به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ ضمن احترام به آنانی که هنوز تندیس این پرنده قاف نشین را در آغوش موفقیت نگرفته‌اند و دیگرانی که اندک باری به وصالش رسیده‌اند، به آنانی پرداخته‌ایم که ویترین افتخارات سینمایی‌شان دیگر جایی برای حتی یک سیمرغ اضافه هم ندارد؛ بله درست حدس زدید: «رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر» در سی وهفت دوره گذشته منظور نظرمان است. در این گزارش به رکورد داران سیمرغ در بخش های مختلف جشنواره می پردازیم.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی
رکورددار دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی در 37 دوره گذشته جشنواره فیلم فجر کسی نیست جز مجیدی مجیدی، کارگردان شهیر سینمای ایران که آثارش علاوه بر جشنواره‌های داخلی، در بسیاری از جشنواره‌های معتبر بین‌الملی نیز موفق به کسب جوایز متعدد شده‌اند. مجیدی از جمله هنرمندانی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی با ورود به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، این مکان را محملی مناسب برای بروز افکار و عقاید ایدئولوژیک خود در قالب هنر تشخیص داد. مجیدیِ دهه ۶۰ که هنوز سودای کارگردانی در سر ندارد تمام وقت خود را به بازی در آثار دیگر دست پرورده‌های حوزه هنری چون محسن مخملباف، حمیدرضا آشتیانی‌پور و محمد کاسبی صرف کرد. حاصل این دهه در کارنامه مجیدی ۱۰ فیلم «توجیه»، «مرگ دیگری»، «دو چشم بی سو»، «استعاذه»، «بایکوت»، «تیرباران»، «قاصد»، «در جستجوی قهرمان»، «شنا در زمستان» و «تا مرز دیدار» است. دهه ۷۰ و ۸۰ اما حکایتی دیگر برای این بازیگر پرکار دهه ۶۰ داشت. مجیدی در این دهه جای خود را از جلوی دوربین به پشت آن تغییر داد و با «بدوک» ورود به دنیای کارگردانی سینما را جشن گرفت. «بدوک» در دهمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول را برای مجید مجیدی به ارمغان آورد. قسمت این بود که مزه سیمرغ «بدوک» تا مدت ۲۰ سال از زیر زبان کارگردانش خارج نشود چه آنکه مجیدی از «بدوک» به بعد ۶ فیلم دیگر نیز مقابل دوربین برد که هر ۶ تا سیمرغ‌هایی رنگارنگ از جایزه بهترین کارگردانی گرفته تا بهترین فیلم را برایش در پی داشتند. از این میان ۴ سیمرغ بلورین برای فیلم‌های «بچه‌های آسمان» (جشنواره پانزدهم)، «باران» (جشنواره نوزدهم)، «بید مجنون» (جشنواره بیست و سوم) و «آواز گنجشک‌ها» (جشنواره بیست و ششم) مجیدی را به نفر اول جدول رکوردداران دریافت سیمرغ در بخش بهترین کارگردانی تبدیل ساختند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه
در بخش سیمرغ بهترین فیلمنامه کامبوزیا پرتوی که موفق به دریافت 4 سیمرغ بلورین جشنواره فجر برای بهترین فیلمنامه شده‌است رکورد دار است. چرا که تا جشنواره سی و سوم نام کامبوزیا پرتوی در کنار اسامی رخشان بنی اعتماد و داریوش مهرجویی به عنوان رکورد داران این بخش مطرح بود اما با گذشت دوره های سی و پنجم و سی و ششم جشنواره فجر کامبوزیا پرتوی طی دو سال متوالی برنده سیمرغ بهترین فیلمنامه شد و نام خود را به عنوان رکورد دار این بخش ثبت کرد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی
در بخش سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی، ۲ چهره‌پرداز از دو نسل متفاوت گوی سبقت را از دیگر همکاران تا سی و سومین دوره از جشنواره فیلم فجر ربوده و رکورددار دریافت این جایزه بودند. عبداله اسکندری و سعید ملکان هر کدام با دریافت ۴ سیمرغ در این بخش مکانی ثابت را در جدول رکوردداران از آن خود کرده بودند. اما سعید ملکان با دریافت دو سیمرغ بلورین چهره پردازی دیگر برای فیلم های ابد ویک روز و امکان مینا در سی وچهارمین دوره جشنواره فجر و فیلم تنگه ابوقریب در سی و ششمین دوره از این جشنواره از عبدالله اسکندری پیشی گرفت و نام خود را به عنوان رکورد دار سیمرغ بهترین چهره پردازی ثبت کرد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس
در بخش طراحی صحنه و لباس همانند بخش‌های فیلمنامه‌نویسی، چهره‌پردازی و احتمالاً آهنگسازی بیش از یک رکوردشکن داریم. ایرج رامین‌فر با جایزه‌ای که در جشنواره بیست نهم برای فیلم «جرم» دریافت کرد با یک جهش خود را به امیر اثباتی رساند تا هر ۲ با سابقه ۴ بار دریافت سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس جشنواره فیلم فجر، در صدر لیست جدول رکوردداران این بخش قرار بگیرند. از امیر اثباتی شروع می‌کنیم که اولین سیمرغ خود را سال ۱۳۷۵ و در جشنواره پانزدهم برای فیلم «سرزمین خورشید» از دستان هیئت داوران دریافت کرد. اثباتی برای دومین سیمرغ خود چندان انتظار نکشید و آن را یک سال بعد با «بانوی اردیبهشت» مال خود ساخت. «دوئل» احمدرضا درویش سومین جایزه را در جشنواره بیست و دوم به او داد و این پرونده با سیمرغ چهارم و فیلم «خیلی دور خیلی نزدیک» بسته شد. اما برخلاف امیر اثباتی، ایرج رامین‌فر کمی بیشتر برای به دست آوردن اولین سیمرغ بلورین زندگی‌اش انتظار کشید و ۴ سال بعد از او جایزه بهترین طراحی صحنه و لباس را در جشنواره نوزدهم برای فیلم «سگ کشی» دریافت کرد. فاصله رامین‌فر تا صید دومین سیمرغ بلورین مسافتی بود از «سگ کشی» بیضایی تا «شاهزاده ایرانی» محمد نوری‌زاد. ۲ سیمرغ بلورین آخر او طی همکاری با ۲ کارگردان قدیمی سینمای ایران حاصل شد. «وقتی همه خوابیم» ساخته بهرام بیضایی و «جرم» اثر مسعود کیمیایی سومین و چهارمین سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس را برای رامین‌فر به ارمغان آوردند و این پرونده نیز بدین سان به بایگانی خاطره‌ها رفت.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری و صدا گذاری
بعد از معرفی رکوردشکن‌های شریکی و نصفه و نیمه نوبت رسید به رکورددارهای واقعی و بی‌رقیبی که تعقیب کنندگان خود را با سه چهار پله فاصله پشت سر گذاشته و به تنهایی در صدر جدول جاخوش کرده‌اند. با اینکه بخش‌های صدابرداری و صداگذاری در سینما هیچ ربطی به هم ندارند و در جشنواره نیز جایزه‌های‌شان جدا جدا اهدا می‌شود ما این بخش‌ها را در هم ادغام کرده و به معرفی رکورددار بی‌رقیب این عرصه یعنی محمدرضا دلپاک همت می‌گماریم. با دریافت 9 سیمرغ بلورین رکوردی جالب و عجیب از خود به جای گذاشته است. او اولین سیمرغ بلورین خود در این بخش را با فیلم «تولد یک پروانه» به سال ۱۳۷۶ صید کرد و تا سال ۹۱ بیش از ۷ سیمرغ بلورین دیگر با فیلم‌های «رنگ خدا»، «باران»، «سفر به فردا»، «زمان می‌ایستد»، «قاعده بازی» «خرس» و «برلین۷» به دست آورد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم
در بخش انتخاب رکوردددار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر همین قدر اشاره کنیم که طبیعتاً می‌بایست از میان صاحبان حقوق مادی فیلم – به عنوان یک اثر هنری – این انتخاب را انجام می‌دادیم؛ اما عدم وجود سیاستی واحد در دوره‌های مختلف جشنواره و اهدای جایزه بهترین فیلم در برخی سال‌ها به کارگردان اثر، امکان انتخاب حتی یک رکوردشکن متوسط را نیز از ما سلب کرد. پس چه بهتر دیدیم در این بخش به دنبال کارگردان‌هایی برویم که فیلم‌های‌شان بیشترین جایزه را در بخش بهترین فیلم جشنواره دریافت کرده‌اند و در این راه تنها به یک نام رسیدیم؛ ابراهیم حاتمی‌کیا. فیلم‌های او با دریافت ۷ سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر با فاصله‌ای بسیار زیاد از دیگر رقیبان رکورددار بی‌چون و چرای دریافت جایزه اول این بخش هستند. سیمرغ‌گیری حاتمی‌کیا در بخش بهترین فیلم با «مهاجر» و در جشنواره هشتم شروع شد. تا سیمرغ بعدی ۳ جشنواره دیگر بیشتر راه نبود. «از کرخه تا راین» دومین سیمرغ بهترین فیلم را از جشنواره یازدهم فیلم فجر دریافت کرد و سیمرغ سوم را «آژانس شیشه‌ای» در جشنواره شانزدهم گرفت تا پرونده سیمرغ بهترین فیلم برای ابراهیم حاتمی‌کیا در دهه ۷۰ بسته شود. «به نام پدر» در جشنواره بیست و چهارم ۲ سیمرغ بلورین بهترین فیلم را در ۲ بخش مسابقه سینمای ایران و مسابقه سینمای آسیا از آن خود ساخت تا فاصله کارگردانش در این رکوردگیری با سایرین بیش از پیش شود. حسن ختام پرونده ابراهیم حاتمی‌کیا در این ماراتن، به ۲ سیمرغ ختم شد. اولی سیمرغی بود که همراه «به رنگ ارغوان» بعد از ۶ سال توقیف از بند رها شد و در آسمان جشنواره بیست و هشتم به پرواز درآمد و دومی سیمرغی که در بخش بهترین فیلم از نگاه ملی به «چ» تعلق گرفت.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری
در بخش فیلمبرداری صدر جدول در اختیار محمود کلاری قرار دارد.، کلاری این عنوان را در بخش فیلمبرداری به تنهایی از آن خود کرده و با اختلافی اندک محمد آلادپوش، اصغر رفیعی جم، حمید خضوعی ابیانه و بهرام بدخشانی را پشت سر می‌گذارد. او که تاکنون حضور خود را در بیش از ۷۰ فیلم به عنوان فیلمبردار و مدیر فیلمبرداری به ثبت رسانده است، فعالیت در سینمای ایران را با دستیاری مهرداد فخیمی در فیلم «تیغ و ابریشم» و عکاسی در «مدرسه موش‌ها» کلید زد و اولین سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری را در سال ۱۳۶۷ برای فیلم «سرب» دشت کرد. از «سرب» تا سیمرغ بعدی ۸ سال طول کشید تا این بار فیلمبرداری «گبه» دومین سیمرغ بلورین را از آن آقای فیلمبردار کند. «بوی کافور عطر یاس»، «خون بازی» و «جدایی نادر از سیمین» دیگر فیلم‌هایی هستند که محمود کلاری به واسطه آن‌ها توانست ۳ بار دیگر این جایزه را مال خود کند. در فهرست جوایز دریافت شده از سوی او عنوان سیمرغ اعطا شده برای فیلم «خون بازی» بهترین اثر هنر و تجربه ذکر شده که ما با اغماض آن را همان سیمرغ بهترین فیلمبرداری فرض کردیم؛ گرچه که با حذف این سیمرغ نیز محمود کلاری با دریافت ۴ سیمرغ بهترین فیلمبرداری در جشنواره فیلم فجر همچنان صدر جدول این بخش را در اختیار خود دارد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد (اصلی و مکمل)
نوبتی هم باشد نوبت یکی از جذاب‌ترین سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر است که به بهترین بازیگر مرد تعلق می‌گیرد. در این بخش به دلیل تعدد بازیگران رکورددار دریافت کننده سیمرغ بهترین بازیگر مرد نقش مکمل و وجود اسامی تکراری در هر ۲ بخش بازیگر اول مرد و مکمل، این ۲ بخش را با هم جمع زده و حاصل همانی بود که باید می‌بود، یعنی پرویز پرستویی. او شانس این را داشت تا اولین سیمرغ خود را در اولین حضور روی پرده سینما صید کند. «دیار عاشقان» را باید به نوعی استارت پرویز پرستویی در وادی بازیگری سینما و البته دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد به شمار آورد. او پس از حضور در این فیلم موفق شد در دومین دوره جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین بازیگر نقش دوم مرد را از آن خود کند. او زمانی با ذکر خاطره‌ای حضور خود در سالن اهدا جوایز دومین جشنواره فیلم فجر را اتفاقی ذکر کرده و دریافت جایزه برای بازی در «دیار عاشقان» را یکی از غیره منتظره‌ترین وقایع زندگی‌اش خوانده بود. از «دیار عاشقان» تا آژانس شیشه‌ای ۱۴ سال طول کشید تا پرستویی موفق شود یکی از هیجان‌انگیز‌ترین خاطرات زندگی حرفه‌ای‌اش را برای بار دوم تجربه کند. بازی در «بادیگارد» پنجمین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای او به ارمغان آورد تا پرویز پرستویی صدر لیست رکوردداران دریافت این جایزه را به تنهایی از آن خود کند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن (اصلی و مکمل)
در جشنواره‌ای که تا دوره‌های ششم و هفتم آن داوران یا هیچ زنی را شایسته دریافت عنوان بهترین بازیگر زن تشخیص نداده یا اگر هم اصراری به دادن سیمرغ داشتند کسی را جز پروانه معصومی لایق توجه نمی‌دیدند، دریافت سیمرغ بهترین بازیگر نقش دوم زن آن هم در ۲۷ سالگی و برای بازی در «برهوت»، فیلمی مهجور از محمدعلی طالبی قطعاً موفقیتی بزرگ تلقی می‌شود. فاطمه معتمدآریا به عنوان رکورددار دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن، همانند رقیب خود در جدول مشابه و البته مردانه، اولین و دومین جایزه خود را با بازی در نقش مکمل به دست آورد. دومین سیمرغ معتمدآریا با «مسافران» بهرام بیضایی به پرواز درآمد و افتخار حضور مقابل دوربین یکی از اساتید سینمای ایران را برای او به قند مکرر بدل ساخت. فاطمه معتمدآریا جدای از رکوردداری در بخش سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن از جهتی دیگر هم رکورددار محسوب می‌شود به این شکل که در ۳ دوره متوالی جشنواره فیلم فجر در سال‌های ۷۰، ۷۱ و ۷۲ برای فیلم‌های «مسافران»، «یک بار برای همیشه» و «همسر» موفق به دریافت این جایزه شده است. او پس از دریافت جایزه بهترین نقش اول زن برای بازی در فیلم «همسر»، از سال ۷۲ تا کنون موفق به صید جایزه دیگری نشده و نقش‌آفرینی‌هایش در آثاری چون «روسری آبی»، «گیلانه» و «اینجا بدون من» از سوی هیئت داوران جشنواره‌های وقت، مستحق دریافت سیمرغ بلورین تشخیص داده نشد.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین تدوین
حسین زندباف و هایده صفی یاری را باید فاتح بی چون چرا و مطلق عرصه سیمرغ بهترین تدوین در جشنواره فیلم فجر به حساب آورد. زندباف که فعالیت در سینمای ایران را با دستیار کارگردانی به سال ۵۳ شروع کرده بود بعد از انقلاب و از سال ۶۰ فعالیت در چهار عرصه تدوین، کارگردانی، آهنگسازی و تهیه‌کنندگی فیلم‌های بلند را توامان کلید زد. حاصل ۳ دهه تلاش این سینماگر پرکار ایران کارگردانی و آهنگسازی برای ۴ فیلم، تهیه ۱۰ اثر سینمایی و دست آخر تدوین بیش از ۷۵ فیلم بلند است. اولین سیمرغ تدوین زندباف با فیلم «مرگ سفید» به کارگردانی خودش، در دومین دوره جشنواره فیلم فجر به پرواز درآمد. ۲ سال بعد دومین جایزه او با «اتوبوس» یداله صمدی به مقصد رسید و بعد از آن ۸ سال طول کشید تا سومین سیمرغ نیز به زندباف روی خوش نشان دهد که این مهم با «چشم شیطان» به سرانجام رسید. تدوین فیلم «حمله به اچ ۳» چهارمین و آخرین سیمرغ را در دهه ۷۰ به نام حسین زندباف ثبت کرد. او در دهه ۸۰ با «شب‌های روشن»، «یک تکه نان» و «شاهزاده ایرانی» شانس این را داشت تا پنجمین سیمرغ بلورین زندگی حرفه‌ای‌اش را شکار کند که البته ممکن نشد. هایده صفی یاری فارغ‌التحصیل مدرسه عالی تلویزیون و سینما که فعالیت سینمایی را با صداگذاری فیلم «دخترک کنار مرداب» در سال ۱۳۶۸ آغاز کرده بود اولین سیمرغ خود را در جشنواره شانزدهم و برای تدوین «آژانس شیشه‌ای» دشت کرد. «روبان قرمز»، «چهارشنبه سوری»، و «نارنجی پوش» دیگر فیلم‌هایی بودند که صفی‌یاری را به یکی از رکورددارهای دریافت سیمرغ بهترین تدوین بدل ساختند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن
در جدول رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی جشنواره فیلم فجر رده اول رسماً و اجباراً بین ۲ تن از بزرگان موسیقی ایران یعنی حسین علیزاده و مجید انتظامی تقسیم شده است. حسین علیزاده هرچند به پرکاری دیگر همکاران خود نیست اما تا کنون ۴ سیمرغ از فیلم‌های «گبه»، «زشت و زیبا»، «آواز گنجشک‌ها» و «آسمان زرد کم عمق» دشت کرده است. این میان با یک تبصره می‌توان مجید انتظامی را هم در کنار علیزاده بر صدر نشاند. انتظامی با «بای سیکل ران» اولین سیمرغ بلورین بخش بهترین موسیقی فیلم را برای اولین بار مال خود ساخت. از ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۳ که او با «روز واقعه» دومین سیمرغ بلورین‌اش را به چنگ آورد برای بیش از ۳۸ فیلم موسیقی متن ساخت که هیچ کدام موفق به جلب نظر هیئت داوران جشنواره‌های وقت برای دریافت جایزه اول نشدند. از «روز واقعه» تا آژانس شیشه‌ای که سومین میعادگاه انتظامی با سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم جشنواره بود ۱۲ فیلم دیگر وجود دارد که کماکان به گوش داوران جشنواره خوش ننشستند. اما تبصره‌ای که به آن اشاره شد همانا سیمرغی است که در جشنواره بیست و یکم و برای فیلم «دیوانه‌ای از قفس پرید» با عنوان بهترین دستاورد هنری دریافت کرد. اگر این واژه بهترین دستاورد هنری را معادل بهترین موسیقی متن فیلم در نظر بگیریم، مجید انتظامی نیز با ۴ سیمرغ در کنار حسین علیزاده بر صدر رکوردداران دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم جشنواره فجر تکیه می‌زند.
رکوردار دریافت سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه میدانی
در بخش جلوه‌های ویژه محسن روزبهانی که با تیر و ترقه ترکاندن وارد عرصه سینما شد امروز از جمله باتجربه‌ترین تکنسین‌های جلوه‌های ویژه میدانی سینمای ایران به شمار می‌رود؛ اولین سیمرغ محسن روزبهانی سال ۷۲ در دوازدهمین جشنواره فیلم فجر و با فیلم «سجاده آتش» احمد مرادپور اوج گرفت. بعد از آن به ترتیب «سرزمین خورشید»، «شهرآشوب»، «قاعده بازی»، «شب واقعه»، «۳۳روز»، «روزهای زندگی»، «استرداد» و «تنگه ابوقریب» باقی سیمرغ‌ها را به سمت محسن روزبهانی کیش دادند و او را وارد باشگاه 9 تایی‌ها کردند.