به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ این روزها اخباری مبنی بر افزایش خروج مهاجران افغانستانی از کشور به گوش می‌رسد، مقوله‌ای که طی سال‌های اخیر و پس از ایجاد مشکلات اقتصادی شدت گرفت اما به نظر می‌رسد با شیوع کرونا در کشور، روند مهاجرت معکوس شدت گرفته است. امری که به نظر می‌رسد پس از فروکش کردن این بیماری معضلاتی را برای کشور بوجود آورد و با توجه به پائین بودن سطح امکانات بهداشتی در افغانستان حجم زیادی از ناقلان این بیماری مجددا به کشور بازگردند که آن نیز با وجود مهاجرت غیرقانونی به کشور چند برابر تشدید خواهد شد و نیازمند است مسئولین مربوطه در زمان اوج خروج از کشور به فکر زمان بازگشت این مهاجران نیز باشند و تدابیر لازم را برای آن برهه زمانی در نظر گیرند.
بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت پژوهشکده دانشگاه صنعتی شریف، در این خصوص عنوان کرد: ایران با کشورهای همسایه مرزهای قابل توجه و گسترده‌ای دارد. در این میان بیشترین آمار رفت و آمد و مهاجرت به کشور با مبدا افغانستان صورت می‌گیرد.
او افزود: این رفت و آمدهای زیاد در مرحله نخست به علت نزدیکی فرهنگی و اقتصادی رقم خورد که این امر در مناطق مرزی پررنگ‌تر است. مقوله‌ای که تحت عنوان اقتصاد مرز در این روزها مطرح است.
صلواتی با ذکر مثالی ادامه داد: برای مثال این رفت و آمدها در برخی شاخه ها فصلی است و شاهد هستیم اتباع افغانستانی در فصولی که کشاورزی رونق دارد برای کار وارد کشور می‌شوند و پس از اتمام کار به وطن خود بر می‌گردند. این صرفا محدود به کشور ایران و افغانستان نیست و نمونه گسترده‌تر آن در سایر نقاط جهان وجود دارد. مرز کشورهای آمریکا و مکزیک نیز این اتفاق رخ می‌دهد و حجم میلیونی کارگران فصلی همواره در حال تردد بین این کشورها هستند. لذا به طور کلی بسیاری از این جا به جایی‌ها بواسطه مسائل اقتصادی رقم می‌خورد و در صورتی که شاهد ایجاد امنیت و رونق اقتصادی در کشور افغانستان شویم حجم قابل توجهی از این مهاجرت‌ها و جا به جایی کاهش پیدا می‌کند.
مدیر رصدخانه مهاجرت پژوهشکده دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به روند صعودی مهاجرت معکوس گفت: باید توجه کرد حتی زمانی که وضعیت اقتصادی کشور ما نیز مساعد نباشد رقم مهاجرت معکوس به افغانستان نیز صعودی می‌شود. از سال 2015 تا سال 2019 به صورت میانگین 500 هزار نفر از اتباع افغانستانی به کشور خود بازگشتند. این آمار در سال اخیر با رشد یک و نیم برابری مواجه شد و به رقم 750 هزار نفر رسید که شامل مهاجران رسمی و غیر رسمی می‌شود و شاید علت اصلی آن نیز تشدید تحریم‌های علیه ایران باشد.
صلواتی اضافه کرد: طی سه ماه نخست سال جدید میلادی حدود 200 هزار نفر از ایران به افغانستان بازگشته‌اند. از سوی دیگر در مدت حدود دو ماه اخیر که مساله کرونا در ایران جدی شد حدود 135 هزار نفر از مهاجرین افغان به کشور خود رجوع کرده‌اند.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت: فعالیت کسب و کارها و بخش‌های اقتصادی در ایران همچون بسیاری از مناطق جهان با مشکلاتی مواجه شده و بسیاری از کارگاه‌ها و کسب و کارهایی که افراد ایرانی و حتی اتباع افغانستانی در آن مشغول به کار بوده‌اند تعطیل شده است. بنابراین همه این بازگشت‌ها و مهاجرت معکوس صرفا به‌خاطر ترس از بیماری نیست.
او تاکید کرد: همزمان با شیوع این بیماری در تمام نقاط جهان یک مساله به نام بازگشت مهاجران به وطن بوجود آمده که صرفا بخاطر فضای بهتر بهداشتی و یا اقتصادی نیست بلکه در راستای حضور در کنار خانواده در این شرایط بحرانی است که این امر شامل حال مهاجران افغانستانی نیز می‌شود. به‌طور کل می‌توان گفت کرونا میزان مهاجرت را بالا برده اما تنها دلیل در این راستا نیست.
صلواتی تاکید کرد: در این میان و با توجه به شیوع کرونا در هر دو کشور آنچه که مهم است بحث کنترل بهداشت مبادی ورودی و خروجی بوده به این علت که بخشی از رفت و آمدهای مهاجرین و اتباع افغانستانی به صورت غیررسمی صورت می‌گیرد. طبق پروتکل‌های وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران و سازمان بهداشت جهانی تمامی ورودی‌ها و خروجی‌ها باید مورد کنترل شود و از تمامی ترددکنندگان تست‌های مربوطه اخذ شود.
مدیر رصدخانه مهاجرت پژوهشکده دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه معضل اصلی آن دسته از اتباعی هستند که به صورت غیر قانونی وارد شده‌اند و از مسیرهای غیر رسمی خارج می‌شوند و یا تردد می‌کنند، افزود: کنترل صحیح همه ترددکنندگان به علت حجم زیاد ترددها سخت به نظر می‌رسد.
او ادامه داد: در این قسمت دولت افغانستان باید تلاش‌های بیشتری انجام دهد زیرا مهاجرت معکوس به سمت این کشور بوده و توافقی نیز مبنی بر انسداد مرزها وجود ندارد. قطعا این امر برای کشور افغانستان خطر بیشتری دارد که به علت مشکلات و ناامنی‌های چند سال اخیر، امکانات و زیرساخت‌های بهداشتی این کشور به اندازه کافی وجود ندارد و ممکن شیوع بیماری و میزان افراد مبتلای این کشور را افزایش دهد.
مدیر رصدخانه مهاجرت پژوهشکده صنعتی شریف در همین راستا اظهار کرد: مسئولین ایران نیز باید برای مناطق مرزی تمهیدات ویژه ای در نظر بگیرند زیرا تردد اتباع برای خروج از مرز به این مناطق بیشتر خواهد شد. باید مسئولین طرفین نیز به توافقی برسند تا مانع این حجم از تردد شوند یا حداقل کنترل‌های بهداشتی لازم صورت بپذیرد.
او با اشاره به برخی آمارهای موجود افزود: طبق آمار رسمی حدود یک میلیون نفر از اتباع افغان در کشور ما حاضر هستند اما باید توجه کرد که حدود 2 میلیون نفر هم تخمین زده می‌شود که به صورت غیر رسمی در کشور حضور داشته باشند که به علت عدم وجود مدارک خاص و ثبت مشخصات ارائه آمار دقیق در این رابطه سخت و غیرممکن است.
بهرام صلواتی با تاکید بر اینکه ایران نیز همچون بسیاری از کشورها باید محدودیت‌هایی در مرزهای خود ایجاد کند تا اتباع به صورت کنترل شده به کشور تردد کنند گفت: لازم است از سفرهای غیرضروری جلوگیری شود و تمهیداتی نیز برای ترددهای غیرقانونی اندیشیده شود.
مدیر رصدخانه مهاجرت پژوهشکده صنعتی شریف افزود: قطعا بازگشت مهاجرین به کشور می‌تواند خطر شیوع کرونا را دوچندان کند. در شرایط پیش از بحران کرونا در مرزهای خود با افغانستان مشکلاتی داشته‌ایم و همواره کنترل ترددهای غیرقانونی سخت بوده که با توجه به مطرح شدن بحث قرنطینه و سایر محدودیت‌ها این امر نیز ممکن است دشوارتر شود.
او در پایان تاکید کرد: ترانزیت و قاچاق کالا و انسان نیز در این میان باید مورد توجه قرار گیرد زیرا این راهی برای انتقال بیماری است و حجم زیادی از قاچاق کالا و انسان در این بین مبادله می‌شود که مجموعه این تدابیر می‌تواند تا حدودی این خطر را کنترل کند.