«ایمان اسلامیان»، تحلیلگر بانکداری و توسعه، در گفتگو با خبرنگار برنا درباره اجرای لوایح FATF در نظام پولی و بانکی کشور گفت: از زمانی که بحث لوایح پالرمو و لوایح دیگری که برای مبارزه با استفاده از سیستم‌های مالی برای تأمین مالیِ جرایمِ مختلف جهانیِ، اعم از بحث‌های تروریسم و جرایم سازمان‌یافته و مباحث دیگر مطرح شد، در کشور ما اقدامات متعددی توسط نهادهای حاکمیتی و بنگاهی صورت گرفت و مشخصا در بحث مبارزه با تروریسم اتفاقات خیلی زیادی رخ داد.
این تحلیلگر بانکداری و توسعه با اشاره به حاکمیت نسبی داده در کشور، اظهار کرد: از نظر من مهم‌ترین کاری که صورت گرفت، استقرار حکمرانی داده در نظام مالی کشور بود؛ به این صورت که داده‌ها شفاف و دسته‌بندی شد. پیش‌تر با انبوهی از مشتریان و افراد دارای حسابی که هیچ‌گونه هویت و اعتباری نداشتند، مواجه بودیم؛ ولی در چند سال اخیر تقریبا این حکمرانی داده در کشورها مستقر شده و نظام مالی ما نظام کاملا شفافی شده است.
اسلامیان گفت: درحال حاضر کشور ما عملا برای خیلی از کنوانسیون‌ها و توافق‌های بینالمللی بسیاری از فناوری‌ها، ابزارها و لوازم را استفاده و اجرا کرده است. این مسئله مطرح است که ما قوانین موجود در این زمینه را به صورت رسمی و مبتنی بر لوایح و مقررات بینالمللی، در کشورمان هم به تصویب برسانیم. گویی که الان هم عمدتا این لوایح را در کشور اجرا میکنیم؛ آنچه که نظام مالی بینالملل و مشخصا کنوانسیون FATF از ما می‌خواهد این است که اسناد و مباحث مدنظر آنها را در نهادهای قانون‌گذاری‌مان به تصویب برسانیم.
او با تاکید بر ضرورت تصویب FATF عنوان کرد: یک بحث این است که FATF چقدر می‌تواند در اثربخشی نظام مالی کشور ما اثرگذار باشد. پاسخ این است که کلا مباحثی که توسط کمیته FATF مطرح می‌شود مباحثی است که در ایران هم ضروری و اثربخش است و هم اجرا می‌شود. خیلی از موضوعاتی که در مورد FATF مطرح می‌شود همین الان در کشور در حال اجرا شدن و مورد استفاده و کاربرد نظام بانکی کشور است. بحث اطمینان از انطباق فرایندها و استانداردهای داخلی با یکسری مقررات مبارزه با جرایم سازمان‌یافته و تروریسم است.
این تحلیلگر بانکداری و توسعه با اشاره به استدلال موافقان و مخالفان لوایح تصویب نشده، اظهار کرد: نکته مورد اختلاف بین موافقان و مخالفان تصویب FATF در کشور ما این است که یک سری مصادیقی که توسط نظام مالی بینالمللی مثلا در مورد بحث تروریسم مطرح می‌شود، با نظام ارزشی ما سازگاری ندارد.
وی افزود: نکته بعد این است که پیش‌بینی می شود در صورتی که ما FATF و لوایح باقیمانده را به تصویب برسانیم، ناگزیر باشیم که اطلاعات را به نهادهای مالی بینالمللی بدهیم؛ ارائه اطلاعات باعث شود خیلی از مجراها و منافذی هم که در حال حاضر در دسترس داریم و از آنها استفاده میکنیم، از دست بدهیم.
اسلامیان خاطرنشان کرد: باید توجه کرد که ما اگر می‌خواهیم با نظام مالی بینالملل کار کنیم، ناگزیر هستیم که قواعد و لوایح مربوط را بپذیریم، اگر نمی‌خواهیم کار کنیم می‌توانیم نپذیریم؛ اصراری که برای تصویب این لوایح وجود دارد به این علت است که اگر نپذیریم، نمی‌توانیم از امکانات نظام بینالملل استفاده کنیم.
او در پاسخ مخالفان تصویب لوایح باقیمانده گفت: مخالفان در پاسخ می‌گویند عملا با تحریم‌های یک جانبه آمریکا، به نظام بانکی بینالملل دسترسی نداریم پس دلیلی ندارد که FATF را بپذیریم چرا که تغییری در وضعیت فعلی‌مان رخ نمی‌دهد. پاسخ این است که بله، شاید ما از 100 درصد دسترسی به نظام مالی بینالملل، فقط 5 درصد را داریم که آن هم فقط برای رفع حوائج ضروری‌مان استفاده می‌شود؛ ولی با عدم پذیرش FATF، همین 5 درصد را هم از دست می‌دهیم.
این تحلیلگر بانکداری و توسعه با تاکید بر اینکه در بحث‌های ارزشی چیزی به نام تحفظ موجود است، توضیح داد: یعنی شما می‌گویید من این موضوع را به شرط تحفظ می‌پذیرم و ارزش‌هایم را حفظ می‌کنم. بعضی از موضوعات را هم که همه دنیا می‌گویند که این جرایم سازمان‌یافته است؛ مثل برده‌داری، قاچاق اسلحه و مواد مخدر و ... ولی بعضی از کشورها موضوعاتی را جرم نمی‌دانند و بعضی از کشورها جرم می‌دانند. برای این موارد می‌توانیم شرط تحفظ بگذاریم.
او در خصوص راه‌حل‌های موجود برای کمک به برخی از نهادها، اظهار کرد: مشکل بعدی زمانی پیش می‌آید که می‌خواهیم به نهادهایی کمک کنیم که بخشی از دنیا اینها را نهادهای مشروع نمی‌دانند؛ مثلا حزب‌الله لبنان که عزیزان و برادران ما هستند ولی بخشی از دنیا این سازمان را به عنوان یک سازمان نرمال و متعارف به رسمیت نمی‌شناسد. ما بعضی از این چیزها را هم باید با سیاست خودمان جلو ببریم؛ هیچوقت لازم نبوده که ما برای کمک به جاهایی مثل نهضت‌های آزادی‌بخش و انقلابی بخواهیم از کانال‌های مالی رسمی استفاده کنیم؛ کانال‌های بسیاری وجود دارد که می‌شود از آنها استفاده کرد.
او گفت: موضوع FATF مقداری فرسایشی شده و حالت یک ماراتن را پیدا کرده است. به نظر می‌آید که این بحث باید در سطح عالی کشور تعیین تکلیف شود. در واقع ما همه قوانین FATF را در کشور اجرا میکنیم. اما با اینکه استانداردها را اجرا میکنیم، از مواهب و مزایایش استفاده نمی‌کنیم.
اسلامیان با تاکید بر بحث شفافیت در نظام اقتصادی کشور، اظهار کرد: دو بحث را اگر بتوانیم در کشورمان اجرا کنیم خیلی می‌توانیم بر فساد غلبه کنیم. میشل فوکو، جرم‌شناس، معروف می‌گوید آن افرادی که بستر جرم را فراهم می‌کنند به اندازه مجرم در جرم شریک هستند. در جهان به این جمع‌بندی رسیده‌اند که شفافیت و یکپارچه‌سازی نظام‌های داده‌ای، بستر فساد و کج‌کارکردی را جمع می‌کند؛ به این معنا که در کشورهای توسعه‌یافته عملا پولشویی بسیار سخت و دشوار است چرا که پایگاه‌های اطلاعاتی و داده‌ای به هم پیوسته هستند و شریان‌های درآمدی، هزینه‌ای و نقل و انتقال مالی دقیقا شناسایی می‌شود و قابل مدیریت است.
او با بیان اینکه در نظام بانکی و مالی کشور ما تا حد زیادی حکمرانی داده مستقر شده، گفت: یعنی اطلاعات و داده‌ها شفاف، دسته‌بندی شده، قابل دسترسی و تحلیل شده‌اند، ولی سایر پایگاه‌ها این اتفاق برایشان رخ نداده است. این مسئله باعث می‌شود که بستر برای فساد مالی و اقتصادی در کشور ایجاد به وجود بیاید. یک فرد می‌تواند هزاران میلیارد تومان در سال درآمد داشته باشد بدون اینکه هیچ ردپایی از خودش به جای بگذارد. می‌تواند منشأهای پول‌هایش را شفاف، طاهر و طیب و حلال کند بدون اینکه واقعا از این محل درآمد کسب کرده باشد.
این تحلیلگر بانکداری و توسعه افزود: به تدریج اگر بتوانیم یک نظام حاکمیت داده در همه نظام‌های اجرایی کشورمان اعم از گمرک، امور مالیاتی، بحث‌های بیمه‌ای، بانکی، سرمایه و ... ایجاد کنیم و همه اینها را به صورت یکپارچه دربیارویم، عملا به یک اتاق شیشه‌ای تبدیل می‌شویم که دیگر امکان بروز فساد وجود نخواهد داشت. حتی در کشوری هم که کشور مومنان باشد اگر فضایی را ایجاد کنیم که قابل رصد و رهگیری نباشد، به صورت مستقیم خودمان بستر بروز جرم و فساد را ایجاد کردیم.
اسلامیان تحول در حکمرانی را ناگزیر دانست و گفت: یک فیلم کیارستمی ساخته بود به نام "باد ما را با خود خواهد برد" من فکر می‌کنم بحث کیفیت حکمرانی و تحول در حکمرانی موضوعی است که ما را ناگزیر با خودش خواهد برد؛ حالا هر چقدر هم شد در کوتاه مدت و میان مدت مقاومت کنیم و بر سره راه آن مانع ایجاد کنیم ولی ناگزیر هستیم که به این سمت برویم.
او در خصوص تجربیات ایران در برخورد با شوک ارزی در 40 سال اخیر، اظهار کرد: بعد از انقلاب چهار شوک ارزی داشتیم. ما در 3 شوک ارزی از همان روشی استفاده کردیم که در دلار 4 هزار و 200 تومان اجرا کردیم؛ قیمت‌گذاری دستوری و ایجاد یک رانت عجیب بین نرخ آزاد و رسمی. یعنی 3 بار این کار را تجربه کردیم ولی اتفاقی که سال 97 افتاد به شدت افکار عمومی را متشنج کرد، همه می‌گفتند 18 میلیارد دلار از منابع عمومی اتلاف شده است.
اسلامیان افزود: شبیه اینها در آن دو شوک دیگری هم که در دهه 70 و 80 داشتیم، رخ داد. چرا در سال 97 اینقدر بازخورد پیدا کرد و باعث شد که سری بعد مقداری با تأمل و احتیاط بیشتری عمل کنیم؟ وجود رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و جریان آزاد اطلاعات باعث می‌شود که حکم‌رانان با طمأنینه و تأمل بیشتری تصمیم‌گیری کنند.
این تحلیلگر بانکداری و توسعه در پایان گفت: این شفافیت را در همه رئوس و همه تصمیمات دیگر خواهیم داشت. شاید در کوتاه‌مدت با آن مقابله کنیم ولی در بلند مدت باعث می‌شود که ما با یک نظام اقتصادی شفاف روبرو شویم و معمولا فضا برای جولان کارآفرینان مهیا است تا سوداگران و نوسان‌گیران.