به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، ۱۳ آبان ماه ۱۳۹۸، یک روز مانده به پایان سومین فرصت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام برای اجرای تعهداتشان، خبرنگاران راهی مرکز غنی سازی شهید «مصطفی احمدی روشن» شدند. بازدید از سالن تحقیق و توسعه به عنوان اس 8 اولین برنامه خبرنگاران در این مرکز بود. سالنی که برای اولین بار درب آن به روی خبرنگاران باز شد تا از نزدیک در جریان فعالیت آن قرار بگیرند. در این سالن تحقیق و توسعه، به دلیل ازدیاد تعداد سانتریفیوژ جا برای راه رفتن میان خطوط بسیار اندک بود. ماشین های نصب شده در این سالن همگی نسل جدید بودند. ماشین IRs، IR7، IR Modular همگی ماشین های نسبتا جدید هستند. در گذشته تنها حدود 48 ماشین سانتریفیوژ نسل جدید در این سالن وجود داشت که در حال حاضر تعداد ماشین ها و در طول یک ماه، حدوداً 10 برابر شده است.
تنوع و تعدد ماشین‌ها نشان می‌داد جمهوری اسلامی ایران هر آنچه را که بخواهد، محقق می‌کند و این معجزه را به گفته «علی اکبر صالحی»، رئیس سازمان انرژی اتمی، تنها کسی می‌تواند درک کند که اهل فن باشد.
در این سالن 15 نوع ماشین نسل جدید قابل مشاهده بود، به اضافه نوع دیگری با عنوان Modular که ویژگی‌های آن اندکی متفاوت است. در مجموع 16 نوع ماشین جدید در معرض دید خبرنگاران قرار گرفت. تنوع ماشین ها قابل توجه بود.
تعدادی از این ماشین‌ها برای اولین بار در طی دو ماه اخیر ساخته شده بودند مانند ماشین IR9 با سو 50 که هنوز گازدهی به آن انجام نشده است. ساخت این ماشین برای اولین بار توسط حسن روحانی رسانه‌ای شد. سانتریفیوژی که بدلیل طول آن، دانشمندان مجبور شده بودند بخشی از سقف سالن اس 8 را بشکافند.
اما نکته قابل تامل این بود که همگی این ماشین‌ها توسط دانشمندان ایرانی ساخته شده بود و این اراده را نشان داد که ایران هر سانتریفیوژ با هر سویی را که اراده کند، می سازد.
در سالن اس 8 سانتریفیوژ IR7 با ظرفیت غنی سازی 20 سو، گازدهی به آن انجام شده بود. سانتریفیوژ IRs در حال چرخش بود، با ظرفیت غنی سازی ۱۲ سو و همچنین سانتریفیوژ IR6m با ظرفیت ۱۲ سو که گازدهی شده بود.
همچنین از خانواده IR8 شامل IR8s با ظرفیت غنی سازی ۹ سو و IR8B با ظرفیت غنی سازی ۱۵ سو و خانواده IR4 با ظرفیت ۵ و نیم سو شامل IR3 با سوی دو و نیم و IR5 با سوی ۱۰ رونمایی شد.
در ادامه و در حاشیه دیگر مراسم علی اکبر صالحی و در جمع رسانه های تصویری، خبر جدیدی را به جهان مخابره کرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در جمع خبرنگاران ضمن اعلام آغاز گازدهی به زنجیره میانی سانتریفیوژهای IR-6 از سه نمونه جدید سانتریفیوژهای ساخت ایران موسوم به IR-9 IR-7 و IR-S که برای اولین بار توسط نرم افزارهای بومی کشورمان طراحی و ساخته شده‌اند، نیز رونمایی کرد.
رئیس سازمان انرژی اتمی در جمع خبرنگاران گفت: «در این دو ماه ۲۶۶۰ سو به ظرفیت غنی سازی افزوده شده و در حال حاضر روزانه بیش از ۵ هزار گرم (۵ کیلوگرم) اورانیوم با غنای ۴.۲ درصد تولید می‌شود این در حالی است که قبل از برجام این میزان روزانه ۶ الی هفت هزار گرم بوده و الان در عرض 2 ماه به ۵ هزار گرم رسیده است.»
صالحی پیش از این و در تاریخ 15 مهر ماه سال جاری در حاشیه نشست با اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در اظهاراتی در جمع خبرنگاران گفته بود که گازدهی زنجیره 30 تایی IR6 که قرار بود چهار سال و نیم آینده انجام شود، به خاطر خلف وعده اروپایی‌ها در ظرف دو تا سه هفته آینده، انجام می شود.
پس از بازدید 2 ساعته رئیس سازمان انرژی اتمی و جمعی از خبرنگاران، علی اکبر صالحی در نشستی خبری حاضر شد و با اشاره به مطالبی که در برخی رسانه‌ها در این مدت منتشر شده بود مبنی بر اینکه «صنعت هسته‌ای کشور نابود شده است»، گفت: این چه صنعتی است که نابود شده و در عرض ۲ ماه به ۲۶۶۰ سو با سانتریفیوژهای پیشرفته رسیده‌ایم؟ اگر صنعت هسته‌ای نابود شده پس ۱۵ هزار پرسنل صنعت هسته‌ای چه می‌کنند؟
به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی، در دو ماه گذشته و طی گام سوم ایران، 2660 سو به میزان تولید اورانیوم غنی شده اضافه شده است و به عبارتی 40 درصد نسبت به قبل افزایش اورانیوم غنی شده داشته ایم.
خبرهای دیگری نیز در نشست خبری صالحی برای هفته های آینده در حوزه هسته‌ای اعلام شد از جمله اینکه هفته آینده (۱۹ آبان ماه) بتن ریزی نیروگاه دوم و سوم بوشهر آغاز و دو هفته بعد نیز بخش ثانویه راکتور آب سنگین اراک راه‌اندازی و شاهد تکمیل ماشین جا به جایی سوخت خواهیم بود.
صالحی در این نشست و در پاسخ خبرنگاران درباره جزییات گام چهارم ایران گفت: «ما نظرات کارشناسی خود را به رئیس جمهور اعلام کردیم و او درباره گام بعدی ایران تصمیم نهایی را خواهد گرفت.»
در نهایت و در روز 14 آبان ماه، همزمان با پایان سومین فرصت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام، حسن روحانی از آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خبر داد و گفت: «گازدهی به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ فعال در سایت غنی‌سازی فردو آغاز می شود.»
طبق برجام قرار بود ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو فقط بچرخند و ایران به آن‌ها گاز تزریق نکند اما در راستای اجرای تصمیم کشور برای کاهش تعهدات برجامی و به دستور روحانی از چهارشنبه ۱۵ آبان، گازدهی در فردو آغاز شد.
در راستای اجرای دستور رئیس جمهور و شورایعالی امنیت ملی ساعتی پیش مخزن (سیلندر) ۲۸۰۰ کیلویی که حاوی حدود ۲۰۰۰ کیلوگرم گاز هگزا فلوراید اورانیوم (uf6) است، تحت نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از انتقال از مجتمع غنی سازی شهید احمدی روشن( نطنز) به مجتمع غنی سازی شهید علیمحمدی ( فردو ) در سالن خوراک دهی مجتمع فردو قرار گرفت.
«بهروز کمالوندی»، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، هم در راستای دستور روحانی اعلام کرد: « ساعت ۱۲ گاز را به سانتریفیوژها تزریق می‌کنیم.»
گفتنی است، سایت فردو با ظرفیت حدود سه هزار سانتریفیوژ در سال ۱۳۸۷ ساخته شد. این سایت به عنوان سایت آلترناتیو یا جایگزین برای سایت غنی‌سازی نطنز در شرایط تهدید و تحریم از سوی برخی کشورها بنا شد. در بین سال‌های ۹۰ تا ۹۱ تعداد سانتریفیوژهای نصب و فعال این سایت به بیش از ۲۰۰۰ ماشین رسید. با اجرای برجام فعالیت در این سایت مثل سایر مراکز و فعالیت‌ها مشمول برخی محدودیت‌ها شد. قرار بود بر اساس برجام غنی سازی در فردو انجام نشود.
آمریکا و هم‌پیمانان او در مذاکرات هسته‌ای همواره به دنبال تعطیلی کامل این سایت بودند اما ایران توانست در مذاکرات فعالیت در خلاء حداقل ۱۰۴۴ سانتریفیوژ که قبلا غنی سازی ۲۰ درصدی را انجام می‌دادند را حفظ کند.
آغاز فعالیت فردو در گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران می تواند زمینه‌ساز گام بعدی ایران برای غنی سازی ۲۰ درصد باشد. در این راستا رییس سازمان انرژی اتمی در اردیبهشت سال جاری در سخنانی اعلام کرده بود در صورت تصمیم کشور می‌توانیم ۴ روزه به غنی‌سازی ۲۰ درصدی بازگردیم. اما او در آخرین اظهارات خود در این‌باره روز دوشنبه در سایت نطنز در نشستی خبری اعلام کرد که الان دیگر می‌توانیم ۴ دقیقه‌ای این کار را انجام دهیم.