به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا؛ بامداد جمعه (24 آبان ماه 98) شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه، از ساعت صفر روز ۲۴ ماه آبان سهمیه‌بندی بنزین برای همه وسایل نقلیه بنزین سوز اعمال می‌شود. بر اساس این مصوبه قیمت بنزین سهمیه‌ای 1500 و قیمت بنزین آزاد به 3000 تومان افزایش داشت.
این خبر موجی از نگرانی را در جامعه به وجود آورد، واکنش‌های اولیه در فضای مجازی به راحتی مشهود بود، در عرض چند ساعت «گرانی قیمت بنزین» نقل محافل مجازی شد. گفته‌های مسئولین مبنی بر ذی‌نفع شدن اقشار آسیب‌دیده با سهمیه‌بندی بنزین و کنترل قیمت‌ها گوش شنوایی نداشت. دامنه اعتراضات مجازی به گرانی بنزین در حدی بود که خبر طرح جدید دولت برای کمک به معیشت اقشار کم‌درآمد عملا شنیده نشد.
حسن روحانی درباره این طرح گفته بود: «بر مبنای محاسبات، 18 تا 19 میلیون خانوار و جمعیتی در حدود 60 میلیون نفر مشمول طرح حمایتی دولت خواهند بود و این مبلغ هم کمک به فرد نبوده و کمک به خانوار به‌شمار می‌رود.»
واکنش مجلس به سهمیه‌بندی بنزین
با تشدید اعتراضات مردمی و مسدود کردن اتوبان‌ها به منظور بیان سمبلیک انتقادات، نمایندگان مجلس درصدد تهیه یک طرح سه فوریتی برآمدند تا بنزین را به قیمت پیشین برگردانند، این طرح به هیات رئیسه مجلس تقدیم شد اما این پایان ماجرا در خانه ملت نبود و بهرام پارسایی و محمود صادقی با حضور در گعده خبرنگاران، خبر استعفا خود را مطرح کردند.
عمده گلایه نمایندگان مجلس و این سه نماینده مجلس، علاوه بر دغدغه معیشت مردم، بی‌اطلاعی از طرحی بود که به زعم آنان باید ابتدا در مجلس مطرح می‌شد در حالیکه این موضوع توسط «علی لاریجانی»، رئیس مجلس شورای اسلامی، اطلاع رسانی شده بود و در واقع نمایندگان در جریان طرح بودند.
«جلال میرزایی» به روزنامه «دنیای خودرو» گفت: «نمایندگان مجلس در جریان افزایش قیمت بنزین بودند فقط موعد اجرایی شدن آن را نمی‌دانستند.»
او تاکید کرد: «بارها درباره افزایش قیمت بنزین صحبت شده بود، اینکه بسیاری می‌گفتند سال آینده بنزین گران می‌شود، انتظار خودشان بوده است نه تصمیم جمعی نمایندگان.»
آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، روز یکشنبه (26 آبان ماه) در یک سخنرانی هوشمندانه و در درس خارج فقه درباره طرح مدیریت مصرف سوخت اظهار داشتند: «دیروز، دیشب، پریشب، در برخی از شهرهای کشور، و متأسفانه مشکلاتی هم درست شد، تعدادی جان باختند و مراکزی تخریب شد، از این کارها هم شد در این یکی دو روزه. چند نکته را باید توجه داشت؛ اولاً وقتی یک چیزی مصوبه سران کشور هست، آدم باید با چشم خوش‌بینی به او نگاه کند، بنده در این قضیه سررشته ندارم یعنی تخصص این کار را ندارم، گفتم هم به آقایان؛ گفتم من چون نظرات کارشناس‌ها هم در این قضیه بنزین مختلف است، بعضی‌ها آن را لازم و واجب می دانند بعضی‌ها مضر می‌دانند، بنابراین من هم که صاحب نظر نیستم در این قضایا؛ گفتم من صاحبنظر نیستم لکن اگر سران سه قوه تصمیم بگیرند من حمایت می‌کنم.»
در نهایت طرح نمایندگان مجلس و استعفای اعضای فراکسیون امید و قیل و قال برای چند و چون قیمت بنزین با سخنرانی رهبری در تاریخ 26 آبان ماه فیصله یافت.
«حسن روحانی»، رئیس جمهور، نیز در جلسه عصر یکشنبه هیات دولت از بیانات شجاعانه رهبر فرزانه انقلاب که با هدف حفظ مصالح نظام و منافع ملی از تصمیم شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه صریحا حمایت کردند، صمیمانه سپاسگزاری کرد.
سوءاستفاده رسانه‌های بیگانه از موضوع بنزین
افزایش قیمت بنزین در ایران، بهانه به دست رسانه‌های بیگانه و به ویژه رسانه‌های فارسی زبان در انگلیس و آمریکا داد؛ البته مقامات آمریکایی هم سعی کردند از این وضعیت سوءاستفاده کنند.
«مایک پمپئو»، وزیر خارجه، آمریکا در واکنش به اغتشاشات اخیر در تهران در توییتر خود نوشت: «مردم ایران زمانی از آینده بهتری برخوردار می‌شوند که دولت‌شان به اصول اولیه حقوق بشر احترام بگذارد و از گرایش انقلابی و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده خود در منطقه دست بکشند. ایران باید همانند یک کشور عادی رفتار کند. انتخاب با نظام ایران است.»
«برایان هوک»، رئیس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا، نیز در این باره نوشت؛ «آمریکا از مطالبات مردم ایران حمایت می‌کند.»
به همین منظور، «مارکوس لایتنر»، سفیر سوئیس در ایران، به عنوان حافظ منافع ایالات متحده آمریکا، به وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران نسبت به دخالت‌های آمریکا در امور داخلی ایران به وی ابلاغ شد.
رسانه‌های فارسی زبان با بزرگنمایی اتفاقات اخیر و بعضا اعلام کشته شدگان تا مرز بالای 200 نفر سعی دارند، مردم را برای افزایش اغتشاشات تحریک کنند. هرچند که این سیاه‌نمایی‌ها نتیجه نداد و پس از 48 ساعت آرامش در بیشتر استان‌ها حاکم شد.
نظر قوه قضائیه چه بود؟
با اینکه تصمیم مبنی بر گران شدن بنزین، خروجی جلسه سران قوا محسوب می‌شد، شایعاتی به گوش می‌رسید که گویی رئیس قوه قضائیه با اجرایی شدن این طرح مخالف بوده است.
متن خبری که از زبان رئیس قوه قضائیه در فضای مجازی دست به دست می‌شد به شرح زیر است: «در جلسه سران قوا با افزایش قیمت بنزین مخالفت کردم اما متاسفانه رای دولت و مجلس برای اجرای این طرح کافی بود.»
سردبیر رسانه قوه قضائیه با انتشار پستی در صفحه اجتماعی‌اش در توییتر اظهارات منتسب به حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس قوه قضائیه، در خصوص اطلاع نداشتن از اقزایش قیمت بنزین را تکذیب کرد.
در نهایت حجت الاسلام رئیسی، روز یکشنبه (26 آبان ماه) با انتشار بیانیه‌ای 5 بندی نظرات جامع خود را درباره سهمیه‌بندی بنزین اعلام کرد و خط بطلانی بر همه شایعات کشید.
سخنگوی قوه قضائیه نیز در چهاردهمین نشست خبری خود در روز سه‌شنبه (28 آبان ماه) درباره این شایعات گفت: «در این رابطه اطلاع رسانی درستی نشد و موضع رئیس قوه قضائیه همان بیانیه منتشر شده است. اصل موضوع به تصویب سران سه قوه می‌رسد و رئیس قوه قضائیه با موافقت اصل مصوبه معتقد بود که روند اجرا نیاز به مقدماتی دارد. اصلاح قیمت در ادوار مختلف انجام شده و با این میزان تنش همراه نبوده و دلیل آن هم اجرای برخی مقدمات بود. اصل مصوبه مورد تائید سران قوا بوده اما جزئیات مربوط به آن برای وقت دیگری بماند.»
وضعیت بازار ارز، طلا، مسکن پس از گران شدن بنزین
قیمت دلار در ایران در اولین روز هفته و پس از افزایش قیمت بنزین، ۲۰۰ تومان گران شد و در صرافی‌های بانکی به 12 هزار و ۷۰۰ تومان تومان رسید. به نظر می‌رسد که این افزایش، متاثر از جو روانی حاکم بر کشور بود چراکه بعد از چند روز دلار وارد کانال 11 هزار تومان شد.
«مرتضی عزتی»، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران، می‌گوید: به طور منطقی گرانی بنزین نباید روی قیمت دلار تاثیر داشته باشد، چون قیمت بنزین ربط معناداری با ارز ندارد. حتی به طور منطقی می‌توان گفت با سهمیه‌بندی بنزین مصرف داخلی کاهش یافته و این امر موجب افزایش صادرات و در پی آن درآمد ارزی و عرضه ارز می‌شود.
در ادامه و به منظور کنترل بازار ارز، «عبدالناصر همتی»، رئیس کل بانک مرکزی، روز یکشنبه با حضور سرزده در صرافی‌های بانکی در خیابان فردوسی از نزدیک در جریان روند بازار ارز و قیمت‌ها قرار گرفت. همتی در خیابان فردوسی با مردم گفت‌وگو کرد و به آنها اطمینان داد که بانک مرکزی اجازه سفته‌بازی مجدد در بازار ارز را نمی‌دهد.
رئیس‌کل بانک مرکزی در این بازدید سرزده تأکید کرد که «مردم باید مراقب باشند تا سرمایه‌های خود را از دست ندهند؛ هم‌اکنون در بازار فقط دلال‌ها به‌صورت لفظی قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.»
همتی با تأکید بر اینکه جو بازار فقط توسط دلال‌ها ملتهب نشان داده می‌شود و اصلاً واقعیت بازار این‌طور نیست ادامه داد: «قیمت ارز با افزایش قیمت در صرافی‌های بانکی روند کاهشی را در پیش گرفته است.»
صرافی‌های بانکی هم همزمان با افزایش کاذب قیمت دلار، نرخ‌ها را افزایش دادند؛ بر همین اساس، قیمت ارز در صرافی ملی 12 هزار و 300 تومان تعیین شد و این افزایش قیمت مانع از خرید ارزان در صرافی‌های بانکی و فروش با قیمت بالا در بازار آزاد شد.
بعد از افزایش چشمگیر قیمت ارز در صرافی‌های بانکی، دلال‌ها از افزایش قیمت دلار عقب‌نشینی کرده قیمت‌ها را کاهش دادند، بر همین اساس دلار در بازار آزاد از 12 هزار و 600 تومان صبح به 12 هزار و 300 تومان برگشت.
بهای دلار روز چهارشنبه در صرافی‌های بانکی به سطح کمتر از ۱۲ هزار تومان بازگشت؛ بر این اساس، هر دلار به قیمت ۱۱ هزار و ۹۵۰ تومان فروخته شد.
نرخ خرید هر دلار در ساعت ۱۴ روز چهارشنبه در تابلوی صرافی‌های بانکی ۱۱ هزار و ۸۵۰ تومان و فروش ۱۱ هزار و ۹۵۰ تومان درج شد. نرخ خرید هر یورو نیز ۱۳ هزار تومان و فروش ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان شد.
میانگین بهای هر یورو در روز معاملاتی گذشته در سامانه سنا ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان و هر دلار ۱۱ هزار و ۸۵۰ تومان بود.
قطع شدن اینترنت در پی ناامنی‌ها
با بالا گرفتن اعتراضات و اغتشاشات ایجاد شده، از روز شنبه دسترسی به اینترنت برای کاربران ایرانی ناممکن شد. اینترنت با حکم شورای عالی امنیت ملی برای مدت نامعلومی قطع و دسترسی مردم به اینترنت جهانی مختل گشت.
این موضوع نگرانی‌های فزاینده‌ای را در پی داشت. بسیاری از مهاجران از حال و روز کشور و خانواده‌های خود بی‌خبر مانده‌اند، از طرفی دیگر کسب و کارهایی که وابسته به استفاده از اینترنت و دسترسی به شبکه آزاد اطلاعات هستند، متحمل خسارات عدیده‌ای شدند.
«مصطفی کواکبیان»، عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، در نشست علنی روز (سه‌شنبه) طی تذکر شفاهی خطاب به لاریجانی رئیس مجلس اظهار کرد: «موضوع فیلترینگ اینترنت و خطوط اینترنت ضربه مهلکی به اقتصاد کشور می‌زند و مواردی همچون بیمارستان‌ها و واردات و صادرات دچار مشکل می‌شود لذا باید این مسائل برطرف شود.»
«محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، هم روز سه‌شنبه در حاشیه سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت استراتژیک در سالن اجلاس سران، ضمن بی‌اطلاعی از رفع محدودیت‌های اینترنتی، گفت: «رفع محدودیت اینترنت بر عهده شورای امنیت کشور است و آنها باید در این زمینه اقدام کنند.»
«محمود واعظی»، رئیس دفتر رئیس جمهور، در حاشیه جلسه روز چهارشنبه (29 آبان ماه) هیئت وزیران در پاسخ به خبرنگار برنا درباره در پاسخ به این پرسش که قطع دسترسی به اینترنت به تشخیص کدام نهاد بوده است، اظهار کرد: «در شورای امنیت کشور تصمیمات مشخصی برای امنیت کشور اتخاذ شده و در جایی هم مجبور شدند تصمیم قطع دسترسی به اینترنت را بگیرند.»
او درباره زمان وصل شدن اینترنت خگفت: «ان شاءالله اگر آرامش همین گونه باشد در آینده خیلی نزدیک اینترنت وصل می‌شود.»
کلام آخر
با فروکش موج اغتشاشات و برگشت جامعه به آرامش نسبی اکنون زمان مناسبی برای ایجاد گفتگو است. به گفته یکی از نمایندگان مجلس، سران قوا هفته آینده در بهارستان و در میان نمایندگان مردم حاضر خواهند شد. اقناع مردم، ایجاد دیالوگ با آنها و اطمینان‌بخشی به اذهان عمومی و اقشار آسیب‌پذیر، کنترل بازار، افزایش کارایی نهادهای نظارتی از جمله انتظاراتی است که در صورت برآورده شدن گرد شبهات را از این تصمیم خواهد زدود.