رادیو و تلویزیون باید در موضوع کودکان کار مطالبه‌گر باشد/ آینده کودکان کار اینستاگرامی خطرناک است/ در کشور ما نیمه برهنه بودن آدم‌های بزرگ خط قرمز است اما برای کودکان اینطور نیست

مهدی اسماعیل‌تبار، کارشناس روان درمانی و روان شناس فرهنگی، در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ با اشاره به تعریف و تبیین مسائل و مشکلات اجتماعی مبتلا به کودکان در درجه نخست به تعریف کودک، کودکی ایده آل و ارزش های موجود در این حوزه، حقوق و جایگاه کودک در جامعه بستگی دارد.

وی گفت: با توجه به اینکه تعاریف و تصاویر موجود درباره مقولات  ارایه شده در حوزه های فرهنگی سنتی و مدرن و خرده فرهنگ های طبقاتی و خاستگاه های اجتماعی متفاوت جامعه ایران با جوامع دیگر و همچنین با استانداردها و معیارهای بین المللی از جمله کنوانسیون جهانی حقوق کودک متفاوت است، تعریف مسائل و مشکلات کودکان نیز با چالش هایی مواجه است که بررسی تفصیلی جداگانه یی می طلبد اما نکته اساسی در این بحث که قابل تامل جدی است اینکه؛ آیا کودک به جامعه تعلق دارد و به عنوان یک شهروند، مستقل از خانواده و سایر هویت های جمعی اش صاحب حقوق به رسمیت شناخته شده یی هست یا خیر؟ در این صورت مسوولیت های جامعه خارج از حوزه روابط کودک و خانواده اش در قبال او چیست و سایر نهادهای اجتماعی تا چه حد و به چه شکل می توانند در وضعیت روابط و محاسبات کودک و خانواده اش مداخله کنند یا اینکه کودک هویت و حقوقی مستقل از خانواده نداشته و روابط او با جامعه و حقوق او صرفاً به عنوان عضوی وابسته و متعلق به خانواده به رسمیت شناخته می شود؟

وی  تصریح کرد : نوع پاسخ به این سوال تعاریف، تبیین ها و راه حل های مسائل و مشکلات کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد. تبیین درست و واقع بینانه آزار و خشونت علیه کودکان مستلزم بررسی تعاملات خانواده با دولت و سایر نهادهای اجتماعی و دگرگونی موجود در ساختار و روابط خانوادگی در اکنونیت و تاریخ دگرگونی های آن است. جامعه ایران در کلیت تاریخی و اکنونیتش در معرض تعارض و تناقضات ناشی از سنت و مدرنیسم و توسعه نامتوازن است که به شکل های مختلف به ایجاد و گسترش نابرابری، فقر، محرومیت و حذف اجتماعی گروه هایی از مردم از چرخه شتابان به اصطلاح رشد و نه توسعه اقتصادی و مزایای ناشی از آن منجر شده است.

 این استاد دانشگاه  با اشاره به پدیده نوظهور کودکان کار "اینستاگرامی" که از سوی خانواده هایشان در فضای مجازی به کار گرفته می شوند گفت : مدلینک کودکان و به ویژه دختر بچه ها در دنیای گسترده فضای مجازی بسیار خطر ناک است .

اسماعیل تبار ادامه داد :ادامه هر چند این حوزه فعالیت با شهرت برای کودک و پول برای خانواده همراه است، اما رشد و پرورش یک کودک با حساسیت ویژه نسبت به ظاهر خود چه تاثیری بر تصویر وی از بدن خود در بزرگسالی و اختلالات خوردن دارد؟

وی افزود :پدیده درآمدزایی از شبکه های اجتماعی باعث بروز طیف جدیدی از کودکان کار شده است که در خانواده های سالم، شاد و مرفه زندگی می کنند، از جای خواب و خوراک خوب برخوردار هستند و ظاهر شاداب و تمیزی دارند.

 این روان شناس اظهار داشت: این ظاهر فریبنده باعث شده است که نگرانی در مورد سلامت روان این کودکان کمتر باشد. در شبکه های اجتماعی مادران زیادی را پشت دوربین تلفن های همراه شاهد هستیم که با فرزند خود با مهربانی حرف می زنند، او را دوست دارند و محیط خانه به نظر جذاب و زیبا می رسد.آنچه روبه روی این دوربین می بینیم کودکی است با لباس های تمیز و زیبا که هر روز از سوی مادرش تربیت می شود که چه بگوید، چه بپوشد، کدام محصول را تبلیغ کند، با لباس کدام فروشگاه برقصد و با آرایش صورت و موهای خود مخاطبان بیشتری را جذب کند.

در کنار این دسته خانواده ها، شاهد خانواده هایی هستیم که فرزند خود را وارد حرفه مدلینگ کرده اند و کودک در آتلیه های مشهور سطح شهر فعالیت می کند. آنچه هر روز این کودکان با آن سروکار دارند، اشتغال دائمی به زیبایی، محیط اطراف و بدن، است.

اسماعیل تبار در پاسخ به این سؤال که آیا اجازه ساخت اینستاگرام برای کودک و انتشار تصاویر او را داریم یا نه؟ افزود : در بسیاری از کشور‌ها یکی از خط قرمز‌ها کودکان هستند و در این مسئله سخت‌گیری میشود که مبادا عکس‌های نیمه برهنه از کودکان‌شان منتشر نشود. این در حالی است که در کشور ما نیمه برهنه بودن آدم‌های بزرگ خط قرمز است، اما برای کودکان اینطور نیست.

 اسماعیل‌تبار با اشاره به اینکه دنیا در مورد انتشار تصاویر کودک سخت‌گیری می کند، اما کشور ما نه، اظهارکرد: وقتی یک پدر یا مادری از انتشار تصاویر اندام، لباس، پوشش و معصومیت کودک خود کسب درآمد میکند، مرتکب جرم شده است. اما متأسفانه در کشور ما با این مسائل برخورد قانونی نمیشود و نیاز به قانون‌گذاری در این زمینه داریم.

این روانشناس ادامه  داد: در اتریش یک دختر ۱۸ ساله از پدر و مادرش شکایت کرده که چرا آن‌ها عکس‌های نیمه برهنه کودکیاش را در اینترنت گذاشته‌اند و این تصاویر پخش شده است. دادگاه هم به این دختر حق داده و علاوه بر جریمه والدینش، آن‌ها را مجبور کرده تا تصاویر در اینترنت را حذف کنند.

مهدی اسماعیل تبار با بیان این موضوع که پدر مادر‌های امروز جامعه در زمان کودکی درست آموزش ندیده‌اند، اظهارکرد : آینده این کودکان اینستاگرامی، ترسناک است. در حالی که والدین این کودکان میخواهند تا آن‌ها را تبدیل به یک سلبریتی کنند، با رصد اخبار دنیا متوجه میشوند که تعداد زیادی از مدل‌های دنیا که مطرح بودند و از طریق میلیون‌ها دنبال کننده صفحاتشان در فضای مجازی درآمد‌های هنگفتی را کسب میکردند، دچار افسردگی شده و خودکشی کرده‌اند.

اسماعیل‌تبار درباره آسیب‌هایی که به کودک‌های اینستاگرامی وارد میشود، اظهار داشت: در نوجوانی عشوه‌گری و جلوه‌گری و نمایش بر اساس ظاهر و قیافه درگیر مخاطرات وحشتناکی میکند و کودکی آن‌ها را خراب میکند. پس بهتر است تا دیر نشده حواسمان به کودکی کودکانمان باشد.

این روانشناس گفت: اگر یک مادر از طریق انتشار تصاویر کودکش درآمدزایی نکند و صرفاً به دنبال جذب دنبال‌کنندگان بیشتر و گرفتن لایک بیشتر باشد، به دنبال جلب توجه و رفع نیاز خود کم‌بینی خودش است. درست مانند عمل جراحی زیبایی و استفاده از لوازم آرایش که در کشور ما رکورد  دار است و بسیاری از جوانان به دنبال جلب توجه از این راه‌ها هستند. اما آن دسته از پدر و مادرانی که با صفحه اینستاگرام کودکان خود تجارت به راه انداخته‌اند و کسب درآمد میکنند، مرتکب جنایت بزرگی در حق فرزند خود شده‌اند.

 این  روان شناس  با اشاره به مسوولیت رسانه ها درباره کودکان کار چه کودکان کار و خیابان و چه کودکان کار در فضای مجازی گفت : رسانه باید در موضوع کودکان کار مطالبه گر باشد . به نظر میرسد امروز باید نهادهای مدنی، مردم، خانواده‌ها و دولت برای رفع این مشکل کمک کنند و به تدریج ابتدا مشکلات کودکان کار را کاهش دهند و در دراز مدت اساساً از کار کودکان جلوگیری شود. یکی از ضرورت‌های کار کودکان وضعیت نا‌به سامان خانواده‌های آنهاست که برای حل این مساله نیز باید اقدام کرد. بسیاری از این کودکان به خانواده‌هایی تعلق دارند که با فقر منابع مالی، با فرهنگی روبرو هستند که بایستی به حل مشکلات خانوداه آن‌ها مبادرت کرد؛ در عین حال خانواده‌هایی که با قصد سودجویی و زیاده‌طلبی و زیاده‌خواهی کودکان را به اجبار به کار وادار میکنند به لحاظ قانونی باید برای آن‌ها فکری کرد.

وی با اشاره به اینکه مواجه با مسائل اجتماعی نیازمند همت دولت و مردم است افزود : دولت اگر بخواهد به حل مشکلات اهتمام کند ابتدا باید اعتماد میان خود و مردم را تقویت کند و به تدریج نخبگان، معتمدان و نهادهای مدنی باور کنند که دولت و در سطحی بالا‌تر حکومت آن‌ها را برای حل مشکلات و ایفای نقش در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی دعوت کرده است.

اسماعلی تبار گفت :متاسفانه گرچه ممکن است دولت بر این موضوع اراده‌ای داشته باشد سایر ارکان حکومت متاسفانه این امکان را فراهم نکرده‌اند و هنوز فضای بیاعتمادی در جامعه ما وجود دارد. اگر دولت برای حل مشکل اراده داشته باشد اما بدون کمک مردم، نخبگان و نهادهای اجتماعی قطعاً موفق نخواهد بود. من موفقیت دولت را برای حل مشکلات و از جمله حل مشکل کودکان کار و خیابان در گرو رابطه نزدیک دولت و ملت و نهادهای مدنی و نخبگان اجتماعی میدانم./2