به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛فصل تابستان با بازی های کودکانه است،در آن روی سکه تابستان و مسافرت و تفریح برای کودکان، کودکانی هستند که تاکنون طعم اوقات فراغت با بازی و تفریح را نچشیده اند، از آن ها به عنوان کودکان کار یاد می شود، کودکانی که هنوز به سن قانونی کار نرسیده اند ولی دست روزگار، روزهایی را برایشان نقاشی کرده است که از سن کودکی ، شانه هایشان در زیر باز فقر خم شده و دستان کوچکشان همچون مردانی بزرگ به واسطه شلاق سختی کار که با روح لطیف کودکانه‌اشان ناسازگار است ترک بردارد.
در سایه غفلت رسانه ها
امان‌ا... قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا اظهار داشت: فقر فرهنگی یکی از دلایل موثر در افزایش کودکان کار چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی است؛ هم اکنون با استفاده فراگیر شهروندان در اقصی نقاط کشور از اینترنت و فضای مجازی به کار وا داشتن کودکان رنگ و بویی مدرن به خود گرفته است. بدین معنا که بسیاری از والدین و یا سرپرستان کودکان کار به دلیل عدم آشنایی با تبعات منفی کار کودکان در خیابان‌ها به‌راحتی به این مساله تن می‌دهند که این خود می‌تواند عامل موثری در بروز مشکلات جدی برای کودکان کار شود.
وی در ادامه افزود: منظور از کودکان کار عام کودکانی هستند که برای تامین مخارج زندگی به والدین خود کمک میکنند و بیشتر در سر زمین‌های کشاورزی، دامداری و یا مشاغلی از این دست مشغول به‌کار می‌شوند و در مقابل کودکان کار خاص بیشتر کودکانی هستند که در سر چهارراه‌ها و خیابان‌ها به فروش آدامس، گل و یا پاک‌کردن شیشه‌های اتومبیل‌ها مشغول هستند.
قرایی‌مقدم گفت: کودکان کار به‌معنای عام در تمام کشورها وجود دارند و از گذشته تا به امروز در جامعه وجود داشته است؛ هرچند امروزه بنا به دلایل مختلف مانند کم‌فرزندآوری و یا فرزندسالاری این پدیده به‌صورت محسوسی در جامعه کاهش یافته، این در حالی است که در گذشته‌های نه‌چندان دور کودکان زمان زیادی از وقت خود را در کنار والدین مشغول به فعالیت بودند.
وی با طبقه‌بندی کودکان کار دارای والد و بدون والد ادامه داد: کودکان کار خاص نیز به چند نوع تقسیم‌بندی می‌شوند؛ بخشی از آنها دارای والدین و سرپرست هستند و عده‌ای دیگر در مقابل بدون سرپرست هستند که زیر نظر مافیای کودکان کار به فعالیت خود ادامه می‌دهند که البته در بیشتر موارد این دسته از کودکان بیشتر از سایرین در معرض خطرهای جدی مانند اعتیاد، فحشا و یا دزدی قرار می‌گیرند و در مقابل جمع‌آوری و ساماندهی آنها نیز با مشکلات بیشتری مواجه است.
پدیده نوظهور کودکان کار اینستاگرامی
او با اشاره به پدیده کار کودکان و نوزادان در فضای مجازی نیز تصریح کرد: امروز با کودکان کاری مواجه هستیم که علاوه بر تأمین نیازهای مادی، تأمین‌کننده انواع و اقسام کمبودهای روحی والدین خود نیز هستند؛ چراکه در موج چشم و هم‌چشمی و سلبریتی‌سازی‌های امروزی مجبور هستند با نمایش لباس، تیپ و موی خود به رقابت با سایر کودکان و مادرانه‌های مدرن بپردازند و پرچم پیروزی را برای غنای روحی والدینشان بالا ببرند.
قرایی‌مقدم اظهار داشت: نکته مهم اینجاست که بر‌خلاف آنچه تصور میشود از همان ابتدا بحث درآمدزایی مطرح نبود؛ چراکه بسیاری از این مادران با نمایش روزانه فرزندان خود تنها در‌صدد کسب فالوور و رقابت با سایر صفحاتی بودند که به صورت روزانه به نمایش انواع و اقسام تیپ و لباس‌ها می‌پرداخت. هر چند که باید گفت همین نمایش ظاهر و دریافت فالوور بیشتر خود آسیب مهمی برای روحیه کودکان داشت و گویی والدین بی‌اطلاع از آن بودند، اما ماجرا وقتی تلخ میشود که صفحات پر فالوور هدف برندهای مختلف مد و لباس قرار گرفت و صفحات نمایشی جذب شرکت‌ها برای انجام تبلیغات شدند. این چنین شد که کودکان منبع در‌آمدی برای والدین قرار گرفتند.
نقش کمرنگ رسانه ها
این جامعه‌شناس با اشاره به نقش کم رنگ رسانه‌ها در انعکاس اخبار و آسیب‌های دامن گیر کودکان کار ادامه داد: همانگونه که به فراخور مدرنیسم و گره خوردن روزمرگی‌ها به فضای مجازی بر آمار جرم و جنایت‌ها افزوده است و شیوه‌های نوین در این زمینه خلق کرده است، بالطبع آسیب‌های اجتماعی هم تا حدی تغییر پیدا کرده است، کودکان کار همیشه ژنده‌پوش نیستند، همیشه نامرتب و به‌هم‌ریخته نیستند، اتفاقاً کودکان کاری پیدا می‌شوند که لباس‌های گرانقیمت به تن دارند و با تقلید از حرفه‌ای‌ترین سلبریتی‌های دنیا، به‌گونه‌ای ژست می‌گیرند تا لایک بیشتری بگیرند. تفاوت این است که کودکان کار خیابانی، کودکی‌ها و معصومیت خود را صرف تأمین نگاه مادی خانواده‌های خود میکنند، اما کودکان کار فضای مجازی علاوه بر تأمین مادی، به اغنای روحی والدین خود هم می‌پردازند.
مدلینگ دختر بچه ها در فضای مجازی خطرناک است
مهدی اسماعیل‌تبار، کارشناس روان درمانی و روان شناس فرهنگی، در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛گفت : با اشاره به پدیده نوظهور کودکان کار "اینستاگرامی" که از سوی خانواده هایشان در فضای مجازی به کار گرفته می شوند گفت : مدلینک کودکان و به ویژه دختر بچه ها در دنیای گسترده فضای مجازی بسیار خطر ناک است .
اسماعیل تبار ادامه داد :ادامه هر چند این حوزه فعالیت با شهرت برای کودک و پول برای خانواده همراه است، اما رشد و پرورش یک کودک با حساسیت ویژه نسبت به ظاهر خود چه تاثیری بر تصویر وی از بدن خود در بزرگسالی و اختلالات خوردن دارد؟
وی افزود :پدیده درآمدزایی از شبکه های اجتماعی باعث بروز طیف جدیدی از کودکان کار شده است که در خانواده های سالم، شاد و مرفه زندگی می کنند، از جای خواب و خوراک خوب برخوردار هستند و ظاهر شاداب و تمیزی دارند.
این روان شناس اظهار داشت: این ظاهر فریبنده باعث شده است که نگرانی در مورد سلامت روان این کودکان کمتر باشد. در شبکه های اجتماعی مادران زیادی را پشت دوربین تلفن های همراه شاهد هستیم که با فرزند خود با مهربانی حرف می زنند، او را دوست دارند و محیط خانه به نظر جذاب و زیبا می رسد.آنچه روبه روی این دوربین می بینیم کودکی است با لباس های تمیز و زیبا که هر روز از سوی مادرش تربیت می شود که چه بگوید، چه بپوشد، کدام محصول را تبلیغ کند، با لباس کدام فروشگاه برقصد و با آرایش صورت و موهای خود مخاطبان بیشتری را جذب کند.
در کنار این دسته خانواده ها، شاهد خانواده هایی هستیم که فرزند خود را وارد حرفه مدلینگ کرده اند و کودک در آتلیه های مشهور سطح شهر فعالیت می کند. آنچه هر روز این کودکان با آن سروکار دارند، اشتغال دائمی به زیبایی، محیط اطراف و بدن، است.
اسماعیل تبار در پاسخ به این سؤال که آیا اجازه ساخت اینستاگرام برای کودک و انتشار تصاویر او را داریم یا نه؟ افزود : در بسیاری از کشورها یکی از خط قرمز‌ها کودکان هستند و در این مسئله سخت‌گیری میشود که مبادا عکس‌های نیمه برهنه از کودکان‌شان منتشر نشود. این در حالی است که در کشور ما نیمه برهنه بودن آدم‌های بزرگ خط قرمز است، اما برای کودکان اینطور نیست.
اسماعیل‌تبار با اشاره به اینکه دنیا در مورد انتشار تصاویر کودک سخت‌گیری می کند، اما کشور ما نه، اظهارکرد: وقتی یک پدر یا مادری از انتشار تصاویر اندام، لباس، پوشش و معصومیت کودک خود کسب درآمد میکند، مرتکب جرم شده است. اما متأسفانه در کشور ما با این مسائل برخورد قانونی نمیشود و نیاز به قانون‌گذاری در این زمینه داریم.
رسانه ها باید مطالبه گر باشند
این روان شناس با اشاره به مسوولیت رسانه ها درباره کودکان کار چه کودکان کار و خیابان و چه کودکان کار در فضای مجازی گفت : رسانه باید در موضوع کودکان کار مطالبه گر باشد . به نظر میرسد امروز باید نهادهای مدنی، مردم، خانواده‌ها و دولت برای رفع این مشکل کمک کنند و به تدریج ابتدا مشکلات کودکان کار را کاهش دهند و در دراز مدت اساساً از کار کودکان جلوگیری شود. یکی از ضرورت‌های کار کودکان وضعیت نا‌به سامان خانواده‌های آنهاست که برای حل این مساله نیز باید اقدام کرد. بسیاری از این کودکان به خانواده‌هایی تعلق دارند که با فقر منابع مالی، با فرهنگی روبرو هستند که بایستی به حل مشکلات خانوداه آنها مبادرت کرد؛ در عین حال خانواده‌هایی که با قصد سودجویی و زیاده‌طلبی و زیاده‌خواهی کودکان را به اجبار به کار وادار میکنند به لحاظ قانونی باید برای آنها فکری کرد.
وی با اشاره به اینکه مواجه با مسائل اجتماعی نیازمند همت دولت و مردم است افزود : دولت اگر بخواهد به حل مشکلات اهتمام کند ابتدا باید اعتماد میان خود و مردم را تقویت کند و به تدریج نخبگان، معتمدان و نهادهای مدنی باور کنند که دولت و در سطحی بالا‌تر حکومت آنها را برای حل مشکلات و ایفای نقش در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی دعوت کرده است.
اسماعلی تبار گفت :متاسفانه گرچه ممکن است دولت بر این موضوع اراده‌ای داشته باشد سایر ارکان حکومت متاسفانه این امکان را فراهم نکرده‌اند و هنوز فضای بیاعتمادی در جامعه ما وجود دارد. اگر دولت برای حل مشکل اراده داشته باشد اما بدون کمک مردم، نخبگان و نهادهای اجتماعی قطعاً موفق نخواهد بود. من موفقیت دولت را برای حل مشکلات و از جمله حل مشکل کودکان کار و خیابان در گرو رابطه نزدیک دولت و ملت و نهادهای مدنی و نخبگان اجتماعی میدانم.
یک بیانیه کاملا رسمی و...
شبکه یاری کودکان کار در بیانیه خود به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان آورده است: «هنگامی که زنجیری را تحت فشار قرار می‌دهیم اولین حلقه‌هایی که دچار شکست و از هم‌پاشیدگی می‌شوند ضعیف‌ترین حلقه‌های آن هستند. بحران‌های اجتماعی نیز همین گونه‌اند همواره بیشترین صدمات ناشی از بحران‌ها را بی‌دفاع‌ترین گروه های اجتماعی( کودکان کار و خانواده هایشان) متحمل می شوند .از این رو همه ی ما به عینه شاهد هستیم که اصلی ترین هزینه های ناشی از پدیده هایی مانند بحران آب و خشکسالی، آلودگی هوا ، جنگ ها و منازعات قومی ، سیاست گذاری های غلط و تعطیلی کارخانه ها و امثال آن را ضعیف ترین گروه های اجتماعی پرداخت می کنند و این بار نیز متاسفانه مانند همیشه است . شیوع کرونا و روند اپیدمیک آن در روزهای آعازین سال۲۰۲۰ ، تقریبا" تمام صنایع و فعالیت های بشری را در سراسر جهان تحت الشعاع قرار داد. . بسیاری از مشاغل و صنایع به تعطیلی کشانده شده و تا کنون که قریب شش ماه از پیدایش این پدیده می گذرد همچنان در تعطیلی به سر برده و هنوز نتوانسته اند فعالیت خود را آغاز کنند .کرونا و تبعات آن ، علیرغم میل خود و بدون اینکه بخواهد ، بیش از همه زندگی و سرنوشت بی دفاع ترین گروه های اجتماعی را هدف گرفت . تعطیلی طولانی مدت مشاغل ، اصل بقاء برای آن دسته از کسانی که هیچ گونه اندوخته و یا تکیه گاه مالی نداشتند را به مخاطره انداخت .اعمال سیاستهای نئولیبرا لی، در قالب امتیازهای تشویقی به قدرتمندان و صاحبان سرمایه در اکثر کشورهای جهان ، جوامع را بیش از هر زمان دیگری دو قطبی کرده و فاصله میان فقر و غناء را عمق بخشیده و امکان تاب آوری در شرایط دشوار را برای گروه های بسیاری از ساکنین جوامع تقریبا" به صفر رسانده است.»
در ادامه این بیانیه می خوانیم: کرونا و دشواری هایی که باخود به همراه آورده گروه های ضعیف اجتماعی از جمله کودکان‌کار و خانواده های آنان را بیش از گروه های دیگر در شرایط نا امیدی ، گرسنگی ، بیماری، و در نتیجه در معرض ستم مضاعف قرار داده و متاسفانه سبب شده، امسال در آستانه ی روز جهانی مبارزه علیه کار کودک شاهد آن باشیم که علیرغم افزایش مخاطرات کودکان ، شرایط برای حمایت از آنان توسط تشکلهای غیر دولتی مدافع آنان نیز دشوارتر گردد .این در حالیست که احتمال آن می رود در سراسر جهان به زودی گروه های دیگری از کودکان به دلیل بیکاری والدین و از دست رفتن منبع در آمدی خانواده ، به ناچار وارد چرخه ی کار شوند . از این رو ضرورت دارد در کنار اهتمام مردمی برای مدد رسانی به این کودکان ، کلیه ی دستگاه های دولتی و قانونی مسئول در زمینه ی تامین بهداشت ، سلامت و رفاه عمومی نیز تمامی مساعی خود را به کار برده و به سهم خود در کاهش مشکلات آنان بکوشند .
کودکان کار با طعم شکلات تلخ
"شکلات تلخ "با موضوع آسیب های اجتماعی و با محوریت کودکان کار و خیابان در فصل ابتدایی در گروه اجتماعی شبکه ٥ سیما تولید می شود.
این برنامه مستند گزارشی که با موضوع آسیب های اجتماعی به تهیه کنندگی و کارگردانی مجتبی احمدی تولید می شود قرار است در فصل اول به کودکان کار و خیابان و چالش زندگی آنها از منظر مختلف ببپردازد.
مجتبی احمدی تهیه کننده این برنامه تلویزیونی در خصوص فضای برنامه به خبرنگار برنا گفت : شکلات تلخ"نگاهی مطالبه گر در حوزه ناهنجاری هایی که به آسیب ختم می شود دارد و قرار بر این است که جزیی تر از همیشه و با روایتی ملموس پرونده هاییی با این محوریت را ورق بزند لذا با تعدادی از جامعه شناسان ، روانشناسان اجتماعی و کارشناسان سازمان بهزیستی و حتی نماینده پلیس در اتاق فکر برنامه همراه هستیم تا به لحاظ محتوایی و سوژه یابی گروه نویسنده و اتاق سردبیری ما را یاری کنند.
تلاش داریم با شکلات تلخ به یک مشارکت اجتماعی در اتفاقات مختلف جامعه برسیم و ضمن نقد و بررسی وتحلیل چرایی هر آسیب به راهکار و مسیریابی در جهت حل و رفع و گره گشایی برسیم که حتما کار آسانی نیست.
شکلات تلخ ساختاری مستند گونه دارد اما از آنجا که گاهی از نمایش چهره ی افراد بایستی مراقبت و حفظ امانت داشته باشیم بدیهی است که سراغ بازیگران برویم که توسط آنها تنها به روایت قصه زندگی افراد مد نظر برسیم./۳