فروغ اسرافیلیان، روانشناس و استاد دانشگاه، در خصوص ریشه‌یابی علاقه گروه سنی نوجوان به دیدن آثار خط قرمزدار و گاهی جنسی گفت: امروزه در فضایی زندگی می‌کنیم که توسعه سریع فناوری‌های وب ما را به عصری به نام عصر سایبری دعوت کرده و دسترسی آسان و شرایط ایجاد شده از بیماری کرونا باعث شده بسیاری از نیازهای ما اعم از آموزش، خرید روزانه یا دسترسی به اخبار و اطلاعات دوره‌های آموزشی از طریق شبکه‌های اجتماعی صورت گیرد. در این میان کودکان هم از این فضا بی‌بهره نیستند و اگر زمانی بردن گوشی همراه به مدرسه خط قرمز بود و تخلف محسوب می شد امروزه مدارس به داخل گوشی همراه آمده است و دسترسی به اطلاعات برای کودکان و نوجوانان بسیار راحت تر شده است به گونه‌ای که در استفاده از این ابزار‌ها شاید فرزندان از والدین جلوتر باشند و در ادامه به پیامدها و آثار منفی آن می پردازیم.
او افزود: یکی از موضوعاتی که به درستی در سوال شما به آن اشاره شد مواردی است که در فرهنگ ما به عنوان خط قرمز تلقی میشود و برخی از این موضوعات نه تنها در فرهنگ ما بلکه در فرهنگ‌های دیگر، با توجه به ویژگی‌های رشدی که کودک در آن قرار دارد، در دوره های زمانی خاصی که قرار می گیرد دسترسی به بعضی اطلاعات برای کودک میتواند کمک کننده باشد و اگر زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد می تواند پیامدهای منفی جدی پیش رو داشته باشد. شاید اصلی ترین عاملی که باعث اقبال کودکان به موضوعاتی که خط قرمز هستند شود بحث کنجکاوی است، کنجکاوی هایی که بدون پاسخ باقی می مانند و اصولا ریشه در ناآگاهی والدین دارد که ممکن است امکانات و شرایط مختلفی را برای کودکانمان فراهم کنیم اما به نیاز های روانی و فکری آن ها کمتر می پردازیم و مطالعه می کنیم و بعد با کودکی مواجه می شویم که به بهانه استفاده از موبایل به منابع و اطلاعاتی دسترسی پیدا کرده است که متناسب با سن او نیست و والدین زمانی که متوجه این موضوع می شوند ممکن است واکنش هایی نشان دهند که شرایط را بدتر می کند پس کنجکاوی به عنوان ریشه اصلی نزدیک شدن به موضوعاتی که بیشتر متناسب با دوره ی سنی کودکی نیست یکی از مسائل اصلی می تواند باشد که فرزندان و کودکان ما را نسبت به این موضوعات حساس می کند و این کنجکاوی وقتی در کنار نا آگاهی والدین در برخورد با این موضوعات قرار می گیرد، می تواند مسائل و مشکلات بعدی را رقم بزند.
این استاد دانشگاه درباره نقش رسانه ملی در این مسئله گفت: اکنون چون در عصر سایبری زندگی می کنیم و هر فرد صاحب یک رسانه است و کافی است تا شما یک گوشی تلفن همراه داشته باشید تا از امکاناتی مانند دوربین برخوردار باشید، در مورد مهارت یا تخصصی که دارید می توانید یک ویدئو از خود ضبط کنید و آن را به صورت همزمان با تعداد زیادی از افراد و بدون هیچ منعی به اشتراک بگذارید. اول لازم است که چه به عنوان فرزند و چه به عنوان والدین به دنبال تقویت سواد رسانه ای باشیم و از آن به عنوان یک ابزار مهم زندگی در جهان امروز استفاده کنیم از طرفی دیگر وقتی به این سلاح مجهز باشیم در تمییز و تشخیص مطالبی که برای زندگی ما کمک کننده است، می توانیم موفق تر باشیم.
او ادامه داد: یکی از موضوعاتی که مطرح می شود این است که رسانه ملی چه نقشی می تواند داشته باشد. مهم ترین اصلی که رسانه باید به آن توجه داشته باشد این است که برنامه هایی تولید کند که از محتوای جذاب برخوردار باشند و در کنار این که سلیقه مخاطب را می سنجد و برنامه هایی را ارائه می دهد که متناسب با نیاز مخاطب است، از طرفی این خلاقیت و ابتکار و این هوشمندی را باید داشته باشد که حتی یک گام فراتر از مخاطب هم نیازسازی کند یعنی در جهت ترویج ارزش ها و باور هایی که جزئی از هویت ما به حساب می آید، گام بردارد.
اسرافیلیان ادامه داد: بهترین راهکار این است که با توجه به زمینه های غنی فرهنگی و مذهبی که در کشور وجود دارد تلاش کنیم برای ترویج ارزش های نابی که در این فرهنگ است، منتها از ابزاری استفاده کنیم که این طعام فرهنگی را با سلیقه متناسب با نیاز مخاطب به او هدیه کنیم. منظورم از اینکه هم محتوا جذاب باشد و هم ابزاری که استفاد می کنیم، یکی از راهکار ها این است که مثلا از خود مخاطبین برای تولید محتوا کمک بگیریم. فرض کنید من به عنوان یک کودک یا مادر در مقابل محتوای رسانه ای قرار می گیرم که فردی هم جنس و هم درد خود من، و کسی که می تواند این حس را به من بدهد که من را به خوبی درک کرده و جنس مشکلاتم را شناخته و صحبت می کند یا راهکاری ارائه می دهد خیلی اثر گذاری بیشتری خواهد داشت تا برنامه های دهه های گذشته که البته اقتضای آن زمان بود که ما یک منبع یا یک مرجع نیاز داشته باشیم؛ مثلا به عنوان مجری تلویزیون که حتی اگر از پشت قاب تلویزیون به ما میگفت که کمی عقب تر بروید تا چشمانتان ضعیف نشود، ما دقیقا همین کار را می کردیم ولی اکنون نیاز های فرزندان ما در این عصر متفاوت شده است.هر چقدر کنترل و برنامه ریزی ما هوشمند باشد و محتوایی که دوست داریم محتوای فاخر و ارزشمند باشد و انتظار داریم تا کودکانمان در آن فضا رشد کنند می توانیم از خودشان کمک بگیریم و برای تولید محتوا و برنامه ها از زبان خودشان کمک بگیریم و محتوایی که مدنظر است را به نوعی به آنها هدیه دهیم.
این روانشناس گفت: این نکته هم قابل توجه باشد که طیف برنامه ها باید به گونه ای باشد که جذابیت های صوتی یا بصری داشته باشد و مهم تر از همه توجه به عصر ایجاز و اختصار به ویژه در زمان کنونی است. دوستان اهل رسانه به خوبی میدانند که مخاطب در کسری از ثانیه به دست می آید و میتواند در کسری از ثانیه از دست برود، بنابر این اگر قرار است محتوایی تولید و عرضه شود محتوایی باشد که به اصطلاح خودساخته ی خودم بتوانیم "ساندویچی" آن محتوا را عرضه کنیم زیرا دوره مقدمه چینی و پرداختن به حواشی گذشته چون زندگی سرعت گرفته و مخاطب تمایل دارد در کوتاه ترین زمان ممکن قوی ترین پیشنهاد را دریافت کند پس اگر جذابیت های صوتی و بصری و آنچه که ابزار رسانه است مانند صدا و سیما، به خوبی به آن توجه شود و محتوا اول مورد قبول و باور ما باشد زیرا فردی که به عنوان تهیه کننده یا برنامه ساز است باید واقعا به برنامه ای که میسازد باور داشته باشد و در کنار آن خود مخاطب را در نظر بگیریم و همان کلامی که هرچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند و از خود مخاطب کمک بگیریم برای انتقال مفهوم و محتوا و سعی کنیم تا دقیقا به همان هدف بزنیم درحال حاضر شبکه های اجتماعی این فرصت را به افراد میدهند چون اولا تنوع دارند در ثانی فیلد تخصصی دارند یعنی اگر صرفا بخواهیم در مورد نقاشی آموزش ببینیم، کاملا فیلتر شده منابع میتواند در اختیار من قرار بگیرد و این دو اصل حتما لازم است در برنامه های رسانه هم به آن توجه شود و از طرف دیگر وارد فضایی که حوصله مخاطب را سر می برد، نشود و در کنار آن در برنامه هایی که ارائه می شود، حتما مخاطبین بزرگسال و کسانی که مراقبین فرزندان ما هستند را باید در نظر گرفت.
فروغ اسرافیلیان ادامه داد: درحال حاضر فضایی به وجود آمده که وقتی پای شبکه‌های اجتماعی و رسانه می‌نشینیم، شاید صرفا مخاطب آن کلاس من دانشجو یا دانش آموز نباشم و ممکن است اعضای خانواده را هم درگیر کند و بهتر است این محتوا به نوعی آراسته شود که مناسب هر مخاطبی باشد و بتواند از آن بهره ببرد.
این روانشناس و استاد دانشگاه در خصوص چگونگی هدایت مسیر ذهنی کودک و نوجوان به سمت درست اظهار داشت: من بخشی را به عنوان وظایف والدین و بخشی دیگرش را برای دیگران که شاید برنامه سازان مخاطب باشند میگویم؛ اولا به شدت به این نکته پایبندم که از رفتار های تنبیهی پرهیز کنیم یعنی به جای این که فقط نباید ها را ترویج دهیم، در کنار آن راهکاری داشته باشیم و بیشتر بشیر باشیم تا نذیر یعنی سعی بکنیم تا انتظارات خود را متناسب با توان کودک تنظیم کنیم و ببینم که از او چه میخواهیم پس رفتار های تنبیهی را کنار بگذاریم و حتی اگر دیدیم خطایی اتفاق افتاده با شیوه های تشویقی و صحبت کردن در سطح فهم و درک کودک و با پذیرش کامل کودک به عنوان یک فرد دوست داشتنی، با او برخورد کنیم اشتباه او را از شخصیتش جدا کنیم چون گاهی میبینیم که وقتی خطایی از فرزند ما سر میزند می گوییم پسر یا دختر بدی هستی ولی باید دقیقا به مصداق رفتار توجه کنیم و تا جایی که امکان دارد اول خودمان الگوی درستی باشیم و توجه داشته باشیم که حواس فرزندان ما بیشتر به چیزی که می بینند است و صدای رفتار ما رسا تر و گویا تر از گفتار ماست و لازم است والد به رفتار خود توجه کند و بیشتر سعی کند انتظاراتی که از فرزند دارد به خوبی به تصویر بکشد و فرزند فکر کند که چه کارهایی میتواند انجام دهد تا این که چه کار هایی را اصلا نباید انجام دهد و این یعنی شما در اصل فرصت های بیشتری را برای انتخاب در اختیار فرزند خود قرار می دهید تا این که فقط از محدودیت ها و ممنوعیت ها دم بزنید.
وی افزود: چون بحث مدیریت فضای مجازی و دسترسی به شبکه های اجتماعی است، حتما به عنوان پدر و مادر لازم است تا ما کنترل غیرمستقیم نسبت به دسترسی به اینترنت در رابطه با فرزندانمان داشته باشیم. ممکن است به هر دلیل خیلی در جریان برنامه های فرزند خود قرار نگیرید بنا براین توصیه می کنم که حتما در ریز جزئیات برنامه های درسی که ممکن است فرزند شما از اینترنت استفاده کند، قرار بگیرید و متناسب با همان نیاز به او اینترنت اختصاص دهید. میتوانید قانونی بگذارید یعنی در عین نگاه دوستانه و همراه با مهر و محبت قوانین را هم وضع کنیم که مثلا ساعتی که برای شام خوردن است هیچکس از موبایل یا تبلت خود نباید استفاده کند و ساعتی باشد که آسیبی به برنامه های فرد وارد نشود و این قرار را همیشه و هرروز همه اعضای خانواده سعی کنند داشته باشند. مثلا کشو یا کمدی داشته باشیم تا تمام تلفن ها و لپتاپ ها را در آن قرار دهیم و چند ساعتی را به گفتگو درباره مسائل روز بپردازند اما قوانین منصفانه باشد و متناسب با شرایط انعطاف پذیر باشند و اگر رعایت نشد حتما محرومیت و محدودیت هایی را قرار دهیم، این شیوه تنبیهی است که اگر فرد در آن چارچوبی که وضع شده وظایف خود را انجام نداد، مثلا از رفتن به پارک محروم میشود یا از دیدن کارتون مورد علاقه خود منع میشود(متناسب با رده سنی فرزند) تنبیه ها میتواند متفاوت باشد و قطعا منظور ما تنبیه فیزیکی نیست. نکته بعدی این است که به عنوان والدین باید دانش و مهارت خود را در استفاده از موبایل و تبلت و کامپیوتر تقویت کنیم چون گاهی اوقات سرعت فراگیری بچه ها از پدر و مادر ها جلوتر است و همین باعث میشود تا آنها کنترل لازم را نداشته باشند و یادمان باشد که ابزار هایی مانند گوشی، تبلت و کامپیوتری را در اختیار فرزندان قرار دهیم که متناسب با سن آن ها باشد و حتما لازم نیست تا به روز ترین ابزار در اختیار آن ها قرار بگیرد و فکر کنیم این نوعی احترام به فرزند است و فرزند ما چیزی نباید کم داشته باشد، به هیچ عنوان فضای مقایسه ای و رقابتی ایجاد نکنیم حتی اگر بچه ها خودشان ما را به سمتی سوق دادند که دوستم فلان وسیله را دارد ما به هیچ عنوان نباید وارد چنین فضایی شویم.در کشور های پیشرفته هم رده های سنی مختلف گوشی های تلفن متفاوتی دارند و این نشانی از قدر شناسی و لطف والدین در حق فرزندان است. ممکن ابزاری در اختیار فرزندان قرار دهیم که مناسب آنها نباشد مثل این که چاقویی را به دست کودک سه ساله دهیم که استفاده از آن به او آسیب میزند.
این روانشناس در پایان گفت: مهم ترین اصل ارتباط صمیمانه بین اعضای خانواده، به ویژه والدین و فرزندان است.وقتی گوش شنوایی برای فرزند خود باشیم و ارتباط همدلانه و صمیمانه داشته باشیم هیچ وقت در این ارتباط اتفاق بدی نمی افتد و اگر اشتباهی رخ دهد فرزند ما آنقدر احساس امنیت دارد که به دور از ترس درباره آن صحبت می کند و آنقدر کلام ما به عنوان والد نفوذ دارد و محبوبیت داریم که میتوانیم به او کمک کنیم و راهکار درست را نشان دهیم و مطمئن باشیم که اگر حصاری از محبت دور خانه ها کشیده شود هیچکس از محبت فرار نخواهد کرد.
انتهای پیام//