جبار آذین، در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا در مورد رقابتی که بین تلویزیون و شبکه نمایش خانگی در حال جدی شدن است، گفت: صدا و سیما کشور و شبکه خانگی در جایگاه دو رسانه فرهنگی و اجتماعی قرار دارند که هرکدام از آنها دارای قدرت، هزینه، امکانات و مناسبات خاص خود هستند اما در کنار این ویژگی‌ها نوعی نگاه خاص‌تر هم بر عرصه هر دو حکم می‌راند که آن نگرش سلیقه‌ای مسئولان هر دو رسانه است.
او ادامه داد: درواقع به جای توجه به مسئله فرهنگ سازی، ارتقای هنر و توجه به سلیقه مخاطب، بیشتر آنچه مدنظر مدیران و مسئولان این دو رسانه است در حال اجراست. به همین دلایل سال‌هاست که مخاطب تلویزیون شاهد آثار برجسته درجه یک استاندارد و فاخر نیست و اغلب سریال‌های به نسبت مقبول سیما بالاتر از سطح متوسط قرار ندارند. از آن سو هم شبکه نمایش خانگی به دلیل نوعی از پیوند ساختاری و فکری با وزارت ارشاد دارای امکاناتی است که می‌تواند با توجه به نداشتن بخشی از قوانین سلیقه‌ای سانسور در تلویزیون به تولید و پخش و عرضه آثاری بپردازد که به هیچ عنوان در تلویزیون امکان ساخت و پخش آنها وجود ندارد.
آذین تصریح کرد: این مسائل سبب می‌شود تا بخشی از مخاطبان معمول تلویزیون که از پخش سریال‌های سطحی و تکراری خسته شده اند دست کم به سوی استفاده از سریال‌های شبکه خانگی روی بیاروند و به همین دلیل است که انواع سریال‌های سطحی و متوسط و بالای متوسط حتی گاه سریال‌های خوش ساخت و قوی در شبکه خانگی عرضه می‌شود. درصورتی که تلویزیون در جایگاه یک دستگاه فرهنگی مهم کشور قرار دارد اما از این توانایی‌ها و قابلیت‌ها به درستی استفاده نمی‌کند و از سوی دیگر به موازات همین حرکت‌ها جمعی از هنرمندان هم به دلیل بدقولی ها و بدرفتاری های مدیران تلویزیون به شبکه خانگی کوچ کردند.
این منتقد افزود: تلویزیون خواسته و ناخواسته در جریان فرهنگی و حرکت اجتماعی مردم در عرصه یک رقابت با شبکه نماش خانگی قرار گرفته است و چنانچه تلویزیون به روند کنونی ادامه دهد بی گمان شبکه خانگی رونق بیشتری خواهد گرفت و به مروز ممکن است تلویزیون را مجبور کند کرکره تولید سریال های خود را پائین بکشد.
جبار آذین اظهار کرد: اگر هرکدام از این دو جریان و دو دستگاه طبق موازین قانونی خود و نیازهای مخاطب به تولید آثار مناسب و شایسته فرهنگ جامعه بپردازد هر دو می تواند مخاطبان خاص خود را داشته باشند و بدون لطمه زدن و ایجاد نوعی رقابت سالم و ناسالم درخدمت فرهنگ جامعه قرار بگیرد اما متاسفانه امروزه ما خدمت فرهنگی را در هر دو این جریان ها زیر سایه سرمایه سالاری می دانیم که این درست نیست و می تواند صدمات فراوانی به فرهنگ بزند.
این منتقد سینما و تلویزیون درمورد تفاوت سریال سازی در رسانه ملی و شبکه نمایش خانگی گفت: تلویزیون از شوراهای خاصی تشکیل شده و متاسفانه در این شوراها همچنان سلیقه مداری حاکم است، تصویب یک فیملنامه تلویزیونی باید از چندین وادی بگذرد تا بتواند مجوز ساخت دریافت کند و همچنین پس از اخذ مجوز باید هفت خوانی را طی کنند تا بتوانند سریال را بسازند و بعد از ساخت تازه سانسور سلیقه ای در پخش، مانع دیگری برای فعالیت هنرمندان است.
او در پایان بیان داشت: در نمایش خانگی این تعداد شورا وجود ندارد و فضا بازتر است و حمایت های ارشاد به طور گسترده تر صورت می گیرد، به همین دلیل کمتر موانعی بر سر تصویب فیلمنامه یا ساخت سریال‌ها می‌تواند هنرمندان را از فعالیت باز دارد. گرچه همین هم در جایگاه خود می‌تواند مسئله برانگیز باشد زیرا در همین شبکه نمایش خانگی سریال‌هایی تولید شده که چندان با موازین اخلاقی مردم همگام نبوده است. به هرحال هنرمندانی که هم در تلویزیون و هم در شبکه نمایش خانگی فعالیت دارند آنچه را که در تلویزیون نمی‌توانند تصویر بکشند به ناچار در فضای بازتری به نام نمایش خانگی ارائه می‌کنند.
شبکه نمایش خانگی اجازه رقابت با تلویزیون را ندارد!
شهرام خرازی‌ها، عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران، با اشاره به رقابتی که بین شبکه نمایش خانگی و رسانه ملی ایجاد شده است، گفت: شبکه نمایش خانگی فضای بازتری برای طرح موضوعاتی که امکان مطرح شدن در تلویزیون را ندارند، است. در طول گذر زمان به نظر می آید حتی خیلی از مسائلی که در سینما نمی توان گفت در شبکه نمایش خانگی قابل طرح است. بنابراین این مدیا در قیاس با تلویزیون و سینما شبکه آزادتری محسوب می شود و به همین دلیل مردم از سریال های آن بیشتر استقبال می کنند.
او ادامه داد: تلویزیون سریال‌هایی دارد که اگرچه با محدودیت بیشتری نسبت به نمایش خانگی ساخته می‌شوند اما به دلیل استفاده از تکنیک های برتر مورد توجه مردم قرار می گیرد. این دو رسانه لزوما رقیب هم نیستند البته شاید این پتانسیل وجود داشته باشد که نمایش خانگی رقیب تلویزیون باشد اما هنوز مردم این شبکه را درست نمی شناسند و سریال های آن را مستقیما نمی خرند و از طریق دانلود رایگان تماشا می کنند.
این کارشناس ارتباطات تصریح کرد: شبکه نمایش خانگی با وجود سریال های موفقی که داشته نوز نتوانسته یک رقیب جدی برای تلویزیون شود، شاید به صورت مقطعی با سریال هایش مطرح شده است اما معمولا موفقیت او دائمی نبوده و مختص به یک دوره بوده است مثل زمان پخش سریال شهرزاد.
او افزود: تلویزیون همیشه موفق است و از بابت ارائه سریال حتی اگر پربیننده هم نباشند، دستش پُر است و می‌تواند از خود دفاع کند. اگر نمایش خانگی پتانسیل رقابت هم داشته باشد، این اجازه به او داده نمی‌شود چون تا یک اندازه محدودی اختیار دارد و نمی‌تواند فراتر رود.
شهرام خرازی‌ها بیان داشت: شبکه نمایش خانگی در گذشته مبتذل بود و رسانه‌ای برای توزیع سریال‌های سوپرمارکتی تلقی می‌شد و محصولات آن بیشتر به عنوان فیلم‌های شانه تخم مرغی نام می گرفت اما به مرور زمان این شبکه در اصطلاح باکلاس شد و توانست با ارتقای تکنیک محصولات خود، جایگاه بهتری پیدا کند هرچند که هنوز مانده تا به جایگاه اصلی خود برسد.
این منتقد سینما و تلویزیون ادامه داد: در سال های اخیر به خصوص دهه 90 شبکه نمایش خانگی به لحاظ کیفی محصولاتش ارتقا پیدا کرده است، شاید دلیل اینکه استارهای سینما به آن روی خوش نشان دادند همین است. مثل سریال «دل» و «مانکن» که بازیگران آن بیشتر از بازیگران سینما هستند.
خرازی‌ها با اشاره به حضور بازیگران سینما درنمایش خانگی اظهار کرد: بازیگران این مدیا به دو دسته تقسیم می شوند. برخی از بازیگران سینما که تاریخ مصرفشان گذشته و دیگر روی بورس نیستند و دستمزدهای بالا به آنها پیشنهاد نمی‌شود برای اینکه شهرت‌شان را حفظ کنند مجبور هستند در کارهای مختلف بازی کنند. بیشتر کسانی که در سینما پیشنهادات بالایی ندارند سر از شبکه نمایش خانگی در می آورند.
او افزود: درمقابل تعدادی هم هستند که هوشیارانه نقش خود را انتخاب می کنند. یعنی در عین حال که در سینما محبوب هستند در شبکه نمایش خانگی هم کار می کنند و به پیشنهاداتشان فکر می کنند.
شهرام خرازی‌ها در پایان گفت: فراموش نکنیم نمایش خانگی این امکان را برای هنرپیشه فراهم می کند تا با گریم جذاب‌تر، آرایش غلیظ‌تر و پوشش شیک‌تر جلوی دوربین ظاهر شود. بسیاری از هنرپیشه ها دوست دارند بیش از آنچه تلویزیون ایران به آنها اجازه می دهد شیک جلوه کنند و ظاهر جذاب تر داشته باشند. بنابراین چون نمایش خانگی به این نیاز آنها پاسخ می دهد به سمت آن می روند.
تلویزیون رفته رفته صحنه را به شبکه نمایش خانگی می‌بازد!
مسعود آب‌پرور با اشاره به رقابتی که بین شبکه نمایش خانگی و رسانه ملی ایجاد شده است، گفت: رقابت در عرصه‌های نمایشی خوب است و می‌تواند سازنده باشد و سبب ارتقای کیفی تولیدات شود که این به نفع مخاطب است. تلویزیون وظیفه فرهنگسازی در جامعه را دارد اما اینکه امروزه چقدر از این امر بازمانده و چقدر از شبکه نمایش خانگی عقب افتاده است نیاز به تحلیل کارشناسان فرهنگی دارد.
او ادامه داد: آن چیزی که الان وجود دارد کاهش شدید مخاطبان تلویزیون است. تماشاگران ما به دلیل اینکه شبکه نمایش خانگی فضای بازتری نسبت به رسانه ملی دارد، به این شبکه روی آورده‌اند. در سریال‌های این مدیا بازیگران گریم و پوشش جذاب‌تری دارند و به انواع و اقسام مسائل راحت‌تر پرداخته می‌شود، همین کافی است تا مردم گرایش بیشتری نسبت به آن داشته باشند.
آب‌پرور تصریح کرد: در طول تاریخ همیشه این چالش بین تلویزیون با سایر رسانه‌ها مطرح بوده است. درگذشته این رقابت با سینما بوده و الان هم به شبکه نمایش خانگی رسیده است. طبیعی است اگر تلویزیون به روش کنونی خود ادامه دهد و هیچ کاری برای جذب مخاطب انجام ندهد رفته رفته صحنه را به شبکه نمایش خانگی می بازد.
کارگردان سریال «هوش سیاه» با اشاره به تفاوت کارگردانی کارگردانان در تلویزیون با شبکه نمایش خانگی بیان داشت: قاعدتا کارگردانان نباید هیچ تفاوتی بین کارشان قائل شوند. این که می‌گویم انعطاف داشته باشیم و با زمانه تغییر کنیم ما را به اینجا می‌رساند که الان دیگر نه می‌شود گفت آنچه برای سینما ساخته می‌شود فقط برای پرده بزرگ است و نه آن چیزی که برای چارچوب صفحه کوچک تلویزیون ساخته می‌شود در آن چارچوب و قاب محدود می‌ماند.
او افزود: امروزه سریال‌های آمریکایی که با اقبال‌های بین‌المللی مواجه می‌شوند ساختار سینمایی دارند یعنی نحوه روایت و داستان گسترده، فیلم‌ساز و سرمایه‌گذار را به سمتی می برد که قصه گسترده را در قالب سریال یا مجموعه‌های داستانی تعریف کند اما در نوع قاب‌بندی و روایت قصه اصلا مخاطب را دست پائین نمی‌گیرند و خیلی جدی با آن برخورد می‌کنند. متأسفانه ما هنوز این رویکرد را نداریم یعنی طرز کار ما در سینما، تلویزیون و نمایش خانگی با یکدیگر متفاوت است در حالی که هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.