به گزارش برنا، یک دیپلمات پیشین با اشاره به اقتدار ایران معتقد است: به دلایل زبانی فرهنگی ایدئولوژیک و اقتصادی، امروز هیچ کشوری به اندازه ایران نمیتواند در افغانستان نقش ایفا کند. ایران می تواند چتر اقتدار خود را در افغانستان باز کرده و از زوایای مختلف مکانیسم های فشار را بر طالبان اعمال کند.
عبدالمحمد طاهری، کاردار و رایزن فرهنگی پیشین ایران در افغانستان در وبینار گروه پژوهش ایرنا برای تحلیل وضعیت افغانستان، در تحلیل وضعیت کنونی این کشور اظهار کرد: طبق آخرین اطلاعات، طالبان هنوز پنجشیر را تصرف نکرده اند و برخی از نیروهای مجاهدین و همچنین برخی مسئولان رده بالای دولت اشرف غنی به آنجا برگشته اند و طالبان نخواسته یا نتوانسته اند سراغ این منطقه بروند. همچنین من خبری از سقوط چاریکار که در ۴۰ کیلومتری کابل است، نشنیده‌ام؛ هرچند گرفتن آنجا هم کار دشواری برای طالبان نیست.
مجاهدین در حال تجهیز نیروها برای مقابله با طالبان
وی در پاسخ به این که آیا کسانی که با طالبان مقابله می کردند، تسلیم وضع موجود شده اند؟ گفت: افغانستان به قدری برق آسا سقوط کرده که با صراحت نمی توان داوری کرد. من اطلاعاتی دارم که گروهی از نیروها از هم اکنون به سمت بازسازی مجدد مجاهدین رفته اند و شواهدی وجود دارد که به سرعت در حال تجهیز نیروها برای مقابله با طالبان هستند؛ اما برای صحبت درباره این که این حرکت در چه شرایطی عملیاتی می شود، باید چند روزی صبر کرد. چون هنوز هیچ یک از سران طالبان به صورت رسمی در ارک حضور پیدا نکرده اند و صرفا فرماندهان میانی و صف به آنجا رفته اند.
طاهری درباره فرایند رسمی انتقال قدرت هم گفت: به قدری اتفاقات در افغانستان سریع بود که ما نمی توانیم در دنیا شبیه آن را پیدا کنیم. من بعید می دانم مثل بقیه کشورها آیین انتقال انجام شود و گروه هماهنگی انتقال قدرت هم که به ریاست حامد کرزی و عضویت عبدالله و حکمتیار در کابل باقی مانده اند، تنها کارکردشان جلوگیری از نابسامانی در شهر و فروپاشی است و دلیلش نفوذ نسبی این افراد در میان مردم است و طالبان نمی پذیرند که اینها در انتقال قدرت نقشی داشته باشند.
رایزن فرهنگی پیشین ایران در افغانستان سه دلیل را برای سقوط سریع دولت افغانستان و نتیجه بخش نبودن بسیج مردمی برشمرد و گفت: اولا تمام دولتمردانی که حاکمیت بیگانه را می پذیرند تا لحظه آخر هم حاکمیت بیگانه را منجی خود می دانند. دلیل دیگر این است که کسانی که می خواستند متولی بسیج مردمی باشند، آنقدر به قدرت و ثروت آغشته شده بودند که دیگر امکان بازسازی نیروها را نداشتند. دلیل سوم اینکه شکل دهی خیزش مردمی آن قدر دیر و با رویکرد بدی آغاز شد که دیگر نتیجه بخش نبود بعد از اشغال دو سوم ولایات افغانستان، اشرف غنی با وساطت والی بلخ و دوستم که گفتند می توانیم از شمال دفاع کنیم، تصمیم گرفت، جلسه‌ای در ارگ برگزار شود و غنی هم پذیرفت اما از آنجا که طالبان پیشرفت زیادی کرده بودند زمانی برای ایجاد انسجام و ساماندهی نیروهای خیزش مردمی پیدا نکردند.
وی توضیح داد: این روند اگر می‌خواست موثر باشد باید از ابتدای تشکیل دولت مرکزی توسط کرزی با وجاهت جدیدی برای تقویت حکومت شکل می‌گرفت اما هیچگاه این اتفاق نیفتاد و اینها سراغ اردوی ملی و پلیس ملی رفتند و از آنجا که اکثر سربازان هم به خاطر فقر به این نیرو پیوسته بودند، نتوانستند کارکرد درستی داشته باشند.
ایران چگونه می تواند عمل کند؟
طاهری مطالبه برخی اتباع افغانستان از ایران برای مقابله با طالبان را نشانه اقتدار ایران خواند و گفت: من هم اعتقاد دارم به دلایل زبانی فرهنگی ایدئولوژیک و اقتصادی، امروز هیچ کشوری به اندازه ایران نمیتواند در افغانستان نقش ایفا کند و بر طالبان فشار بیاورد تا امنیت مرزهای ما حفظ شود و این همه هزینه انجام شده بر باد نرود.
به گفته او، سیاست دولتمردان جمهوری اسلامی در این شرایط حساس، می‌تواند خیلی مهم و موثر باشد. ایران اقتدار لازم و پشتوانه نظری دارد و همچنین تجربه جریانهای مختلف این کشور از جمله طالبان را داشته و همسایه شرقی خود را به خوبی می شناسد. پس چتر اقتدار جمهوری اسلامی می تواند در آنجا باز شود و هر وقت تصمیم بگیرد از زوایای مختلف می توانند مکانیسم های فشار را بر طالبان اعمال کند تا هم مردم افغانستان کمتر زیان ببینند و هم شرایط برای ما بدتر از این نشود.
خیانت آمریکا، بیشترین تأثیر منفی را برای ما داشته
این استاد دانشگاه، در تبیین تبعات حضور طالبان در افغانستان بر منافع ملی ایران گفت: وقتی با خیانت آمریکایی ها حمله برق آسا انجام شده و ۳۳ ولایت در یک هفته سقوط می کند، فشار زیادی در مرزهای مشترک به ما وارد می شود. تعداد زیادی آواره به ایران وارد می شوند که ممکن است نیروهای مخرب نظیر داعش و القاعده هم بین آنها باشد و هزاران مساله برای ما ایجاد می شود. این خیانت آمریکا، بیشترین تأثیر منفی را برای ما داشته است. دست کم ۳ میلیون آواره به سمت مرزهای ما حرکت می‌کنند و تنها جا دادن این بیجاشدگان و حمایت انسانی از آنها، هزینه گزاف و مشکلات امنیتی برای ما خواهد داشت. جمهوری اسلامی از جهات مختلف این اقتدار را دارد که بتواند هم در بهسازی افغانستان و هم کنترل طالبان نقش ایفا کند تا شر بیشتری برای ما ایجاد نشود.
وی در پاسخ به سوالی درباره تعامل ایران با طالبان توضیح داد: در شرایط قبلی حضور آمریکا در افغانستان، آنها با جمهوری اسلامی ایران مشکلات متقابل داشتند. من در میدان افغانستان مشاهده کرده ام که حتی اگر کاشی ایران روی دیوارهای میدان هوایی کابل به کار برده می شد، آمریکایی‌ها می‌گفتند آن را بکنید و بیرون بیاندازید. از این رو ایران نمی تواند چنین دشمنی را کنار خود تحمل کند. اما قطعا طالبان هم با رویکرد جمهوری اسلامی هیچ قرابت و همخوانی ندارند.
وی همچنین گفت: ایدئولوژی در جمهوری اسلامی با علم فقاهت به روز می‌شود، اما آنها چنین چیزی ندارند وتنها براساس سنت عمل می کنند و هرچه می‌گویند باید سمعاً و طاعتا بپذیرید. ما هیچ نزدیکی با رویکرد آنها نداریم. آمریکایی‌ها دشمن ما هستند و در افغانستان شکست فاحشی خوردند و تاریخ به بدترین شکل از آنها یاد خواهد کرد و کسانی که به این قدرتها چشم امید دارند، باید بدانند که اینها حامی مردم کشوری نیستند و تنها به دنبال نجات خود از باتلاق افغانستان بودند.