به گزارش گروه اجتماعی برنا؛ مصطفی اسماعیلی کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران کاربرد فناوری سنجش از دور در پایش پدیده فرونشست زمین را توضیح داد.
وی با بیان اینکه فرونشست در واقع فرورفتگی سطح زمین محسوب میشود که از دلایل عمدهای همچون انحلال تشکیلات زیرسطحی، تراکم رسوبات در اثر استخراج سیالات و ذخایر زیرزمینی (مانند آب های زیر زمینی و نفت و گاز)، بارگذاری، زهکشی، تراکم هیدرولیکی، فرسایش مکانیکی زیرسطحی، ناپایداری خاک ها در سطوح شیب دار، انقباض خاک های رسی، ذوب یخ لایه های منجمد در اعماق زمین و فرونشینی زمین ساختی است، گفت: با توجه به افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی و کمبود آب های سطحی جهت استفاده در کشاورزی که سبب حفر چاه های متعدد جهت استخراج آب شده، عامل اصلی فرونشست موجود در دشت های ایران، برداشت بی رویه و بیش از حد آب از منابع زیرزمینی و کاهش ذخیره سفره های آب زیرزمینی در اثر تداوم بلند مدت پدیده خشکسالی است.
اسماعیلی در مورد نحوه تشخیص فرونشست زمین با استفاده از فناوری سنجش از دور گفت:تا دو دهه قبل تنها ابزار تشخیص فرونشست زمین، روش مشاهدات زمینی با ابزارهایی مانند سیستم های تعیین موقعیت ماهواره ای GPS و ترازیابی بود که این روشها بسیار زمان بر و پرهزینه است و اندازه گیری ها محدود به یک سری نقاط خاص بوده و شناسایی پهنه فرونشست امکان پذیر نیست.
وی ادامه داد: فناوری سنجش از دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای راداری، به عنوان ابزاری کارآمد و مقرون به صرفه جهت پایش فرونشست زمین با دقت بسیار بالا و در پهنه های بزرگ مورد استفاده قرار گرفته است. این تصاویر به صورت دوره ای اخذ می شوند که با استفاده از سری زمانی این تصاویر می توان با دقت کمتر از یک سانتی متر نرخ فرونشست و همچنین محدوده های تحت تاثیر فرونشست را پایش کرد.
کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران با بیان اینکه تولید نقشه های تغییر شکل زمین از قبیل نقشه های فرونشست جهت پهنه بندی اولیه مناطق پرخطر، امری اجتناب ناپذیر است، اضافه کرد: از این رو، سازمان فضایی ایران با بهره گیری از توان کارشناسی متخصص و بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری موجود در مرکز ملی پایش ماهواره‌ای زمین، تولید و انتشار عمومی نقشه های فرونشست برای دشت های در معرض بحران را در دستور کار قرار داده است.
وی گفت: متاسفانه این پدیده، تقریبا در تمام دشت هایی که از آب های زیرزمینی در کشاورزی استفاده می کنند و با خشکسالی مواجه هستند، قابل رویت است. در این میان، دشت های استان تهران، البرز، کرمان، قزوین، خراسان رضوی، همدان و اصفهان در زمره دشتهای بحرانی کشور از نظر فرونشست قرار دارند.
اسماعیلی افزود: به طور مثال با استفاده از نقشه های به دست آمده از تصاویر ماهواره ای اطراف شهر تهران می توان نتیجه گرفت که مناطق جنوب غرب تهران، به خصوص در مناطق ۱۹،۱۸، ۱۷، ۱۰ و ۱۱ شهر تهران و شهرستان های جنوب غربی مانند شهریار، اسلامشهر و چهار دانگه تحت تاثیر پدیده فرونشست هستند. همچنین این پدیده به صورت بحرانی در شهرستان ورامین نیز قابل مشاهده است.
به گفته وی، برمبنای داده‌های ماهواره‌ای بزرگراه‌های جنوب غربی تهران، مانند آزادگان، خطوط انتقال نیرو، ساختمان ها و چندین خط مترو تهران تحت تاثیر فرونشست است که برای آنها باید تمهیداتی اندیشیده شود.
کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: در حال حاضر روش کوتاه مدتی جهت کنترل فرونشست وجود ندارد و شاید یکی از بهترین راهکارهای کاهش و کنترل فرونشست، اصلاح مصرف و مدیریت برداشت بی رویه آب های زیر زمینی است.