به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ بیشتر معلمان به اهمیت استفاده از فعالیت‌های آزمایشگاهی در آموزش اثر بخش دروس علوم تجربی واقف هستند اما در بیشتر مواقع، این امر محقق نمی‌شود.
موانع متعددی وجود دارند که سبب می‌شوند معلمان نتوانند به راحتی از فعالیت‌های آزمایشگاهی در آموزش علوم استفاده کنند. از عواملی که سبب کم توجهی به آزمایشگاه و انجام فعالیت‌های عملی در مدارس شده‌اند می‌توان به:
1) کمبود امکانات، ابزار و وسایل آزمایشگاهی
2) بی‌توجهی معلمان، مدیران و مسئولان نسبت به انجام آزمایش
3) توجه کمتر به نمره آزمایشگاهی در ارزشیابی پایانی و آزمون‌های سراسری
اما در میان این 3 عامل، کمبود امکانات، ابزار و آزمایشگاه مناسب، یکی از مهمترین علت‌های استفاده نکردن از فعالیت‌های آزمایشگاهی در مدارس است. اما باید اذعان کرد پژوهش در حوزه علوم تجربی از الزامات آموزشی است و تمام مدارس و حتی والدین دانش‌آموزان باید فعالیت‌های پژوهشی را در اولویت مهمترین وظایف خود جای دهند.
در این رابطه با دکتر پریسا رحیم‌پور، مدیرعامل شرکت رهاورد زیست پویش، گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
آموزش در مدارس بدون در نظر گرفتن پژوهش، کاری پرهزینه و بی‌فایده است
رحیم‌پور در خصوص محصولات و روند تاسیس و تولید محصولات به خبرگزاری برنا گفت: این شرکت بر مبنای دو بخش استوار است؛ نخست بخش آموزش و دیگری بخش پژوهش.
او ادامه داد: اتفاقی که منجر به تاسیس شرکت شد؛ گسترش فعالیت‌های پژوهشی بود. چراکه توسعه پایدار هر کشوری، وابسته به فعالیت‌های پژوهشی است و پژوهش زیربنای پیشرفت هر کشوری محسوب می‌شود. در این میان بخشی از فعالیت‌های آموزشی- پژوهشی ما به مدارس وابسته است زیرا در دوران کودکی و نوجوانی هر چیزی که به کودک آموزش داده شود در ذهن او ماندگار می‌شود. همانطور که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «هر آنچه که به کودک آموزش داده شود چون نقشی هک شده بر جان او نهادینه می شود».
رحیم‌پور با اشاره به اینکه برخی از اعضای شرکت در گذشته آموزش و پرورشی بوده‌اند، افزود: این اتفاق باعث شده کاستی‌های این حوزه به درستی شناسایی شود زیرا مهمترین بخش و پایه آموزش، پژوهش است.
مدیرعامل شرکت رهاورد زیست پویش با تاکید بر اینکه طراحی و تدوین آموزشی در مدارس بدون در نظر گرفتن بخش پژوهشی، کاری پرهزینه و بی‌فایده است، گفت: تنها در صورت استفاده از پژوهش است که می‌توان به اهداف توسعه در کشور امیدوار باشیم زیرا اگر علم و پژوهش در آموزش و پرورش نهادینه شود و پؤوهش جایگاه خود را در این نظام پیدا کند آن حس کنجکاوی و اشتیاق در دانش آموزان تقویت می‌شود و استعداد بالقوه آن‌ها به استعداد بالفعل تبدیل می‌شود.
به علم نگاه یک طرفه داریم
او با تاکید بر این نکته که نگاه یک‌طرفه به آموزش بدون در نظر گرفتن نکات پژوهشی باعث عدم پویایی یادگیری می‌شود، یادآور شد: یادگیری بدون پژوهش سطحی بوده و عمق نخواهد داشت. در نتیجه اگر در مدارس پژوهش را دخالت دهیم، آموزش در ذهن‌شان توسعه خواد یافت.
رحیم‌پور با اشاره به اینکه یکی از موارد مورد اهمیت حوزه علوم تجربی انجام پژوهش و ورود به طبیعت است، عنوان کرد: آشنا کردن دانش آموزان با ماهیت روش پژوهش علمی مثل مشاهده، جمع آوری، سازماندهی اطلاعات و نتیجه‌گیری منطقی باعث یادگیری بیشتر دروس آموزشی می‌شود زیرا فعالیت‌های آزمایشگاهی در فعالیت‌های درسی در علوم تربیتی بسیار مهم است. وقتی در علوم تجربی آزمایشی را انجام می‌دهیم، در یادگیری دانش‌آموزان نقش موثری را ایفا می‌کنیم و دانش‌آموزان می‌توانند مطالب را به درستی کشف و تجربه کنند.
او ادامه داد: بخش زیست‌شناسی از دروس تجربی است که دو حیطه مهم آن زیست فناوری یا همان بیوتکنولوژی و ژنتیک است. زیست فناوری مجموعه‌ای از فنون و روش‌هایی است که در آن از موجودات زنده به عنوان ابزار در جهت تولید محصول از میکرواورگانیسم‌ها یا همان جانداران ریز میکروسکوپی، به صورت کارخانه زنده به منظور تولید پروتئین‌های خاص، داروهای مورد نیاز انسان استفاده می‌شود یا با تغییر ساختار ژنتیکی این موجودات، آن‌ها را به پالایش کننده زباله‌های سمی مبدل می‌کنند.
مدیرعامل شرکت رهاورد زیست پویش با بیان اینکه شناخت بسیاری از بیماری‌ها و درمان آن‌ها با شناخت زیست فناوری شناخته می‌شود که بسیار موثرتر از سایر روش‌هاست، توضیح داد: زیست فناوری یکی از امیدهای بشر در آینده برای رفع نیازهای مختلف و تامین امنیت جهان است. زیست فناوری در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کند و جزو یکی از علوم های بین رشته‌ای است. در این مساله به این دلیل که آینده بسیار وسیعی دارد، کسب اطلاعات و آشنایی بیشتر دانش‌آموزان با این علم بسیار مهم است. پایه آشنایی با این حوزه، آموزش است اما آموزشی که بر پایه تجربه بنا باشد.
آزمایشگاه‌ها در مدارس تعریف نشده‌اند
رحیم‌پور یادآور شد: در کشور ما مسائل مختلفی مانع از یادگیری درست دانش‌آموزان می‌شود. استفاده از آزمایشگاه‌ها از گذشته به خوبی در کشور ما جا نیفتاده و اکنون موضوعی مانند کنکور، معضلی است که متاسفانه مسائل تئوری و نظری و علوم زیست‌شناسی بسیار مهم‌تر از بخش‌های پژوهشی در نظر گرفته می‌شود. در واقع به جای اینکه برای یک علم پایدار در ذهن دانش‌آموزان برنامه‌ریزی کنیم که بتوانند در آینده باعث توسعه دانشی پایدار شوند، تنها روی کنکور و بحث‌های تئوری و نظری دانش‌آموزان زوم می‌کنیم و می‌بینیم چطور این روند باعث دل‌زدگی دانش‌آموزان از تحصیل شده است.
بسیاری از معلمان علم استفاده از ابزار پژوهشی را ندارند
او با اشاره به اینکه مربیان و معلمان ما در استفاده از وسایل پژوهشی با مشکل روبه‌رو هستند یا در کارهای تحقیقی نمی‌توانند مشارکت داشته باشند به این دلیل که آزمایشگاه‌ها در مدارس به خوبی استفاده نمی‌شود و امکانات لازم وجود ندارد، تصریح کرد: برای اینکه بتوانیم معلمان را به آزمایش کردن و پژوهش تشویق کنیم تا بتوانیم رشد خلاقیت و کسب مهارت را در دانش‌آموزان تقویت کنیم، شرکتی تاسیس کردیم با عنوان «رهاورد زیست پویش» که اساس کارش بر مبنای زیست فناوری، علوم زیستی نوین و ژنتیک است.
کیت‌های زیست فن آموز
رحیم‌پور ادامه داد: کیت‌های زیست فن آموز شامل مواد و وسایل آزمایش به اضافه کتابچه راهنما برای استفاده از این وسایل. معلمان می‌توانند با استفاده از این کیت‌های آموزشی، به راحتی آزمایش مطلوبی را در کلاس‌ها انجام دهند و حتی این قابلیت را دارد که دانش آموزان این کیت‌ها را با خود به منزل ببرند و از آن استفاده کنند.
او عنوان کرد: این کیت‌ها مجوزهای لازم را از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی وزارت آموزش و پرورش، همچنین از دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی (بخش پژوهشکده فناوری‌های نوین) و گروه بیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس کسب کرده است.
مدیرعامل شرکت رهاورد زیست پویش از مهمترین ویژگی‌هایی که این کیت سخن گفت و افزود: این کیت‌ها تولید ملی است و قطعاتی که در آن گذاشته شده همگی محصول داخل است. بعلاوه این کیت‌ها دستورالعمل ساده‌ای برای آزمایش دارند. همچنین موادی که در آن‌ها استفاده شده و دستگاه‌هایی که در این کیت‌ها وجود دارد، ایمن هستند چراکه تکنسین‌های ما در تمام مدت تولید نظارت ویژه‌ای روی این تجهیزات داشته‌اند. از طرفی قیمت مناسبی دارد و باعث می‌شود انگیزه یادگیری و کسب مهارت و شناخت واقعی زیست فناوری و علوم زیستی نوین در دانش آموزان تقویت شود.
او به تعداد 3 کیت و یک ژل آزمایشگاهی در حوزه مدارس اشاره کرد و گفت: تاکنون 3 کیت برای دانش‌آموزان و مدارس در نظر گرفته شده که کیت اول شامل استخراج DNA از پیاز، مواد گیاهی یا بزاق دهان خود افراد، دیگری استخراج پروتئین از مواد غذایی (گیاهی یا جانوری) و در آخر کیتی که حاوی جداسازی دستگاه الکتروفورز افقی است که این دستگاه باعث جداسازی DNA و پروتئین می‌شود.
رحیم‌پور خاطرنشان کرد: همچنین تولید دیگر ما تهیه بسته ژل آگارز است با ماندگاری در دمای 4 درجه سانتی‌گراد به مدت 6 ماه است. با توجه به اینکه گاهی ساخت ژل برای برخی از افراد سخت است، شرکت ما با تهیه این ژل‌ها به عنوان پرچم‌دار تهیه این مواد در کشور شناخته می‌شود. لازم به توضیح است این ژل‌ها آماده مصرف بوده و به شکل پودر نیست که نیاز به ساخت داشته باشد.
ابزار پژوهشی امن، ارزان و قابل حمل و نقل
مدیرعامل شرکت رهاورد زیست پویش با بیان اینکه تمام وسایلی که برای آزمایش احتیاج است با رنگ‌های مختلف در داخل کیت‌ها وجود دارد، گفت: در نظر داریم 2 کیت دیگر را در بخش ژنتیک تولید کنیم که این‌ها هم به همین شکل قابلیت استفاده در منزل را دارند. خوشبختانه این بسته‌ها کاملا استاندارد و امن است و با خیال راحت می‌توان در دسترس بچه‌ها قرار داد. همچنین سعی داریم با استفاده از وسایلی که داریم و با استفاده از قابلیت افرادی که در شرکت رهاورد زیست پویش مشغول به فعالیت هستند، بخش آموزش را هم برای دانش‌آموزان و معلمان راه‌اندازی کنیم تا بتوانیم در ترویج کار پژوهشی در مدارس قدم مثبتی برداریم.
برخی از تولیدات این شرکت: