به گزارش گروه روی خط رسانه‌های خبرگزاری برنا؛ دکتر آذر اندامی، محقق و باکتری‌شناس برجسته ایرانی است. این پزشک گیلانی و پژوهشگر انستیتو پاستور، بیش از همه به دلیل ساخت واکسن وبا شناخته می‌شود. خصوصاً در اواخر دورهٔ قاجار هم‌زمان با قحطی بزرگ، عدهٔ کثیری از هم‌وطنان جان خود را به خاطر وبا از دست دادند و دستاورد دکتر اندامی و همکارانش در دهه‌های پس‌ازآن، از این بابت ستودنی است. سالروز درگذشت این پزشک ایرانی، بهانه‌ای شد تا در این گزارش مروری بر مشهورترین زنانی که در طول تاریخ علم، بر توسعه و ساخت واکسیناسیون مؤثر بوده‌اند، داشته باشیم.
آیا از ادوارد جنر، پدر علمی ایمنی‌شناسی و مخترع واکسن مدرن چیزی شنیده‌اید؟ آیا جوناس سالک را که به خاطر تولید واکسن فلج اطفال و نقطه عطفی را که در مبارزه با این بیماری سهمگین آغاز کرد، می‌شناسید؟ اگر دارای اطلاعات مقدماتی در مورد این زیرشاخه از علوم تجربی باشید، بی‌شک با این اسامی آشنا هستید؛ اما زنانی که به ایجاد پایه‌های ایمنی‌سازی مدرن کمک کرده‌اند، چه؟ از آن‌ها چه می‌دانید؟ با هشت زن برجسته که مرز‌های علم ایمنی‌شناسی را به جلو سوق داده‌اند، آشنا شوید.
مری ورتلی مونتاگو با معرفی مایه‌کوبی آبله (روشی قدیمی برای پیشگیری از ابتلا به آبله که طی آن مایع داخل آبدانه آبله را خارج و از طریق سوزن به بدن شخص اصطلاحاً تلقیح می‌کردند.) و بر هم زدن پیش‌فرضیات مربوط به این بیماری، مواجهه با آبله را در دنیای غرب دگرگون کرد. جالب است بدانید که او در حین بازدید از امپراتوری عثمانی و توجه به آداب‌ورسوم این کشور شاهد عمل مایه‌کوبی آبله بود. مری ورتلی مونتاگو مشتاق بود تا فرزندان خود را از رنج آبله مصون بدارد، بنابراین در سال ۱۷۱۸ پسرش ادوارد را تلقیح کرد. او در بازگشت به لندن، علی‌رغم مقاومت از سوی مؤسسات پزشکی عصر خود، این روش را ترویج داد و جان بی‌شمار انسان را نجات داد.
تلاش‌های وی در سال ۱۸۹۴ به ایجاد ساخت داروی ضد سم دیفتری و جلوتر اولین واکسن دیفتری منجر شد. او همچنین اولین زنی بود که به‌عنوان رئیس بخش آزمایشگاه انجمن بهداشت عمومی آمریکا انتخاب شد. سال‌ها بعد، دیفتری کاملاً قابل‌پیشگیری شد و امروزه کودکان در سراسر جهان از طریق واکسن‌های ترکیبی دیفتری، کزاز و سیاه سرخ (DTP) در برابر این بیماری‌ها محافظت می‌شوند.
ایلدرینگ و کندریک با بودجه‌ای ناچیز بر روی بیماری سیاه‌سرفه تحقیق کردند و اولین واکسن سیاه‌سرفه را ساختند. آن‌ها آن واکسن را ابتدا بر روی خود آزمایش کردند و سپس یک کار آزمایی بالینی موفق انجام دادند. تلاش آن‌ها منجر به تولید اولین واکسن علیه بیماری سیاه‌سرفه در دهه ۱۹۴۰ در ایالات‌متحده شد. آن‌ها پس از توسعه واکسن، آن را با دو واکسن دیگر (دیفتری و کزاز) در یک شات واحد ترکیب کردند که به نام واکسن DTP مشهور است.
در میان دستاورد‌های مختلف پیتمن، او را بیش از همه به دلیل تحقیقاتش در مورد باکتری هموفیلوس آنفلوانزا می‌شناسند. او شش نوع هموفیلوس آنفلوانزا را شناسایی کرد و آن‌ها را از حرف لاتین "a" تا "f" نام‌گذاری کرد. نوع b (Hib) مضرترین نوع این باکتری است و باعث مننژیت و سایر عفونت‌های جدی می‌شود. کار او به تولید واکسن‌هایی که از انسان در برابر Hib محافظت می‌کنند منجر شد. او همچنین اولین زنی بود که یک مؤسسه ملی آزمایش پزشکی را در آمریکا مدیریت می‌کرد.
در طول دهه ۱۹۴۰ مورگان با تیمی از ویروس‌شناسان در دانشگاه جان هاپکینز در ایالات‌متحده آمریکا همکاری داشت و در مورد درک عملکرد ویروس‌های پولیومیلیت کمک شایانی به علم پزشکی کردند. او و تیمش اولین کسانی بودند که ثابت کردند ویروس غیرفعال یا کشته‌شده می‌تواند ایمنی در میمون‌ها ایجاد کند و تلاششان این باور قبلی را برهم زد که فقط ویروس‌های زنده می‌توانند چنین کاری را انجام دهند. تحقیقات او مستقیماً در توسعهٔ واکسن جوناس سالک علیه فلج اطفال در سال ۱۹۵۵ اثرگذار بود. وی همچنین تنها زنی است که سردیسش در بین ۱۷ مجسمهٔ روی دیوار مشاهیر فلج اطفال قرار دارد.
دکتر هورستمان یک همه‌گیرشناس و ویروس‌شناس بود که نشان داد پولیوویروس از طریق خون به مغز می‌رسد. کشف او امکان تولید واکسن را فراهم کرد. او همچنین اولین زنی بود که به‌عنوان استاد در دانشکده پزشکی ییل منصوب شد. به لطف واکسن، فلج اطفال تقریباً از بین رفته است و از سال ۱۹۸۸ تاکنون بیش از ۹۹ درصد موارد کاهش یافته است. سازمان‌های بین‌المللی مانند روتاری، گَوی و بنیاد ریشه‌کن‌سازی فلج اطفال اکنون به کشور‌ها کمک می‌کنند تا یک درصد باقیمانده را با واکسن به اتمام رسانند.
در دهه ۱۹۹۰، آنا سازارسکی و همکارانش نشان دادند که ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) با سرطان دهانه رحم مرتبط است. این پیشرفتی بود که طی ده سال پس‌ازآن، راه برای ساخت واکسن جلوگیری از ابتلا به HPV و به‌تبع آن اکثر سرطان‌های دهانه رحم فراهم کرد. این واکسن‌ها اکنون در سراسر جهان عرضه می‌شوند و از درد و رنج و حتی مرگ ناشی از بیماری‌های مرتبط جلوگیری می‌کنند و امید می‌رود سرطان دهانه رحم را ریشه‌کن کنند.
دکتر شرسون و همکارانش نخستین واکسن را علیه هموفیلوس آنفلوانزا نوع b (Hib) که عامل بیماری‌هایی همچون ذات‌الریه و مننژیت است ساختند و در سال ۱۹۸۹ مجوز توزیع آن را دریافت کردند. این اولین واکسن کانژوگیت محسوب می‌شود، نوعی از واکسن‌ها که با طرحی خلاقانه باعث شدند بتوان با خیال راحت از ایمنی بدن کودکان خردسال در برابر بیماری‌ها اطمینان حاصل کرد.
واکسن‌های ایمنی سازی در برابر hib در حال حاضر به‌عنوان یکی از پنج واکسنی هستند که در ۷۳ کشور بسیار فقیر جهان در دسترس‌اند. تخمین زده می‌شود ارائه این واکسن در کشور‌های فقیر تا سال ۲۰۲۰ جان بیش از ۷ میلیون نفر را نجات دهد.
در سال ۱۹۷۳، بیشاپ هدایت تیمی از محققان را که روتاویروس را کشف کردند، بر عهده داشت. این بیماری یکی از دلایل اصلی اسهال شدید در کودکان در سراسر جهان محسوب می‌شود. این کشف که بیشاپ آن را آمیزه‌ای از تحقیقات بسیار دقیق و خوش‌شانسی نامیده است، تأثیر بسیار خوبی بر رفع و جلوگیری از این بیماری داشت. شناسایی علت عفونی اسهال کُشنده، فرایند موفقیت‌آمیز ۳۰ ساله‌ای را برای تولید واکسن علیه آن آغاز کرد. امروزه، این واکسن‌ها به‌تدریج در کشور‌های با درآمد کم به دست کودکان می‌رسد، اما روتاویروس هنوز هم حدود ۲۰۰ هزار قربانی در سال می‌گیرد.
منبع:آنا