به گزارش گروه روی خط رسانه های خبرگزاری برنا؛ در یک سال اخیر شاهد بروز یک تحول بسیار مهم در روابط بین روسیه و آمریکا بودیم که اثرات آن در تجهیز و خرید‌های آینده نیرو‌های مسلح بسیاری از کشور‌ها از جمله برخی همسایگان ایران نیز قابل مشاهده خواهد بود که آن هم معلق شدن پیمان INF بین این دو کشور بوده است؛ پیمانی که در اواخر جنگ سرد بین شوروی سابق و آمریکا امضاء شده و موشک‌های کروز و بالستیک کوتاه برد و میان برد را نابود کرد. حالا با از بین رفتن این معاهده بین دو طرف، به زودی شاهد دور جدیدی از رقابت‌های تسلیحاتی بین این دو کشور خواهیم بود؛ مسئله‌ای که می‌تواند نه فقط روابط این دو کشور و بلکه به نوعی بر کل جهان اثر گذار باشد.
دولت ترامپ در اوایل فوریه (اواسط بهمن سال پیش) پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میانبرد INF را به حالت تعلیق درآورد و یک ماه بعد از آن نیز دولت روسیه با انجام اقدامی متقابل (تعلیق پیمان مذکور) به واشنگتن هشدار داد که حتی به قیمت لغو پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میانبرد حاضر به تحمل نقض این پیمان از سوی آمریکا نخواهد شد. در اوایل تیر ماه نیز اعضای شورای فدراسیون روسیه به اتفاق آرا به نفع قانون مرتبط با تعلیق پیمان منع استفاده از راکت‌های میانبرد و بُرد کوتاه — INF رأی دادند. ناتو نیز به صورت متقابل اعلام کرده که به این حرکت روسیه به صورت نظامی پاسخ خواهد داد.
آمریکا در ماه آگوست با آزمایش یک تیر موشک تاماهاوک زمین پرتاب رسما خروج خود از این پیمان را علنی کرده و نقطه پایانی بر پیمان INF قرار دارد. آمریکایی‌ها این موشک را یک کروز زمین پرتاب با برد بیش از ۵۰۰ کیلومتر اعلام کردند. به نظر می‌رسد موشک مورد نظر همان تاماهاوک مدل دریایی است که از پرتابگر‌های عمودی ارتقا یافته برای شلیک زمینی پرتاب شده است.
آزمایش موشک کروز در آگوست ۲۰۱۹ در آمریکا
آزمایش موشک بالستیک توسط آمریکا
حرکت بعدی آمریکایی‌ها در این بخش آزمایش یک تیر موشک بالستیک زمین پرتاب کوتاه برد بود که حدودا یک هفته پیش در کالیفرنیا آزمایش شد. آمریکا به صورت رسمی پس از این آزمایش اعلام کرد که کار روی موشک جدید را از فوریه ۲۰۱۹ میلادی آغاز کرده است. درباره برد این موشک عددی به صورت دقیق مشخص نشده، اما کارشناسان این موشک را در فاز برد بیش از ۵۰۰ و شاید حتی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر قرار می‌دهند. تصاویر منتشر شده از موشک مورد نظر خیلی دقیق نیست و نمی‌توان به صورت خیلی دقیق برآوردی از این موشک جدید آمریکایی ارائه داد.
در عین حال برخی از کارشناسان اعتقاد دارند موشک مورد نظر با نگاهی به راکت Hera که در اصل برای ایجاد هدف بالستیک برای آزمایش سامانه‌های پاتریوت و تاد توسعه کرده بود ساخته شده است. البته در موشک مورد نظر می‌توان رگه‌هایی از طراحی موشک پرشینگ در بخش سر جنگی نیز مشاهده کرد که مشخصا در آینده نزدیک، اطلاعات بیشتری درباره این موشک منتشر خواهد شد. موشکی که توسط آمریکا آزمایش شد مشخصا نشان از یک تغییر فکری بسیار بزرگ در ذهن فرماندهان آمریکایی دارد و آن‌ها را مجددا به سمت استفاده از موشک‌های بالستیک کوتاه برد و میان برد سوق داده است. البته این بار تفاوت در این جاست که خیلی خبری از کلاهک‌های اتمی نبوده و موشک‌های مورد نظر با ترکیبی از دقت و سر جنگی عادی به سمت اهداف حرکت خواهند کرد.
به نوعی می‌توان گفت بخشی از دکترین فعلی موشکی آمریکا یک کپی از برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران است که تا برد ۲۰۰۰ کیلومتری برای درگیری با اهداف مختلف انواع راکت‌ها و موشک‌های بالستیک و کروز را توسعه داده و به دنبال ترکیب دقت بالا و قدرت اصابت با سر‌های جنگی شدید الانفجار رفته است.
INF از کجا آمد و چه کرد؟
دهه ۱۹۸۰ میلادی به عنوان آخرین دوره ده ساله جنگ سرد شاهد دوباره بالا گرفتن تنش بین شرق و غرب بود. در این سال‌ها با روی کار آمدن رونالد ریگان در آمریکا این کشور سیاست‌های تسلیحاتی بسیار تهاجمی را در پی گرفته و دوباره آتش رقابت تسلیحاتی شعله ور شد. طرح ریگان موسوم به جنگ ستارگان که ترکیبی از سامانه‌های دفاع موشکی و تهاجم زمین و فضاپایه بود شوروی را مجبور کرد تا سرمایه گذاری شدیدی در بخش تسلیحاتی انجام دهد.
بخشی از این رقابت به نوعی به دهه ۱۹۷۰ باز می‌گردد. جایی که اتحاد شوروی با رونمایی و استقرار موشک اس اس ۲۰ به عنوان یک موشک بالستیک با برد ۵۵۰۰ کیلومتر و سه سرجنگی اتمی هر کدام با قدرت ۱۵۰ کیلوتن باعث نگرانی شدید در ناتو شد. در مقابل ناتو تصمیم گرفت تا موشک‌های آمریکایی پرشینگ را در اروپای غربی خصوصاً آلمان غربی مستقر کند.
موشک اس اس ۲۰ در سمت چپ و موشک پرشینگ در سمت راست
مقامات اروپایی به سمت کاهش بخشی از کلاهک‌های هسته‌ای از این قاره، تغییر موشک‌های پرشینگ ۱ با ۲ و همچنین استقرار مدل زمین پرتاب موشک کروز تاماهاوک در اروپای غربی رفتند و از طرف دیگر از آمریکا خواستند که مذاکرات با شوروی سابق برای کاهش موشک‌های میان برد را نیز آغاز کند.
پرشینگ ۱ و ۲، دو مدل از موشک‌های بالستیک میان برد ساخت ایالات متحده آمریکا بودند که در سال‌های دهه ۱۹۸۰ میلادی در مرکز بحث‌های داغ کنترل تسلیحاتی بین شرق و غرب قرار داشتند. سرعتی نزدیک به ۸ برابر سرعت صوت، توان حمل کلاهک اتمی با قدرت ۵ تا ۸۰ کیلوتن، داشتن پیشران سوخت جامد و نصب شدن در روی پرتابگر‌های متحرک و استقرار در آلمان غربی باعث شده بود بخش‌های زیادی از نقاط حیاتی در بخش غربی اتحاد شوروی در شعاع برد ۱۷۰۰ کیلومتری این موشک قرار بگیرند.
مدل زمین پرتاب موشک تاماهاوک
آمریکا و شوروی، مذاکره در خصوص محدودیت موشک‌های میان برد را در ابتدای دهه ۸۰ میلادی آغاز کردند. ریگان در شروع بحث‌ها مسئله طرح صفر- صفر را مطرح کرد که بر اساس آن کل موشک‌های میان برد زمین پایه کروز و بالستیک از اروپای شرقی و غربی جمعی آوری می‌شد. این طرح آنچنان به مزاق روس‌ها خوش نیامد چرا که نیروی اتمی انگلیس و فرانسه که دو عضو ناتو بودند را در بر نمی‌گرفت. از طرفی شوروی پیشنهاد جمع آوری هم موشک‌ها و هم هواپیما‌های با قابلیت حمل سلاح اتمی از اروپا را مطرح کرد که این پیشنهاد هم از طرف آمریکایی‌ها رد شد.
در نهایت دو طرف تا سال ۱۹۸۳ به مذاکرات بی نتیجه ادامه دادند و دور جدید مذاکرات بین ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷ میلادی بین آمریکا و شوروی با واسطه گری نخست وزیر وقت انگلیس، مارگارت تاچر انجام شد. دو طرف سرانجام به تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۸۷ میلادی توافق موسوم به پیمان INF را امضا کردند.
امضاء پیمان INF بین ریگان و گورباچف
بر اساس این توافق موشک‌های کروز و بالستیک زمین پرتاب دو طرف از برد ۵۰۰ الی ۵۵۰۰ کیلومتر نابود و هر گونه نگهداری، توسعه و آزمایش این موشک‌ها نیز ممنوع اعلام شد. موشک‌هایی پرشینگ ۱ و ۲ و موشک کروز تاماهاوک زمین پرتاب از طرف آمریکا و سامانه‌های موشکی: R-۱۲، R-۱۴، SS-۱۲، SS-۲۰، OTR-۲۳ Oka و موشک کروز زمین پرتاب RK-۵۵ از سمت شوروی در پروسه از بین رفتن قرار گرفتند. در تابستان ۱۹۹۱ میلادی ۲۶۹۲ موشک توسط دو طرف نابود شد و قرارداد به هدف‌های خود رسید. موشک‌های هوا و دریا پرتاب شامل این قرارداد نشدند.
چرا INF نابود شد؟
در سال ۲۰۰۷ میلادی، پوتین رییس جمهور روسیه در یک سخنرانی به مشکلات پیمان inf اشاره کرده و گفت که این پیمان نیاز به تغییراتی دارد، زیرا باقی کشور‌ها از آن پیروی نمی‌کنند. در این مرحله برخی کارشناسان این صحبت پوتین را اشاره وی به چین قلمداد کردند. روس‌ها در سال ۲۰۰۷ اعلام کردند که در اعتراض به برنامه دفاع موشکی ناتو در اروپا، از پیمان‌ای ان اف خارج می‌شوند.
دلیل روس‌ها در این بخش این بود که سامانه ایجیس زمین پایه و پرتابگر‌های حامل موشک‌های ضد هوایی استاندارد ۳ که بهانه مقابله با تهدید موشکی ایران در اروپای شرقی قرار به توسعه داشتند با تغییراتی می‌توانند حامل موشک‌های کروز تاماهاوک نیز بشوند.
تاسیسات ایجیس زمین پایه آمریکا در رومانی
موشک‌های سری SSC-۸
از سال ۲۰۰۸ میلادی گزارش‌هایی مبنی بر آزمایش‌های مربوط به موشک کروز از سری SSC-۸ توسط روسیه منتشر شد. این موشک در حقیقت یک مدل توسعه یافته برای خانواده موشکی اسکندر است که بیشتر با مدل بالستیک آن شناخته شده است. سال‌ها منابع آمریکایی نسبت به آزمایش و توسعه این موشک در روسیه هشدار دادند. این موشک کروز بردی در حدود ۳۴۰۰ کیلومتر دارد. دو طرف در اوایل سال ۲۰۱۹ میلادی گفتگو‌هایی را برای حل و فصل مسئله آغاز کردند که به بن بست رسید و در نتیجه در روز ۲ فوریه ۲۰۱۹ میلادی آمریکا خروج خود از این پیمان را اعلام کرد. روسیه نیز سپس خروج متقابل خود را از این پیمان اعلام کرد.
آیا چین هدف آمریکا برای خروج از INF بود؟
برخی از کارشناسان دلیل جالبی را برای خروج آمریکا از این پیمان اعلام می‌کنند. اعتقاد برخی بر این است که با توجه به توسعه شدید موشک‌های بالستیک و کروز کوتاه و میان برد توسط جمهوری خلق چین و بالا گرفتن تنش‌ها در منطقه شرق آسیا آمریکا نیاز دارد که با توسعه سیستم‌های مشابه با چین مقابله کند.
چین در سال‌های اخیر علاوه بر تولید تعداد انبوهی از موشک‌های کروز و بالستیک در برد‌های مختلف شدیداً بر روی بحث افزایش دقت این سامانه‌ها نیز فعال شده است. البته روسیه نیز به نوعی از داشتن همسایه‌ای با این حجم از موشک‌های متنوع با دقت بالا خوشحال نیست و مشخصاً به دنبال راه‌هایی می‌گردد که بتواند در صورت لزوم با این مسئله مقابله کند.
جهان پسا INF به کدام سو می‌رود؟
در حال حاضر روسیه از طرفی همچنان به توسعه موشک‌های SSC-۸ ادامه می‌دهد و آمریکا نیز اعلام کرده که در تابستان سال جاری یک موشک کروز زمین پرتاب با کشنده متحرک را با برد ۱۰۰۰ کیلومتر و توان حمل سر جنگی اتمی آزمایش می‌کند. کشور اوکراین نیز اعلام کرده که به دلیل از بین رفتن این پیمان برخی ملاحظات در خصوص موشک‌های میان برد را کنار گذاشته و به سمت توسعه آن‌ها می‌رود.
مشخصاً از بین رفتن این پیمان دیر یا زود باعث به وجود آمدن یک رقابت تسلیحاتی جدید در حوزه موشکی بین کشور‌های مختلف خواهد شد که مباحث مربوط به اشاعه فناوری‌ها در این حوزه و البته صادرات مدل‌هایی از این موشک‌ها با برد کمتر نیز در سال‌های آینده بیشتر مطرح خواهد بود. طبیعتا بحث کشف و مقابله با این شکل جدید از تهدیدات چالش جدیدی است که مشخصاً در سال‌های آینده رو به روی نیرو‌های مسلح ما خصوصاً در بخش پدافند هوایی قرار خواهد گرفت که خوشبختانه با رونمایی و عملیاتی شدن سامانه هایی، چون تلاش و باور ۳۷۳ مشخص شد در این زمینه، نقشه راه مناسبی در صنایع دفاعی کشورمان وجود دارد.
منبع: مشرق