به گزارش خبرگزاری برنا در آذربایجان شرقی، شهر همان شهری نیست که ۴۰سال پیش دیده بودید. شاید هم خیلی هایتان ندیده بودید و فقط تعریفش را شنیده اید که نیم قرن پیش ترافیک وجود خارجی نداشت و مسیر اتوبوسرانی تبریز که تنها وسیله حمل و نقل عمومی به شمار می آمد از ۲۰خط متجاوز نمی شد.
حالا با شهر پیچیده ای رو به رو هستیم با حدود ۲میلیون نفر جمعیت و خیابان های تو در توی متعدد و صدها هزار اتومبیل شخصی. این روند رشد کمی، تقریبا در نیم قرن اخیر در همه جای دنیا اتفاق افتاده است؛ اما این ها ترافیک حاکم بر تبریز را توجیه نمی کند.
از آنجایی که در بحث ترافیک، انگشت های اتهام به سوی حمل و نقل عمومی می چرخد، اجازه بدهید کمی به عقب تر برگردیم، به زمانی که حمل و نقل عمومی در تبریز آغاز شد.
از جمله کسانی که موجب شد اولین راه آهن شهری در ایران در تبریز دایر گردد مرحوم قاسم خان والی، اولین شهردار تبریز بود که کاظم زاده ایرانشهر در این باره چنین آورده است: «دیشب حضرت ریاست و کربلایی اسماعیل و مشهدی تقی خراسانچی و حضرت مکرمه الدوله فرزند با لیاقت حضرت نظام العلماء مد ظله در منزل قاسم خان امیر تومان که تلفن و چراغ گاز تبریز را موسس است تشریف داشتند. در خصوص تنظیف شهر صحبت نموده و قرار گذاشتند که قومپانی(کمپانی) شده و چند عدد تراموا در داخل شهر درست نموده و مردم را از خستگی راه های دور و دراز آسوده سازند و مبلغ ۵۰ هزار تومان مصارف تخمین کرده اند که باید شرکاء بپردازند و این مطلب به نظر مکرم الدوله بدنیامده و تصدیق نموده است و هنوز معلوم نیست که آخر این شرکت و قومپانی به کجا انجامد.»
سال ها پس از آن ماجرا و ورود اولین خودرو به تبریز در سال ۱۳۱۲، اولین اتوبوس در سال ۱۳۲۴شمسی وارد تبریز شد. به لحاظ سرعت بخشیدن در امورات مردم رفته رفته تعداد آن ها رو به فزونی گذاشت به طوری که شخصی به نام نقشینه تصمیم به تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی می گیرد ولی بعد از مدتی به علت نامعلومی از کار خود منصرف شده و دوباره اتوبوس ها به طور خصوصی اقدام به حمل مسافر می کنند.
بعد از گذشت چند سال تعداد مسیرهای اتوبوسرانی افزایش می یابد به طوری که در سال ۱۳۴۲ هجری شمسی تعداد این مسیرها به ۱۵ خط اصلی و چند خط فرعی رسیده و جهت هماهنگی در حمل مسافران شهرداری اقدام به وضع خطوط کرده و برای هر مسیر نرخ خاصی را تعیین می کند.
روند توسعه حمل و نقل عمومی در تبریز سپس با اتوبوس های تندرو درون شهری ادامه یافت و هنوز هم ادامه دارد اما انچه می توان از آن به عنوان تحول یاد کرد، مترو بود. مترویی که بحث آن در دوران انقلاب اسلامی به یکی از دغدغه های مردم و مدیران و مسئولان تبدیل شد.
مترو تبریز مجموعه قطار شهری در شهر تبریز است که مطالعات آن در ۱۳۸۰ و عملیات اجرایی آن نیز از ۱۳۸۴ آغاز شده و در ۱۳۹۴ بخشی از آن گشایش یافت. پیشنهاد نخستین احداث مترو در تبریز در سال ۱۳۶۹ مطرح شده بود که بنا به دلایلی، تا ۱۳۷۹ منتفی ماند. مترو تبریز از ۵ خط (شامل ۴ خط اصلی و ۱ خط حومه) به طول کلی ۱۰۰ کیلومتر تشکیل شده است که بخشی از این مجموعه شامل تراموا به درازای کلی ۵۰ کیلومتر خواهد بود که مطالعات آن از سال ۱۳۹۴ آغاز شده است.
موضوع مطالعه و احداث قطار شهری تبریز، برای نخستین بار در دی ماه سال ۱۳۶۹ توسط نمایندگان تبریز در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و در نهایت قرار شد، احداث قطار شهری تبریز در برنامه کاری مسئولان قرار بگیرد. سپس طی حکمی از سوی استاندار وقت، مسئول مطالعات و مجری قطار شهری تبریز انتخاب شده و در محل شهرداری مستقر گردید. امّا به دلیل عدم امکان استفاده از بودجه شهرداری و نیز عدم وجود منابع دیگر برای تأمین هزینه‌های احداث قطار شهری، موضوع مسکوت ماند. در سال ۱۳۷۵ مجدداً موضوع احداث قطارشهری تبریز قوت گرفته و مذاکراتی توسط استاندار وقت با شرکت اتریشی «اشکودا» انجام شده و مقرر شد که اطلاعات مربوط به حجم ترافیک خیابان‌های اصلی شهر به نمایندگان شرکت مذکور تحویل داده شود که بررسی‌های لازم کارشناسی را انجام دهند؛ ولی به علت مسائل سیاسی فی‌مابین مجدداً پی‌گیری طرح قطار شهری تبریز به حالت رکود بازگشت.
متروی تبریز به صورت رسمی از ۵ شهریور ۱۳۹۴ با راه‌اندازی فاز نخست خط ۱، در حد فاصل ایستگاه ائل گلی تا ایستگاه استاد شهریار به بهره‌برداری رسید. فاز دوم این خط نیز در حد فاصل ایستگاه استاد شهریار تا ایستگاه میدان ساعت در ۲۸ بهمن ۱۳۹۵ راه‌اندازی شد.
«سازمان قطار شهری تبریز» در سال ۱۳۸۰ خورشیدی تأسیس و راه‌اندازی شده‌است. هیئت مدیره این سازمان از ۵ نفر اصلی و یک نفر علی‌البدل شامل شهردار، مدیر سازمان قطار شهری، معاون عمرانی استاندار و ۳ نفر صاحب‌نظر تشکیل پیدا کرده‌است. شورای سازمان قطار شهری تبریز نیز متشکل از استاندار، شهردار و یک نفر کارشناس می‌باشد.
متروی تبریز از پنج خط (شامل چهار خط اصلی و یک خط حومه) به طول ۱۰۰ کیلومتر تشکیل شده‌است:
خط ۱: به طول ۱۷٬۲ کیلومتر با ۱۸ ایستگاه از میدان ائل‌گلی آغاز و از طریق بلوار حمید باکری و ۲۹ بهمن، خیابان امام خمینی ، چهارراه محققی، باغ گلستان و خیابان خیام به کوی لاله ختم می‌شود. حدود ۸ کیلومتر به صورت تونل عمیق طراحی شده و عملیات حفاری آن با دو دستگاه حفاری تونل در عمق حدود ۱۶ تا ۲۵ متری انجام گرفته است.
خط۲: به طول حدود ۲۲٬۴ کیلومتر شامل ۲۰ ایستگاه از محدوده زمین‌های قراملک شروع شده، از طریق خیابان وحدت و میدان قراملک (اولین ایستگاه) و پس از عبور از زیر خیابان آخونی، خیابان قدس، سه راه امین، میدان دانشسرا، وارد خیابان عباسی شده و تا میدان شهید فهمیده امتداد یافته و در ادامه به سمت سه راهی ولیعصر، میدان استاد معین و در نهایت در میدان بسیج خاتمه می‌یابد.
خط۳: به طول حدود ۱۵ کیلومتر و شامل ۱۴ ایستگاه از فرودگاه بین المللی شهید مدنی تبریز آغاز و با عبور از میدان بزرگ آذربایجان و خیابان انقلاب اسلامی، از طریق میدان دانشسرا و خیابان ارتش به پایانه بزرگ اتوبوسرانی واقع در بزرگراه شهید کسایی ختم می‌شود.
خط ۴: به شکل تراموا و به طول ۱۵٬۴ کیلومتر شامل ۱۸ ایستگاه به شکل حلقوی از میدان آذربایجان شروع می‌شود و بعد از عبور از میدان جهاد و آبرسان از طریق بزرگراه کمربندی به بزرگاه پاسداران می‌رسد. این خط سه خط دیگر را به هم ارتباط می‌دهد.
خط۵ تبریز-سهند: در محل ایستگاه ۱۸ با خط یک دارای ایستگاه مشترک بوده و با عبور از مقابل کارخانه تراکتورسازی به سمت سهند ادامه خواهد یافت. جابجایی مسافران در این مسیر از طریق تراموا انجام خواهد گرفت.
اما یکی از نکات قابل توجه درباره مترو تبریز این است که علی رغم اینکه دولت نقش مهمی در تکمیل این پروژه دارد، اما واقعیت آن است که در طول این سال ها شهرداری تبریز بیش ترین هزینه را به آن اختصاص داده است.
حالا ایرج شهین باهر، از اتمام عملیات اجرایی خط یک مترو تبریز خبر می دهد و می گوید: خوشبختانه تلاش های چندین ساله مجموعه مدیریت شهری و سازمان قطار شهری تبریز به ثمر نشست و قطار شهری تبریز توانست مسیر ایستگاه ابتدایی تا انتهایی خط یک را طی کند.
او اضافه کرد: طبق وعده ای که ابتدای سال جاری به شهروندان عزیز تبریز مبنی بر اتمام خط یک تا پایان سال داده بودیم، تمام تلاش خود را در این حوزه متمرکز کردیم.
شهردار تبریز از تکمیل پروژه قطار شهری به عنوان ایجاد زیرساخت های کاهش ترافیک یاد کرد و افزود: امیدواریم با همراهی دولت بتوانیم خط دو و سه مترو تبریز را نیز با سرعت احداث کرده و به پایان برسانیم.
او همچنین یادآور شد: تابستان سال جاری شهرداری تبریز ۶۵۰میلیارد تومان اعتبار از محل فروش اوراق مشارکت به مترو تبریز واریز کرد.
ایرج شهین باهر افزود: همچنین ۳۵۰ میلیارد تومان از منابع غیرنقدی شهرداری در چارچوب بودجه سال ۹۸ شهرداری تبریز به پروژه قطار شهری تزریق شد که در مجموع هزار میلیاردتومان از سوی شهرداری تبریز برای این پروژه تخصیص داده شد.
در هرحال مترو تبریز را می توان یکی از مهم ترین دستاوردهای انقلاب شکوهمند اسلامی برای تبریزی ها به حساب آورد چون در این دوران پا به عرصه گذاشته است. حال مسئله مهم است که چه زمانی این پروژه به پایان می رسد؛ چراکه بسیاری از کارشناسان معتقدند تکمیل مترو در تبریز، معضل ترافیک را در این شهر به ایستگاه پایانی نزدیک تر می کند.
گزارش: بهنام عبدالهی