به گزارش خبرگزاری برنا در اصفهان؛ 13 آذر بهانه ای شد تا درباره حقوق این عزیزان در سفر کردن مطالبی را یادداشت نمایم. بسیار شنیده ایم گردشگری باید رشد و توسعه یابد. گردشگری دارای مزایای بیشماری می باشد. گردشگری تولید اشتغال می کند و فراتر از این صحبت ها (یا بهتر است بگوییم شعارها که کمتر در ایران عملی می شود)، تبلیغات بسیاری نسبت به سفر کردن و فرهنگ صحیح مسافرت به نقاط مختلف ایران و خارج از ایران دیده یا شنیده ایم . اما تا کنون چقدر درباره حقوق معلولین در صنعت گردشگری شنیده ایم؟ تا کنون چند برنامه بلند مدت و اجرایی شده از سوی مسئولین برای فراهم نمودن امکانات در دسترس در سفر برای معلولین عزیز دیده ایم؟ آیا آنها همانند دیگران حق سفر کردن به صورت مستقل را ندارند؟ تا چه اندازه عرضه کنندگان خدمات گردشگری و مسئولین دولتی زیر ساخت های لازم برای سفر کردن بهتر این عزیزان فراهم نموده اند؟ وظیفه ما چیست ؟ وظیفه فعالین و ارائه دهندگان خدمات گردشگری در ایجاد گردشگری در دسترس که برای همه یکسان باشند چیست؟ دولت و مسئولین جوامع شهری تا کنون چه تدابیری اندیشیده اند؟ سازمان های مردم نهاد و نهادهای داوطلبانه چه کارهایی در جهت حفظ حقوق این عزیزان همانند سایرین داشته اند ؟ و سوالات بسیاری که ذهن بنده را به خود مشغول ساخته است.
درابتدای این یادداشت و به جهت اهمیت داشتن این موضوع لازم میدانم بخشی از بندهای کنوانسیون جهانی حقوق افراد معلول را برایتان بیان کنم. این کنوانسیون اینگونه مطرح کرده است : پذیرش انسان های دارای معلولیت به عنوان بخشی از جامعه بشری برابر سازی فرصت ها، ایجاد قابلیت دسترسی، احترام به حق آنها در داشتن هویت مستقل می باشد. اهمیت این موضوع به اندازه ای می باشد که سازمان جهانی جهانگردی گردشگری در دسترس را در سال 2005 برای همگان تصویب نمود.
آری، گردشگری و سفر کردن باید حق همه افراد باشد گردشگری در دسترس نیز همین هدف را دنبال می نماید. طبق آمار جهانی حدود 8 درصد جمعیت دنیا (650 میلیون نفر) دارای یک نوع معلولیت می باشند و این درصد نیز حق استفاده همانند سایرین را از خدمات گردشگری دارند. باید بدانیم که گردشگری منحصر به فرد یا گروه خاصی نیست و همه افراد با هر ویژگی باید بتوانند سفر کنند، از جاذبه ها، دیدن کنند و ازیک سفر لذت ببرند. مساله ای که برای کشورهای پیشرفته رفع شده است به طوری که اتحادیه اروپا سال 2003 را به نام افراد معلول نامگذاری کرد.
این نکته را هم باید بدانیم منظور از ارائه خدمات به معلولین، صرفا معلولین با اختلالات حرکتی، شنوایی، بینیی و ذهنی نیست بلکه سالخوردگان، بیماران دیابتی و تنفسی، زنان باردار نیز طبق ارائه شبکه اروپایی گردشگری در دسترس نیاز به ارائه خدمات متناسب با معلولین دارند.
این وظیفه دولت و مسئولین شهری می باشد که بتوانند با بهره گیری از امکانات، همچنین ارائه طرح های حمایتی ، علاوه بر اجرای برنامه هایی توسط مسولین محلی، سرمایه گذاران نیز ترغیب شوند زیرساخت های لازم را برای استفاده همه مردم به خصوص عزیزانی که دارای معلولیت می باشند فراهم کنند.
در کشورهای پیشرفته این امکان فراهم شده که افراد معلول همانند افراد عادی به مسافرت رفته و از امکانات همانند سایرین استفاده نمایند. این نوع گردشگری را گردشگری در دسترس می نامند. گردشگری در دسترس یعنی دسترسی هر فردی به راحتی و بدون نیاز به کمک دیگران، هنگامی که یک فرد معلول بتواند به راحتی وارد یک مکان یا ساختمان شود از امکانات آن مکان به راحتی استفاده نماید. آن هنگام میتوانیم ادعا نماییم گردشگری در دسترس را اجرا کرده ایم.
مسئولین شهری باید به این مساله توجه داشته باشند که گردشگری در دسترس می تواند فرصت اقتصادی برای جامعه میزبان و ارائه دهندگان خدمات گردشگری فراهم آورد. برای این گروه از افراد، سفر کردن و لذت بردن امری بسیار مهم است در صورتی که زیر ساخت های لازم وجود داشته باشد به طوری که یک گردشگر معلول به راحتی و بدون کمک دیگران سفر خود را انجام دهد میتوانیم شاهد افزایش سفر فرد معلول به مقصد مورد نظر، استفاده از امکانات آن دسته از ارائه دهندگان خدمات گردشگری که گردشگری در دسترس را رعایت کرده اند و صرف هزینه زیاد توسط این گروه از عزیزان باشیم.
ارائه خدمات و تسهیلات توسط دولتها امری ضروری است اما در این میان نقش سازمان های مردم نهاد به عنوان یک نهاد غیردولتی و داوطلبانه چیست؟
سازمان های مردم نهاد تشکل های غیردولتی و غیر انتفاعی می باشند که با هدف حل مشکلات جامعه، تشکیل شده اند و با جلب مشارکتهای عمومی مردم و ایجاد انگیزه در آنان به منظور رفع مسائل و مشکلات اجتماعی، زمینه و بستری را برای تسهیل در اجرای سیاستها و تصمیم گیری های نظام سیاسی فراهم می آورند این رسالت مطابق با اصول سوم، ششم، هفتم، هشتم، بیست و نهم، پنجاه و ششم، پنجاه و نهم و یکصد و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مشارکت مردم در امور مطابقت دارد
در مبحث گردشگری در دسترس، دولت به تنهایی قادر به برنامه ریزی و اجرا در این حوزه نبوده و اینجاست که نقش سازمان های مردم نهاد مشخص می شود. آنان با مطالبه گری، ارائه طرح های کاربردی به سازمان های دولتی یا بخش خصوصی و آگاه سازی جامعه می توانند نقش آفرینی نمایند. در اصل سمن ها به عنوان نماد جامعه مدنی برقراری ارتباط بین مردم و دولت هستند.
اغلب سمن ها گرچه دارای محدودیت مالی هستند و نمی توانند به صورت مستقیم در امور سرمایه گذاری ورود نمایند اما با ارائه طرح های کاربردی به سرمایه گذاران و بخش دولتی می تواند زمینه را برای استفاده همه مردم به خصوص معلولان در سفر فراهم کنند.
همانطور که در کشورهای دیگر افراد داوطلب با تشکیل انجمن هایی سعی در توسعه گردشگری در دسترس را دارند به طوری که همه افراد جامعه از آن استفاده نمایند. همانند انجمن گردشگری و معلولین فرانسه، جامعه سفر و مهمانپذیری در دسترس ، مرکز تخصصی حمل و نقل کانادا ، مرکز گردشگری در دسترس ژاپن و خیلی از مراکز غیرانتفاعی دیگر که در کشورهای مختلف وظیفه افزایش آگاهی عموم مردم، توسعه فرصت های مسافرت، بهبود ایمنی و امنیت سیستم حمل و نقل و راه اندازی گردشگری در دسترس می باشد.
هنوز هم میتوانیم مشاهده کنیم که در بسیاری از هتل های ایران، میز پیشخوان و پذیرش آنان به حدی ارتفاع دارد که یک فرد هنگام تکمیل فرم پذیرش باید ایستاده باشد که این برای یک فرد معلول با ویژگی های گردشگری در دسترس مطابقت ندارد یا هنوز امکانات لازم برای ورود تنهایی یک گردشگر معلول به بنای تاریخی، گردشگری و حتی هتل وجود ندارد
وقتی می گوییم گردشگری در دسترس یعنی یک معلول باید بتواند بدون کمک دیگران سفرش را آغاز نماید و بتواند از امکانات داخل و خارج هتل، بازدید از جاذبه ها و ابنیه تاریخی، گردشگری و سیستم حمل و نقل به تنهایی استفاده نماید. صرفا اگر کسی در سفر بخواهد به یک گردشگر معلول کمک کند یعنی شرایط لازم را برای استفاده در دسترس فراهم نکرده ایم. و این باعث نارضایتی یگ گردشگر معلول میشود. مهمتر از این موارد شیوه برخورد کارکنان و ارائه دهندگان خدمات گردشگری با این عزیزان نیز بسیار مهم است. بحث آموزش و آگاه سازی نیز از وظایف ذاتی سازمان های مردم نهاد میباشد.
سمن های فعال (سازمان های مردم نهاد) در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و گردشگری با ارائه نکات ایمنی مورد نظر، تدوین جزوات آموزشی برای فعالین این عرصه، ارائه اطلاعات کامل و صحیح به مخاطبین (معلولین)، تولید محتوا جذاب و در دسترس و آموزش به کارکنان و فعالین گردشگری، می توانند در رشد و توسعه گردشگری در دسترس سهیم باشند.
آری باید بدانیم معلولین نیز همانند ما حق سفر کردن دارند و مثل ما باید بتوانند مستقل از امکانات لذت ببرند.
یادداشت از پوریا استکی، کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری و مدیر سازمان مردم نهاد رویش جوانه های نقش جهان