به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، درباره پارامترهای هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر در انتخاب آثار مباحث بسیاری مطرح است که به همین منظور در گفت‌وگو با چند سینماگر این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.
سید جمال ساداتیان: پارامترهای هیأت انتخاب جشنواره فجر، خودی و غیر خودی بودن فیلم‌هاست
سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: هیأت انتخاب باید فیلم‌ها را بر اساس کیفیتی که دارند ارزیابی کند، همیشه هیأت انتخاب در جشنواره فیلم فجر با حواشی بسیاری روبرو است که اگر دقیقاً کیفیت فیلم در انتخاب‌ها مطرح باشد این حاشیه‌ها را نخواهیم دید.
ساداتیان تصریح کرد: معمولاً فیلم‌هایی که در اختیار هیأت انتخاب قرار می‌گیرند ممکن است ناقص باشند یا حتی تنها چند سکانس از این آثار به هیأت انتخاب برسند. در این صورت هیأت انتخاب باید تبحری در ارزیابی فیلم‌ها داشته باشد که با دیدن 20 دقیقه از یک فیلم بتواند کیفیت فیلم‌های خوب از بد را بفهمد.
او افزود: انتخاب فیلم‌های با کیفیت برای راهیابی به جشنواره فیلم فجر در این شرایط هم کار چندان سختی نیست. هیأت انتخاب باید فیلم‌ها را فارغ از این بحث که چه کسانی در ساخت آن نقش دارند ببیند و بدون پیش داوری آثار را برای راهیابی به جشنواره مورد بررسی قرار دهد. حتی با دیدن 20 دقیقه از یک فیلم هم می‌شود تشخیص داد که آن فیلم اثر قابل توجهی است یا خیر.
این تهیه‌کننده درباره امکان راهیابی فیلمسازان بزرگ و پیشکسوت به جشنواره بدون بررسی آثارشان، گفت: همانطور که تأکید کردم به نظر من هیأت انتخاب باید فیلم‌ها را بدون پیش‌داوری و توجه به اینکه چه اشخاصی در ساخت آنها نقش داشته‌اند مورد بررسی قرار دهد، در این مورد حتی پیشکسوتان نیز نباید استثنا باشند چراکه ممکن است فیلمسازان گمنامی باشند که در این صورت حق‌شان ضایع شده و کنار گذاشته شوند. تجربه ثابت کرده که نسل جوان را باید جدی بگیریم چرا که در سال‌های اخیر شاهد درخشش فیلمسازان گمنام بوده‌ایم.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «چهارشنبه‌سوری» گفت: جشنواره فیلم فجر همانطور که از نامش مشخص است در دهه فجر و ایام پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شود و به نوعی قصد بر این است که در این ایام یک جشن و شادی در فضای شهر و کشور حاکم باشد که به نظر می‌رسد به همین دلیل موسیقی، تئاتر و به خصوص سینما پر رنگ‌تر می‌شوند. این جشنواره با دیگر فستیوال‌های دنیا تفاوت‌های بسیاری دارد و بیشتر به یک دورهمی شبیه است.
او افزود: یک‌سری ملاحظات در برگزاری جشنواره فیلم فجر وجود دارد که باعث می‌شود فیلمسازان به دو گروه خودی و غیرخودی تقسیم شوند و در نهایت نیز فیلم‌ها بر همین اساس انتخاب می‌شوند. در جشنواره فیلم فجر معمولاً فیلم‌هایی که در حوزه فیلم‌های خودی قرار می‌گیرند بیشتر مورد توجه هستند و احتمال راه‌یابی‌شان به جشنواره بیشتر است. به نظر من در نهایت پارامترهای هیأت انتخاب برای فیلم‌ها خودی و غیرخودی بودن فیلم‌هاست که از سوی مسئولان جشنواره تعیین می‌شود.
محمود گبرلو: عملکرد هیأت انتخاب باید شفاف‌سازی شود / فیلمسازان پیشکسوت را نباید کنار گذاشت
محمود گبرلو منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: هیأت انتخاب هر جشنواره به خصوص جشنواره فیلم فجر که مهم‌ترین جشنواره سینمایی در ایران است مسئولیت حساسی بر عهده دارد. نگاهی حرفه‌ای باید به این مقوله باشد و آثار باید بر اساس اعتبار سینمایی‌شان انتخاب شوند. هیأت انتخاب قطعاً می‌تواند سرنوشت یک جشنواره را مشخص کند.
گبرلو تصریح کرد: اگر فیلم‌ها بر اساس نگاهی حرفه‌ای انتخاب شوند قطعاً کار هیأت داوران می‌تواند آسان‌تر باشد و آنها در بین آثار خوب به بهترین اثر جایزه می‌دهند اما اگر فیلم‌ها بر اساس رابطه، دوستی و مسائلی از این دست به جشنواره راه پیدا کنند نه تنها کار هیأت داوران سخت می‌شود بلکه قطعاً پس از برگزاری جشنواره و دیدن فیلم‌ها همه چیز برملا شده و بدون شک حواشی بسیاری گریبانگیر هیأت انتخاب می‌شود.
این منتقد اظهار داشت: نکته حائز اهمیت دیگر، اهداف جشنواره است. دبیر یا شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر سیاست‌ها و اهدافی را مطرح می‌کند که نمی‌شود تنها به نظر شخصی هیأت داوران یا هیأت انتخاب تأکید کرد. در این مسأله نظر شخصی اعضای هیأت انتخاب اهمیت چندانی ندارد و سیاست‌های مشخص‌کننده دبیر و شورای سیاستگذاری تعیین‌کننده است.
او افزود: مصیبت اصلی جشنواره هر سال در مورد هیأت انتخاب روشن نبودن سیاست‌ها است، هیچکس در نهایت نمی‌داند که فیلم‌ها بر چه اساس انتخاب شده‌اند که بعضاً برخی آثار با کیفیت با آنها مغایرت داشته و به جشنواره راه پیدا نکرده‌اند. هر سال حاصل کار هیأت انتخاب بسیار قابل بحث و اعتراض بوده که به نظر من پس از 38 سال باید این مشکلات را حل کرد تا دیگر شاهد مباحثی در اینباره نباشیم.
گبرلو در ادامه گفت: انتخاب‌های جشنواره تنها بر اساس تکنیک و فرم مناسب فیلم‌ها نیست، سیاست‌هایی وجود دارد که در انتخاب‌ها تأثیرگذار است اما در وهله اول یک اثر برای راهیابی به جشنواره باید از لحاظ تکنیکی و در واقع ساختاری استاندارهای لازم را داشته باشد و بعد محتوا است که می‌تواند مدنظر هیأت انتخاب قرار بگیرد. معمولاً در سیاست‌های جشنواره فیلم فجر ثباتی وجود ندارد و همین موضوع نمایانگر تناقضاتی است که در اکثر مواقع منجر به اعتراضات فیلمسازان و رسانه‌ها می‌شود.
این منتقد سینما با اشاره به لزوم شفاف‌سازی در معیارهای موثر انتخاب فیلم‌های جشنواره فجر تصریح کرد: اگر اهداف این رویداد فرهنگی در انتخاب فیلم‌ها به وضوح مشخص و مطرح شود می‌توان حجم زیادی از حواشی را از بین برد. بهتر است نظریات هیأت انتخاب در قبال فیلم‌ها مطرح شود و همه دلیل انتخاب یا عدم انتخاب فیلم‌هایی که حساسیت بیشتری روی آنها وجود دارد را بدانند. در این صورت فعالیت هیأت انتخاب شفاف‌سازی می‌شود و شائبه‌ای به وجود نمی‌آید.
او افزود: ایام برگزاری جشنواره فجر دهه فجر است و طبق گفته بنیان‌گذاران فجر، این جشنواره در راستای حفظ و ترویج ارزش‌های انقلاب اسلامی برگزار می‌شود اما همین مضمون، موضوعی بسیار گسترده است و مفاهیم بسیاری را در بر می‌گیرد. به عنوان مثال حفظ ارزش‌های خانواده نیز یکی از موضوعات مهم در مبحث ارزش‌های انقلاب اسلامی است که به خودی خود باز هم مفاهیم بسیاری را در بر می‌گیرد، چنین شرایطی لزوم شفاف‌سازی درباره موضوعات مدنظر جشنواره فیلم فجر را دو چندان می‌کند.
گبرلو تصریح کرد: تنها راه از بین بردن حواشی و فاصله گرفتن از آن، شفافیت در عملکرد هیأت انتخاب است. بهتر است عوامل برگزار کننده جشنواره نظرسنجی اعضا را به صورت مشخص روی سایت جشنواره قرار دهد تا همه از نحوه انتخاب و عملکرد این هیأت را ببینند. این کار باعث می‌شود گفت‌وگوها درباره فیلم‌های راه یافته مسیر درست‌تری داشته باشد.
این منتقد درباره راه یافتن فیلمسازان پیشکسوت و مطرح به واسطه اعتباری که دارند، گفت: من با این اتفاق موافقم، به نظر من به این شرط که این استثنا فقط برای فیلمسازان بزرگ، صاحب‌نام و پیشکسوت وجود داشته باشد. وقتی فیلمسازی صاحب‌نام و مهم فیلمی می‌سازد کنجکاوی بسیاری برای دیدن اثر او وجود دارد و می‌توان حدس زد که در بدترین شرایط فیلم، ساختار و قالب درست سینمایی را دارد.
او در ادامه اظهاراتش گفت: می‌توان با توجه به اعتباری که افراد دارند فیلم‌هایشان را در جشنواره پذیرفت اما در شرایطی مطلوب می‌توانیم آنها را به بخش رقابتی نیاوریم و داوری بر آثارشان صورت نگیرد. حضور فیلمسازانی چون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و ابراهیم حاتمی‌کیا در جشنواره فیلم فجر می‌تواند افتخار بزرگی به حساب آید و به اعتبار جشنواره بیفزاید.
این منتقد در پایان اظهار داشت: این شرایط را تنها برای فیلمسازان پیشکسوت مناسب می‌دانم که می‌تواند احترامی به جشنواره و پیشکسوتان سینمای ما باشد. حضور آثاری از فیلمسازان مطرح می‌تواند جذابیت جشنواره را دوچندان کند. مدیریت جشنواره نباید اسیر حرف‌ها و حواشی باشد، دبیر نباید با ترس تصمیم بگیرد و تصمیمات باید بر اساس استانداردهای حرفه‌ای باشد. پیشکسوتان را نباید کنار بگذاریم و برخی از آنها را نیز می‌توان در بخشی جداگانه خارج از بخش رقابتی به جشنواره آورد. دیدن آثار فیلمسازان بزرگ ما در هر شرایطی جذاب است و به جشنواره اعتبار می‌دهد.
منوچهر اکبرلو: فضاسازی مثبت یا منفی درباره یک فیلم در انتخاب یا رد آن در جشنواره تأثیرگذار است/ شفاف‌سازی در عملکرد هیأت انتخاب غیرممکن و بی‌فایده است
منوچهر اکبرلو، منتقد و مدرس سینما، تئاتر و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا اظهار داشت: از تجربه دیدن فیلم‌های موفق در جشنواره فیلم فجر در چند دهه اخیر به طور کل می‌توان شاخص‌هایی را در چهار دسته استخراج کرد.
اکبرلو خاطرنشان کرد: به عنوان مشخصه اول می‌توان به این مورد اشاره کرد که فیلم‌های کمدی و سرگرم‌کننده اولویت انتخاب کمتری دارند و جالب این است که تمایل تهیه‌کنندگان اینگونه فیلم‌ها نیز به جشنواره فیلم فجر کاهش یافته و آنها فقط به اکران فیلمشان فکر می‌کنند. مشخصه دوم وجود رگه‌های توجه به مخاطب خاص در جشنواره فجر است. یعنی توجه به فیلم‌هایی که الزاماً اکران عمومی پیدا نمی‌کنند اما به نظر می‌رسد وجوه هنری در آنها بارز است بیشتر به چشم می‌خورد.
این منتقد در ادامه گفت: مشخصه سوم توجه کامل به نام کارگردان است؛ به این معنی که لیستی نانوشته از کارگردانانی وجود دارد که حتی قبل از شروع ساخت فیلمشان مشخص است که باید در جشنواره حضور داشته باشند. مشخصه پایانی تهیه‌کننده فیلم است. نام، سابقه و ارتباطات تهیه‌کننده در راهیابی فیلم به جشنواره بسیار تعیین‌کننده است.
او افزود: از آنجایی که جشنواره مدیریت ثابتی ندارد و مدیران هم به شدت تابع فضای خاص و کوتاه مدت دوره مدیریتی خود هستند نه در فراخوان و نه در انتخاب هیأت داوران و هیأت انتخاب قاعده مشخصی وجود ندارد. برای همین است که گاه می‌شنویم فیلم‌هایی خارج از نگاه هیأت انتخاب به جشنواره راه یافته‌اند یا انتخاب‌های داوران جشنواره در روز آخر تغییراتی پیدا کرده است. چنین اتفاقاتی به این معنی است که فضاسازی مثبت یا منفی درباره یک فیلم روی انتخاب یا رد آن بسیار تعیین‌کننده است.
اکبرلو در ادامه اظهاراتش تصریح کرد: فراموش نکنیم که در حال حاضر به جز معدود فیلم‌هایی که به سفارش و نظارت مستقیم سازمان سینمایی و بنیاد فارابی ساخته می‌شوند، ساخت باقی فیلم‌ها با پشتیبانی صاحبان سرمایه و نگاه‌های مختلف انجام می‌شود.
این منتقد درباره شفاف‌سازی نسبت به عملکرد هیأت انتخاب و داوران جشنواره فیلم فجر، گفت: در همه جشنواره‌های هنری ادبی ایران این درخواست وجود دارد که هیأت انتخاب یا داوری درباره فیلم‌ها و انتخاب نشدن بعضی آثار توضیح بدهند. تجربه سال‌ها داوری من نشان می‌دهد این خواسته نه تنها امکانپذیر نیست، بلکه فایده‌ای ندارد چرا که هر چه داوران یا هیأت انتخاب درباره عدم انتخاب اثری خاص توضیح بدهد صاحبان فیلم‌های رد شده حاضر به پذیرش توضیحات نیستند. در برخی موارد این تجربه انجام شده اما از بین صدها صاحب اثر یک مورد نبوده که اعلام کند با استدلال هیأت داوری یا انتخاب در عدم پذیرش اثرش موافق بوده است. بنابراین این کار نه فایده دارد و نه امکانپذیر است.
او در پایان خاطرنشان کرد: در دیگر کشورها نیز چنین کاری رخ نمی‌دهد و در فقط در ایران است که این خواسته وجود دارد و دلیل آن دولتی بودن جشنواره‌ها و حضور پیدا و آشکار سیاست در انتخاب‌ها است که شک را به وجود می‌آورد. تا زمانی که جشنواره تابع مدیران دولتی است و مدیران هم تابع فضای سیاسی روز، این تردیدها همواره وجود خواهد داشت و باید جشنواره فیلم فجر را به همین شکل کنونی پذیرفت یا مانند بسیاری از فیلمسازان عطایش را به لقایش بخشید.
هارون یشایایی: نباید جشنواره فجر را با برلین و کن مقایسه کرد/ شرط اصلی حضور در جشنواره کیفیت خوب اثر است
هارون یشایایی، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: شرایط انتخاب فیلم‌ها برای راهیابی به جشنواره فیلم فجر در صورتی که بسیاری از فیلم‌ها هنوز به صورت کامل در اختیار جشنواره قرار داده نشده چندان سخت نیست به هر حال معیارهایی کلی وجود دارد که اعضا می‌توانند با در نظر گرفتن آنها آثار را انتخاب کنند.
یشایایی خاطرنشان کرد: با توجه به صحنه‌هایی که از فیلم‌ها در اختیار هیأت انتخاب قرار داده شده می‌توان تا حدی به کیفیت فنی و برداشت‌هایی از قابلیت کارگردانی دست یافت. به هر حال در این شرایط مسائل دیگری چون نام صاحبان آثار نیز می‌تواند بر نظر اعضای هیأت انتخاب تأثیرگذار باشد و به هر حال مجموعه عوامل بسیاری وجود دارند که بر نظر هیأت انتخاب تأثیرگذار است اما در واقع اگر فیلمی کیفیت لازم را نداشته باشد تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند به جشنواره راه پیدا کند.
او افزود: در واقع باید کیفیت فیلم برای قضاوت مدنظر باشد اما به هر حال جشنواره فجر از برخی مضامین حمایت می‌کند. به‌عنوان مثال ممکن است فیلم‌هایی که به موضوع دفاع مقدس پرداخته‌اند با استقبال خوبی از سوی جشنواره روبرو شوند اما اگر همین فیلم‌ها فاقد کیفیت باشند قطعاً جایی در جشنواره ندارند.
این تهیه‌کننده در ادامه گفت: ما نباید جشنواره فجر را با جشنواره‌هایی چون برلین و کن مقایسه کنیم. من دو دوره در جشنواره فیلم فجر داور بودم و خوب می‌دانم که به چه شکل داوری‌ها صورت می‌گیرد. به نظر من در جشنواره فیلم فجر کیفیت فیلم‌ها است که می‌تواند تأثیرگذار باشد. در هر حال انتخاب‌ها و داوری‌ها با انتقاد همراه خواهند بود و افرادی که آثارشان ناموفق بوده نسبت به عملکرد هیأت انتخاب یا داوری انتقاد و اعتراض خواهند داشت.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «هامون» تصریح کرد: با شفاف‌سازی و توضیح درباره انتخاب و داوری فیلم‌ها مخالفم. به هر حال در نهایت یک فیلم است که جایزه اصلی را دریافت می‌کند و قطعاً تعداد بسیاری از فیلمسازان به نتیجه داوری در جشنواره معترض هستند، هیأت انتخاب و هیأت داوران نمی‌توانند به تک‌تک افراد دلیل عدم انتخاب فیلمشان را توضیح دهند. البته می‌توان یک توضیح کلی درباره نحوه کار و عملکرد هیأت انتخاب ارائه داد اما اینکه به صورت جزئی به هر فیلمساز دلیل انتخاب نشدنش را توضیح دهیم امری غیرمنطقی و ناممکن است.
یشایایی در پایان گفت: جشنواره فیلم فجر امروز معتبرترین جشنواره سینمایی کشور است که طی 37 دوره قطعاً برای سینمای ایران دستاوردهای بسیاری داشته و مفید بوده. به نظر من همه باید به ارتقای اعتبار و کیفیت جشنواره کمک کنند و همانطور که ماهیت جشنواره خدمت به سینمای ایران است شرایطی باید فراهم شود که جشنواره فجر بتواند به سینمای ایران خدمت کند و کیفیت آثار سینمایی ما را با اعتباری که دارد افزایش دهد.