مراقب خطر اعتیاد به فضای مجازی در روزهای کرونایی باشیم

به گزارش برنا؛ در عصر کنونی اعتیاد به اینترنت، وب گردی یا گشت و گذار در فضای مجازی آن هم بی هدف به رویه رایجی تبدیل شده و روز به روز در حال افزایش است به همین دلیل گفته می شود که اعتیاد به فضای مجازی از رایج‌ترین آسیب‌های تکنولوژی امروز است.

اعتیاد به اینترنت انواع مختلفی دارد که می توان به اعتیاد به ارتباط محاوره ای، اعتیاد به جستجو در صفحات اینترنتی، اعتیاد به هک کردن، اعتیاد به سایت های غیر اخلاقی، اعتیاد به وبلاگ و صحفحات موجود در مرورگرها، اعتیاد به بازی های آن لاین و اعتیاد به سایت های شرط بندی و قمار اشاره کرد.

در واقع اعتیاد اینترنتی گونه‌ای از مشکلات روانی محسوب می‌شود که کاربر به عناصر اجتماعی و ارتباطی اینترنتی مانند شبکه‌های اجتماعی، اشتراک گذاری، ‌بازی‌های رایانه‌ای، وبلاگ‌نویسی، پورنوگرافی و خرید اینترنتی معتاد می‌شود و زمان زیادی را بدون هدف در اینترنت سپری می‌کند.

به گفته روانشناسان اضطراب، افسردگی، بی قراری و خیالبافی از علائم اعتیاد به فضای مجازی است. در این نوع اعتیاد کاربر تمایل به استفاده بی‌رویه از اینترنت داشته و در زمان‌هایی که دچار اضطراب، یاس و ناامیدی می‌ شود، متمایل به استفاده از اینترنت می شود.

اعتیاد به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مساله کم‌اهمیتی نیست، زیرا کارایی ما را کاهش داده و موجب می‌شود به جای انجام کارهای مفید، وقت خود را هدر بدهیم و از بسیاری از دستاوردهایی که در حالت عادی می‌توانستیم به دست بیاوریم، محروم شویم به همین دلیل است که کارشناسان مسائل خانواده حتی کارشناسان فضای مجازی زنگ خطر اعتیاد اینترنتی یا فضای مجازی را در سال های اخیر به صدا درآورده و مسئولان متولی را نسبت به این مساله آگاه کرده اند.

همان طور که اعتیاد به مواد مخدر سن و سال نمی شناسد، باید گفت اعتیاد به اینترنت و گشت و گذار در فضای مجازی نیز سن و سال نمی شناسد و حتی بزرگترها به دلیل اعتیاد به فضای مجازی دچار آسیب شده و تا جایی پیش رفته اند که نهاد خانواده از هم پاشیده شده است.

استفاده از شبکه‌های اجتماعی به رغم نزدیکی فیزیکی و در زیر یک سقف بودن در داخل خانواده، گاه فاصله عاطفی و معنوی زیادی از یکدیگر را باعث شده و افراد خانواده کمترین مراودات و گفت‌وگوی همدلانه را با هم دارند.

این امر آسیب‌زا بوده و باعث تخریب در روابط خانوادگی، سست ‌شدن بنیاد خانواده‌ها، طلاق عاطفی زوجین و کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضای خانواده شده است. بنابراین علاوه بر اعتیاد، خطر دیگری که خانواده ها را تهدید می کند، سردی روابط خانوادگی در پی فعالیت بدون حد و مرز در شبکه‌های اجتماعی است.

به گفته کارشناسان فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی بر رفتار برخی خانواده‌ها تاثیرات منفی فراوانی گذاشته و  سبب جدایی خانواده‌ها شده است، حتی در برخی موارد تبعات آن بسیار گسترده‌تر بوده به گونه‌ای که فعالیت در این شبکه‌ها باعث انحراف یکی از زوجین در زندگی شده و کانون یک خانواده را با خطر طلاق رو به رو کرده است.

یکی از این خبرهای مستند در این زمینه در مورد شخصی است که با در دست داشتن مرجوعه‌ای ممهور به مهر دادسرای عمومی و انقلاب با موضوع جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی به پلیس فتا مراجعه و مدعی شد که همسرش در شبکه اجتماعی تلگرام با فردی آشنا و اقدام به برقراری رابطه با وی کرده است و تقاضای پیگیری و شناسایی فرد مورد نظر و برخورد قانونی با همسرش را داشت.

پس از انجام تحقیقات مقدماتی از شاکی و با اقدامات تخصصی و پی‌جویی‌های فنی مشخص شد، همسر شاکی از طریق شبکه تلگرام با فردی در ارتباط بوده است. متهمان اعتراف کردند که به مدت چهار ماه از طریق شبکه اجتماعی تلگرام و به انگیزه ضد اخلاقی و لذت‌جویی در فضای مجازی باهم در ارتباط بوده‌اند در نهایت با توجه به اعتراف متهمان به بزه انتسابی پرونده تکمیل و به دادسرا ارسال و برای متهمان به اتهام جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی قرار قانونی صادر شد.

از این دست پرونده ها بسیار در پلیس فتا تشکیل شده و بارها و بارها کارشناسان تاکید کرده اند که باید در خانوادها استفاده درست و صحیح از شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک اصل شناخته شود و به اعضای خانواده آموزش بدهیم که چگونه از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند.

از آن جایی که براساس آمارها حدود ۱۹ میلیون کاربر اینترنت در کشور زیر ۱۸ سال سن دارند، کارشناسان بیشتر جامعه هدف و آسیب پذیر را در این گروه سنی دیده اند چرا که با گسترش نفوذ اینترنت دسترسی افراد به خدمات مختلف ارائه ‌شده در فضای مجازی افزایش یافته است.  کودکان نیز از این امر مستثنی نبوده‌ و نسل به نسل شاهد بلوغ توانایی‌هایی آن‌ها در استفاده از فناوری‌های مختلف و استفاده از اینترنت هستیم.  

با این پیشرفت‌ها، تهدیدهای مختلف و متنوع موجود در فضاهای مجازی مختلف در شبکه‌های اجتماعی که مشخصه اصلی آن‌ها تعامل و ارتباط با سایر کاربران است، نگرانی‌ها در مورد امنیت کودکان و نوجوانان را بسیار افزایش داده‌ به گونه ای که به سمت اعتیاد به این فضا پیش رفته اند به ویژه در این روزهای کرونایی که فرزندان بیشتر در شبکه های اجتماعی حضور دارند.

یکی از دلایل  اهمیت این موضوع، آسیب‌پذیری بیشتر کودکان در فهم حریم خصوصی و آگاهی از مسائل پیرامون آن است؛ برای مثال در ساده‌ترین شکل این آسیب‌پذیری، ممکن است سیاست‌های حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی به زبانی غیر از زبان مادری به کودکان و نوجوانان نمایش داده شود که مسلما توسط  کودک به خوبی درک نمی‌شوند.

مدیریت فضای مجازی در خانه و خانواده

گسترش فضای مجازی در حوزه روابط فرزندان و والدین تغییراتی ایجاد کرده است که از جمله آن می توان به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو  اشاره کرد.

یکی از مشغولیات و دغدغه های نسل امروز ما استفاده بیش از حد از اینترنت و شبکه های فضای مجازی است، این مشکل که بیشتر جوانان و میانسالان را درگیر کرده به تازگی در نوجوانان هم بیش از پیش رسوخ کرده و باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری شده است.

کارشناسان پلیس فتا معقتد هستند که خانواده ها بویژه والدین تاثیر بسزایی در کاهش آسیب های ناشی از فضای مجازی اعم از اعتیاد اینترنتی و پیشگیری از بروز سایر آسیب ها دارند به ویژه اینکه در روزهای کرونایی فرزندان آنها از طریق فضای مجازی تحصیل می کنند، براین اساس آنها باید سطح دانش و آگاهی خود را بالا ببرند و با آگاهی‌بخشی به کودکان و همراهی آنها در این محیط، از آسیب‌های این حوزه پیشگیری کنند.

کارشناسان مدیریت زمان استفاده کودکان از فضای مجازی را یکی از راه های پیشگیری از اعتیاد اینترنتی می دانند. فضای مجازی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان هم فرصت و هم تهدید باشد و نظارت والدین بر این رفتار کودکان می‌تواند تهدیدهای آن را به فرصت تبدیل کند. استفاده دانش‌آموزان از فضای مجازی برای دریافت مطالب آموزشی و درسی از مزایا و فرصت‌های این فضا است، اما به دلیل کمبود نظارت‌ها، بی‌توجهی و سهل انگاری برخی از والدین، برخی مشکلات نیز در این روزها به وجود آمده است که این امر نیاز به برنامه‌ریزی و نظارت بیشتر از سوی خانواده‌ها دارد.

به دلیل ویژگی‌های خاص،  پویا بودن فضای مجازی و عدم شناخت کافی والدین در استفاده و بروزرسانی دانش خود از ابعاد مختلف کاربردهای اینترنت،  این فضا می‌تواند زنگ خطر را برای خانواده‌ها به صدا درآورد.  

والدین برای ایمنی از مخاطرات موجود در فضای مجازی در قدم اول سعی کنند سطح معلومات خود از فضای مجازی را بالا برده و خطرات این فضا را بشناسند و متناسب با این خطرات آموزش‌های لازم را به فرزندان خود بدهند.  همچنین حفظ حریم خصوصی خود و دیگران، عدم ارتباط با افراد بیگانه در فضای مجازی، عدم ارسال اطلاعات شخصی و هویتی برای افراد ناشناس، عدم بازکردن لینک‌های مشکوک، خودداری از اعتماد به افرادی که هنوز هویت آنها برای ما احراز نشده و پرهیز از دوست‌یابی اینترنتی، همگی از موضوعاتی هستند که والدین باید نسبت به آموزش آن به فرزندان اقدام کرده و هشدارهای لازم را در این خصوص به آن ها گوشزد کنند.

والدین باید محدودیت زمانی برای استفاده گوشی و تبلت به منظور فعالیت در فضای مجازی در نظر بگیرند و سعی کنند هنگام استفاده از دستگاه های هوشمند توسط کودکان و نوجوانان در کنار آنها حضور داشته باشند زیرا  همراه و همگام بودن با فرزندان برای فعالیت در فضای مجازی و نظارت بر فعالیت آنها برای کاهش تهدیدات و آسیب های فضای مجازی و همچنین اعتیاد به فضای مچازی از وظایف والدین است.

راه های پیشگیری از اعتیاد به فضای مجازی

پلیس فتا توصیه و راهکارهای برای پیشگیری از اعتیاد به فضای مجازی ارائه کرده اند که به برخی از آنها در ادامه اشاره می شود:

- مدت زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را به صورت مداوم مدیریت کنید.  ساده‌ترین راه برای اطمینان از اینکه شما زمان زیادی را صرف شبکه‌های اجتماعی نمی‌کنید این است که به زمانی که در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنید نظارت کنید. برای مثال از یک کرونومتر استفاده کنید و حد مجازی را برای خود تنظیم کنید. وقتی زمان استفاده شما از فضای مجازی تمام شود، صرف نظر از اینکه چه میزان از کار شما باقی مانده و آگاهی از این موضوع که فردایی هم برای انجام کارها در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، می‌توان گامی مثبت برای رهایی از این اعتیاد برداشت.

- استفاده از شبکه‌های اجتماعی را به حداقل برسانید. نیازی به عضویت در ۱۵ شبکه مختلف نیست. در حقیقت، نیازی نیست عضو دو شبکه‌ای باشید که یک کارایی را دارند. این موضوع اگر رعایت شود خودش می‌تواند امیدی را به وجود آورد که زمان خود را برای انجام کارهای مهمتر به کار گیرید.

- زمان خود را اولویت بندی کنید. استفاده از این ابزارها تنها زمانی مفید است که کار شما را انجام دهند؛ اینکه وقت بگذارید و پروفایل خود را مدام تغییر دهید نه تنها زمان شما بلکه هارمونی و نظم زندگی شما را کم کم به خطر می‌اندازد. کارهای مهم خود را در شبکه های اجتمای اولویت بندی کنید و پس از انجام کارهای مهم خود، دیگر از این فضا استفاده بیهوده نکنید.

- زمان بیشتری را در دنیای حقیقی سپری کنید. چرا استفاده ما از این شبکه‌ها به گونه‌ای شده که وقتی واقعا باید کاری را در دنیای حقیقی انجام دهیم دست از سر این دنیای مجازی برنمی‌داریم؟ بهتر است همین حالا به جای گشت و گذار در این دنیای غیرحقیقی برای خانواده و دوستان خود در دنیای حقیقی وقت بگذاریم.

- مدت زمان بیشتری را با خانواده و نزدیکان خود بگذرانید. شما تنها کسی نیستید که با گذراندن وقت در دنیای اینترنتی گاهی دچار خستگی می‌شوید، بی شک خانواده شما هم از حضور مدائم شما در این دنیای مجازی رنج می‌برند؛ آنها گاهی نیاز دارند علاوه بر جسم شما روح و فکر شما هم معطوف به آن‌ها باشد. خانواده و دوستان، شما را نمی‌بینند، زیرا شما تمام حواستان صرف تمرکز بر روی این است که چگونه از زوایای مختلف خود عکس بگیرید و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید. با خانواده خود وقت بیشتری بگذرانید و اجازه ندهید روابط فضای مجازی جایگزین روابط حقیقی شوند.

کودکان و نوجوانان در اولویت برنامه های امنیتی پلیس فتا

سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا،  کودکان و نوجوانان را در اولویت برنامه‌های امنیتی پلیس فتا دانسته و می گوید: در این رابطه با همکاری آموزش و پرورش و همچنین وزارت ارتباطات و فناوری، طرحی را به عنوان طرح کودک و اینترنت «کوآ» طراحی، پایه‌ریزی و اجرا کرده ایم که در آن، بیش از ۲۰۰ هزار کودک در مقطع دبستان،  متوسطه اول و دوم آموزش دیدند.  در این طرح کارگاه های آموزشی زیر پوشش آموزش کارشناسان قرار گرفتند.

به گفته وی، کودکان خواسته یا ناخواسته وارد فضای مجازی شده‌اند و همواره آسیب‌هایی در کمین آن‌هاست، براین اساس در این مساله با دو تیپ خانواده مواجه هستیم؛ خانواده‌هایی که نسبت به این فضا اشراف دارند و کنترل حداقلی را انجام می‌دهند و خانواده‌هایی که در این مورد دارای اطلاعات زیادی نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند فرزندان را در استفاده درست از این فضا راهنمایی کنند.

اعتیاد اینترنتی دانش آموزان در شرایط کرونا را جدی بگیریم

سرگرد حامد محمدی سپاسی سرپرست اداره پیشگیری از جرایم سایبری مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فتا ناجا با اشاره به افزایش استفاده از فضای مجازی توسط دانش‌آموزان در شرایط کرونا گفت: والدین مراقب باشند این افزایش استفاده از فضای مجازی فرزندان آن‌ها را به‌سوی اعتیاد اینترنتی سوق ندهد.

وی افزود: با تعطیلی مدارس و در خانه ماندن دانش‌آموزان و آموزش از راه دور و آنلاین شاهد افزایش استفاده از اینترنت و فضای مجازی از سوی کودکان هستیم که این امر علاوه بر آسیب‌های جسمانی می‌تواند آسیب‌های روانی نیز در پی داشته باشد که اعتیاد اینترنتی یکی از آسیب‌های روانی این امر است.

سپاسی ادامه داد: عدم کنترل زمان، تأثیر منفی بر دیگر بخش‌های زندگی، بی‌اهمیتی به گذر زمان، تمایل و علاقه شدید به چت و بازی‌های آنلاین، پناه بردن به اینترنت در هنگام بروز مشکلات، احساسات چندگانه، استرس و اضطراب از نشانه‌های اعتیاد اینترنتی است.

وی اضافه کرد: زمانی که کودکان ما دو یا سه مورد از این علائم را از خود بروز دهند باید گفت در آستانه اعتیاد اینترنتی قرارگرفته‌اند، لذا داشتن برنامه برای محدودسازی استفاده آن‌ها از اینترنت یک ضرورت است.

این کارشناس فضای مجازی تأکید کرد: آموزش از راه دور و آنلاین نباید به‌گونه‌ای باشد که تمام‌وقت دانش‌آموزان در فضای مجازی بگذرد، ازاین‌رو هم معلمان و خانواده‌ها باید به این موضوع توجه داشته باشند که این آموزش باید محدود به زمان مشخصی باشد، تا دانش‌آموزان باقی وقت خود را در فضای حقیقی بگذرانند و به اموری بپردازند که ارتباطی با فضای مجازی نداشته باشد.

سرگرد سپاسی یادآور شد: به عنوان مثال ارسال سؤالات و پاسخ آن‌ها نباید کاملاً آنلاین باشد، بلکه می‌توان سؤالات را برای آن‌ها ارسال کرد و جواب را در قالب تصویر پاسخ‌داده‌شده بر روی برگه با خط خود دانش‌آموز درخواست کرد. این امر می‌تواند زمان استفاده کودکان از اینترنت را کاهش دهد.

وی تأکید کرد: در این دوران نباید با توجه به کرونا اعتیاد اینترنتی در دانش‌آموزان را نادیده گرفت، زیرا گرفتاری دانش‌آموزان به اعیتاد اینترنتی می‌تواند در آینده مشکلات جدی را برای والدین، سیستم آموزش و جامعه به باور آورد.

سرپرست اداره پیشگیری از جرایم سایبری مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فتا ناجا همچنین از رسانه ملی درخواست کرد در خصوص اعتیاد اینترنتی دانش‌آموزان ورود جدی نماید و خانواده‌ها را با این تهدید پنهان آشنا سازد.

سرگرد سپاسی گفت: شهروندان می‌توانند در صورت برخورد با محتوای مشکوک و مجرمانه با مراجعه به سایت پلیس فتا به نشانی cyberpolice.ir  در قسمت مرکز فوریت‌های سایبری به همکاران ما گزارش دهند تا برخورد قانونی با این افراد سودجو صورت بگیرد.

استفاده از اینترنت به دلیل جذابیت‌های کاذبی که برای کاربران ایجاد می کند، به آرامی آن‌ها را به خود معتاد می سازد و می تواند نیازهای روانی و هیجانی آن‌ها را تأمین کند بنابراین جایگزین کردن شبکه‌های اجتماعی روی اینترنت به جای حضور و تعامل با افراد در دنیای واقعی، باعث خواهد شد که ارتباطات اجتماعی و عاطفی کاربران مختل شود،  به هر حال اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی موضوعی است که بسیاری از ما آن را در خود می یابیم و باید دیر یا زود برای مدیریت آن قدم برداریم.

منبع: ایرنا