به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، در «میز علم» برنامه‌ی یکشنبه 11 اسفند، حسین فروتن به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان دکتر نسترن کشاورز محمدی، دانشیار ارتقاء سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود.
از پرتاب شاتل فضایی تا تربیت فرزند
دکتر کشاورز محمدی این گفت‌وگو را با تعریف سیستم‌ها آغاز کرد: «سیستم‌ها را به سه دسته‌ی ساده، نیمه‌پیچیده و پیچیده تقسیم می‌کنند. وظایف سیستم‌ها به همین شکل به سه دسته تقسیم می‌شوند. به‌طور مثال درست کردن یک کیک بر اساس یک دستور مشخص چون پیش‌بینی‌پذیر است و با چندبار تکرار به فرمول مشخصی می‌رسد، یک سیستم ساده محسوب می‌شود. اما شاید تعجب کنید اگر بدانید پرتاب یک شاتل فضایی نسبت به بزرگ کردن یک بچه سیستم نیمه‌پیچیده محسوب می‌شود چون شما اگر فرمول‌های ریاضی و فیزیک را رعایت کنید و افراد متخصص داشته باشید، با ضریب خطای پایینی می‌توان یک پروژه‌ی موفقیت‌آمیز داشت. بزرگ کردن بچه یک سیستم پیچیده است چون اگر اصول تربیت فرزند اول را برای بچه‌ی دوم تکرار کنید، ممکن است جواب ندهد. پس عدم قابلیت پیش‌بینی سیستم یکی از ویژگی‌های مهم سیستم‌های پیچیده است. سیستم‌های پیچیده انواع مختلف دارند؛ بیولوژیک، بدن انسان، ویروس‌ها، میکروب‌ها، اینترنت، گروه مورچگان، جامعه و ... .»
پیچیده مثل مورچه‌ها
تشریح ویژگی‌های سیستم‌های پیچیده موضوع بخش بعدی صحبت‌های این دانشیار ارتقاء سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود: «سیستم پیچیده سیستمی است که تشکیل شده از یک‌سری اجزای تنوع. این اجزا نه‌تنها به هم متصل هستند، بلکه به‌نوعی به همدیگر وابسته هستند. یعنی تغییر در یک جز سیستم می‌تواند باعث تغییر در اجزای دیگر شود. این اجزا به‌صورت یک شبکه در کنار هم قرار می‌گیرند که درون این ساختار با هم تعامل می‌کنند. در این ارتباطات اطلاعات منتقل می‌شود و این سیستم‌ها مبتنی بر قوانین هستند. یک‌سری قواعد بسیار ساده یک الگوی پیچیده را شکل می‌دهند. هر جز این سیستم‌ها بازخورد می‌گیرد. مجموعه‌ی این رفتارها باعث می‌شود نتوان یک جز این سیستم‌ها را به تنهایی پیش‌بینی کرد. رفتار کل این سیستم‌ها هم قابلیت پیش‌بینی ندارد چون همزمان عوامل مهمی روی همدیگر تاثیر می‌گذارند و رفتار را شکل می‌دهند. به همین دلیل ما در این سیستم‌ها غافلگیری‌های زیادی داریم. به طور مثال گروه‌های مورچگان اجزای ساده اما سیستم بسیار پیچیده‌ای دارند.»
میزان شیوع کرونا خارج از تصور ماست
دکتر کشاورز محمدی درباره‌ی مدیریت کرونا در کشور گفت: «سیستم‌های بیولوژیک پیچیده محسوب می‌شوند چون این سیستم‌ها قابلیت تطبیق با تغییرات محیطی را دارند. کرونا به‌عنوان یک سیستم بیولوژیک یک سیستم پیچیده است چون می‌تواند خودش را با محیط تطبیق بدهد و یادگیرنده است. رفتار ویروس کرونای جدید در سرما با رفتار در گرما متفاوت است. یا رفتار این ویروس در سیستم ایمنی قوی و ضعیف تفاوت دارد. بر اساس درمان‌های مختلف، میزان مقاومت آن متفاوت است. در سیستم‌های پیچیده حواس ما باید متوجه شکل‌گیری الگوها باشد. وقتی ما با مشکل مثل همه‌گیری کرونا مواجه می‌شویم، ما باید بر اساس درجه‌ی پیچیدگی و ویژگی‌های این همه‌گیری و این چالش سلامت با آن برخورد کنیم. تنها نیت خیر برای حل یک مشکل کافی نیست و کلیدها و ابزار ما باید متناسب با پیچیدگی قفل‌ها باشند. وقتی با یک سیستم پیچیده مانند کرونا طرف هستیم، شیوع در آن می‌تواند بسیار بزرگ و خارج از تصور ما و فراگیر باشد.»
مدیریت کرونا، یک سیستم پیچیده‌ی ملی
دانشیار ارتقاء سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش پایانی صحبت‌هایش به بایدها و نبایدها مدیریت شیوع کرونا در ایران پرداخت: «کرونا سیستم پیچیده‌ای است که خودش درون یک سیستم پیچیده‌ی دیگر به نام جامعه منتشر شده است. ما اگر بخواهیم این مشکل را مدیریت کنیم، باید چند نکته را در نظر بگیریم. مدیریت کرونا به‌عنوان یک سیستم اجزای بسیار متنوعی دارد. این اجزا را باید بتوانیم جوری به هم متصل کنیم که وقتی اطلاعات از بین این اجزا منتقل می‌شود، الگوی نهایی مدیریت بهینه‌ی کرونا باشد. یکی از دلایل پیچیدگی مدیریت کرونا این است که ابعاد مختلفی دارد. بهداشت فقط یک بعد از این پیچیدگی‌ها است. مدیریت کرونا ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، امنیتی و محیطی دارد. در ابعاد ملی و استانی باید سر یک میز نشست تا بتوان درباره‌ی شیوع آن به نتیجه‌ی مشخص رسید. مردم، اصحاب رسانه، تصمیم‌گیران، پزشکان و ... لایه‌های مختلف این سیستم پیچیده است. باید اطلاعاتی که هر گروه برای کارشان لازم دارند، در اختیار آنها قرار دارد. اینکه همه‌ی اطلاعات در دست همه باشد خیلی مفید نیست. باید قواعدی وجود داشته باشد که همه آنها را رعایت کنند. باید یک سیستم بازخورد برای همه‌ی سطوح مدیریت سیستم وجود داشته باشد.»
«چرخ» روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت 19 به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود. مجری «چرخ» حافظ آهی است و محمد جباری سردبیری برنامه و الهه بهبودی تهیه‌کنندگی «چرخ» را بر عهده دارند.