلی بود و در این اجراها توانستیم به نقطه ایده‌آلی که مدنظر داشتیم برسیم و خوشبختانه این اتفاق خیلی زود افتاد. من فکر می‌کنم این نمایش تنها مختص کرد زبانان نیست، هر ایرانی می‌تواند با دیدن «کمیته نان» به وجد آید و قطعاً با توجه به اینکه کارگردان و اکثر بازیگران این اثر کرد هستند و با فضای این خانواده‌ها آشنایی دارند، «کمیته نان» در واقعی‌ترین فضا اجرا می‌شود.

وی در پایان اظهار داشت: خوشبختانه بازخوردهایی که در این نمایش شاهد بودیم با توجه به زمان نامناسب اجرا و اینکه بیشتر اجراهای ما در ماه رمضان بوده و تعطیلی‌های این ماه ضربه زیادی به نمایش ما زد بسیار خوب و قابل توجه بوده و فکر می‌کنم اکثر مخاطبان نیز از سالن نمایش با رضایت بیرون می‌روند و ما بیشترین مخاطب را در بین نمایش‌های سالن‌های دولتی داشتیم و هر روز تعداد مخاطبانمان بیشتر می‌شود.

عوامل و مشخصات نمایش «کمیته نان» به شرح زیر است:

نویسنده و کارگردان: لیلی عاج

بازیگران: الهام شعبانی، ارسطو خوش رزم، غزاله جزایری، شاهو رستمی، لبخند بدیعی، سعید احمدی

مجری طرح: شاهرخ استخری

مشاور کارگردان: توماج دانش بهزادی (میهمان از گروه تئاتر پراکسیس)

طراح صحنه: سینا ییلاق بیگی

طراح لباس: الهام شعبانی

طراح گریم: ماریا حاجیها

طراح نور: رضا خضرایی

طراح پوستر: شایان کیانی

مدیر تولید: کهبد تاراج

موسیقی: تریفه کریمیان

روابط عمومی و تبلیغات مجازی: مریم رودبارانی

مشاور امور رسانه ای: احمدرضا حجار زاده

عکاس.: رضا جاویدی

دستیار کارگردان: ناصر ارباب

دستیار تولید: امیرحسین نوحنژاد

منشی صحنه: زینب ایوبی

مدیر صحنه: محمدحسن درباغی فرد

خلاصه: مرده سنگ و زنده برف، گریه نکن آب می شی. ما که هنوز نمی دونم چه بلایی سر کولبرای گم شده اومده.