«بهرام امیراحمدیان»، استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل قفقاز و آسیای میانه، درباره فرصت‌های اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به خبرنگار سیاسی برنا گفت: اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اتحادیه‌ای است که به تازگی و با محوریت روسیه تشکیل شده است. اعضای این اتحادیه شامل کشورهایی چون قزاقزستان، قرقیزستان و تاجیکستان در آسیای مرکزی و همچنین ارمنستان و قفقاز و بلاروس در اروپای شرقی است. اینکه ایران قصد پیوستن به این اتحادیه را دارد نباید با اتحادیه‌ای مثل اروپا اشتباه گرفته شود که یک اتحادیه قدرتمند اقتصادی است و اعضای آن دارای یک تقسیم کار معینی هستند و به نوعی مکمل اقتصادی یکدیگر هستند؛ در اینجا نباید این انتظار داشت. البته پیوستن ایران به اینکه اتحادیه میتواند موجب شود که ایران بازارهای جدیدی را کشف و از ترجیحات تجاری استفاده کند. همچنین بازارهای زیادی به روی ایران باز شود تا بتواند، محصولات خود را به این سمت هدایت کند اما چون در تجارت خارجی بخش خصوصی فعال است و بخش دولتی قانون‌گذاری می‌کند و در کمیسیون‌‌های مشترک اقتصادی همکاری‌های دوجانبه با این کشورها خطی و مشی را تعیین می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت هر بازرگانی که قبلا در کشوری تجارت می‌کرده، و نوع تجارت و کالای او و همچنین طرف‌های تجاری او ثابت بودند، اکنون اینها را تغییر دهد.
استاد دانشگاه تهران افزود: بنابراین این انتظار را نباید داشته باشیم که در آغاز کار این اتفاق رخ دهد اما در آینده می‌توان امیدوار بود که یک بازار جدیدی در ایران باز شود. به ویژه کشورهای روسیه و قزاقزستان و بلاروس سه کشور مهم این اتحادیه می‌توانند تجارت بهتر و بیشتری با ایران داشته باشند هر چند رقم تجارت بلاروس با ایران بسیار ناچیز است. قزاقستان و روسیه نیز حضور دارند که البته به نظر می‌رسد قزاقستان بهتر از روسیه امکان یافتن بازار، برای ایران را فراهم کند چرا که فرهنگ آن با فرهنگ مصرفی ایران و تولیداتی که آنجا دارند در زمینه مواد غذایی با ایران یکی بوده و این موضوع می تواند بازارهای جدیدی به روی ایران باز کند. دیگری کشور ارمنستان است که عضو خیلی کوچک و ناتوان اتحادیه اقتصادی اروپا است و با ایران مرز مشترک دارد. ارمنستان به دلیل اقتصاد کوچکی که دارد سهم بسیار ناچیزی در تجارت خارجی با ایران دارد.
وی ادامه داد: حتی روسیه حدود 1 درصد از تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص می‌دهد به‌رغم اینکه روسیه اقتصاد بزرگی است. ارمنستان هم خیلی ناچیز است. ممکن است بعد از اینکه اتحادیه اقتصادی اوراسیا شکل گرفت و بازار مشترکی که بین ایران و ارمنستان در مرز در منطقه آزاد تجاری ارس شکل گرفته، این موضوع بتواند به توسعه اقتصادی ایران و اتحادیه اقتصادی ایران کمک کند. اما ایران به خاطر سهم زیادی که در تجارت منطقه‌ای دارد، می تواند بخشی از این تجارت را به این سمت هدایت کند و در حقیقت پیوستگی جغرافیایی اتحادیه اوراسیا را با ارمنستان فراهم کند؛ زیرا ارمنستان هیچ ارتباط زمینی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ندارد و این اتصال را قلمرو جمهوری اسلامی ایران می تواند، فراهم کند تا از آن طریق بتواند، از راه‌های زمینی به سمت آسیای مرکزی و یا به سمت دریای خزر با روسیه و قزاقستان برود.
وی در پاسخ به این سوال که استقبال تجار ایرانی از همکاری با اتحادیه اقتصادی ارواسیا چگونه است؟ نیز بیان کرد: تجارت ما با جهان خارج به جز این منطقه که عرض می‌کنم، انتقال ارز است مگر اینکه نقدی باشد یا از طریق سیستم بانکی که در تحریم است. یک مزیت مهمی که این منطقه میتواند داشته باشد این است که قرار شده با پول‌های ملی با هم مبادله داشته باشند. وقتی با پول ملی، مبادله صورت گیرد طبیعی است که این پول وقتی به دست صادر کننده ایرانی می‌رسد در داخل، صادرکننده ایرانی باید این ارز را تبدیل به ریال کند و باید خریداری باشد که بتواند ارز ملی آن کشورها را خریداری کند. اینها مسائل اساسی است که سطح مبادلات را محدود نگه می‌دارد و دیگر اینکه در تجارت خارجی چند عامل باید ثابت باشد. یکی اینکه کالایی که صادر می‌شود باید دوره تولید و صادرات آن کالا طولانی باشد یعنی در مقطع خاصی نمی‌توانند این کار را انجام دهند؛ چراکه برای اینکه بتوانند بازار کسب کنند باید محصول تداوم داشته باشد، استاندارد محصول باید معین باشد، آن شرکتی که خریداری می‌کند، ثابت باشد و فروشنده هم ثابت باشد. به‌طور کلی باید یک وضعیت ثبات وجود داشته باشد.
امیر احمدیان بیان کرد: بنابراین می‌توان به نوسانات قیمت و ارزش پول‌های ملی اشاره داشت. در دوره‌ای، مشکل این بود که ارزهای ملی به ارزهایی مثل دلار و یورو تبدیل می‌شد، آن وقت این نوسانات خیلی کم بود اما حالا که این ارزهای ملی می‌خواهد انجام شود، ممکن است نوسانات آن به گونه ای باشد که بازرگانان زیاد رغبتی به آن نداشته باشند. به هر حال این مبادلات به نوعی یک تمرین است. همچنین در مورد ترکیه نیز قرار شده با همکاری‌هایی که انجام می‌دهند آنها هم با ارزهای ملی و حتی چین هم قرار شده به این شکل با ایران مبادلات داشته باشد ولی اینکه تا چه حد در عمل میتواند، موفق باشد باید صبر کرد و فعلا مبادلات به صورت تهاتری در حال انجام است. امیدواریم در آینده فرصت‌هایی رخ دهد تا این کشورها بتوانند با هم مبادلات بیشتری داشته باشند ولی عمدتا همان گونه که عرض کردم، اقتصاد بزرگ منطقه‌ای که در اتحادیه اقتصادی اوراسیا میتواند با ایران پیوند خوبی داشته باشد، قزاقستان است. تاجیکستان سهم و قدرت کمی دارد و قرقیزستان و ارمنستان که جزو کشورهای کوچک هستند.
گفتنی است، «حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی»، رئیس جمهور، برای حضور و سخنرانی در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا روز سه شنبه عازم ارمنستان شد.