به گزارش خبرگزاری برنا از استان البرز، یلدا آخرین شب پاییزی و نخستین شب زمستان به عنوان طولانی ترین، پرخاطره ترین و البته زیباترین شب سال برای ما ایرانیان، مناسبت ویژه ای به شمار می رود.
شبی که در آن ایرانیان و اقوام مختلف، این سنت قدیمی را از نیاکان خود به ارث بردند و ضمن دید و بازدید از بزرگترها، با خوراکی های خاص مانند انار، هندوانه، آجیل و باسلوق و غیره کام خود را شیرین می کنند.
در قدیم سادگی و صمیمیت رکن اصلی این دید و بازدید یا همان صله ی رحم بود که بزرگترها به آن تاکید فراوان داشتند و همه دور کرسی کنار هم جمع می شدند و با شاهنامه خوانی و تفال به حافظ، کودکان و جوانان فامیل را سرگرم و شاد می کردند و البته بزرگترها هم از این دورهمی بی ریا حظ می بردند.
به مناسبت این سنت قدیم و دیرینه حسین عسکری البرزپژوه و تاریخ نگار، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار برنا درباره یلدا نزد ایرانیان می گوید؛ آیین با شکوه و کهن ایرانی با عنوان «شب یلدا» یا «شب چله» یا به عبارت دقیق تر، «چله بزرگ»، مناسبت مهم و ویژه ای برای ما ایرانیان به شمار می آید.
البته نیاکان ما در ماه دی، چهار جشن در روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم داشتند و شب روز اول را یلدا می نامیدند. یلدا از غروب آفتاب سی آذر آغاز و تا طلوع آفتاب، اول دی ماه ادامه داشت.
روز پس از یلدا را «خُرم روز» می نامیدند و شب یلدا آیینی بود که بیشتر توسط مردم برپا می شد اما جشن خرم روز که روز اول دی بود بیشتر توسط پادشاهان و حاکمان در مراکز حکومتی برگزار می شد و اکنون جشن روزهای هشتم و پانزدهم و بیست و سوم فراموش شده است.
اما یلدا به عنوان بلندترین شب یا طولانی ترین تاریکی سال، واژه ای سُریانی به معنای میلاد و یا ولادت است. ولادت خورشید که در آیین های ایرانی، نام دیگرش «مهر» و «میترا» است.
ایرانیان تاریکی و سرما را نامبارک می دانستند
ایرانیان تاریکی و سرما را نامبارک می دانستند و به گرما و روشنایی علاقه مند بودند و آن را مبارک می دانستند. یلدا شبی است که روشنایی و گرما، در رزمی نفس گیر و با شکوه، تاریکی و سرما را شکست می دهد و از این جهت، شب یلدا، مهم و شادی آفرین است. بعد از شکستی که شب از روز می خورد، شب ها کوتاه می شوند. به همین جهت در یلدا، ایرانیان بیدار می مانند و شب زنده داری می کنند تا این رزم روز و شب را که منجر به پیروزی خورشید (مهر) می شود را نظاره کنند.
به همین خاطر جناب سعدی در این باره مصرعی دارند که می گوید؛ صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود.
باز هم در اشعار فارسی اشاره به این مبارزه روز و شب را داریم؛
همه شب های غم آبستن روز طرب است
یوسف روز زِ چاه شب یلدا آید
و این اشعار نشان دهنده این مطلب است که یلدا برای ایرانیان بسیار مهم بوده است.
چرا یلدا پس از گذشت چند هزاره همچنان ماندگار است؟
حال این سوال پیش می آید که چرا این آیین پس از گذشت چند هزاره، همچنان ماندگار است. نخست اینکه یلدا شب زایش خورشید یا مهر از باورهای کهن و آیینی ایرانیان و مربوط به آیین مهرپرستی یا میترائیسم بوده و چون جنبه آئینی و مذهبی داشته ماندگار شده است.
دومین دلیل اینست که به لحاظ طبیعی، طولانی ترین شب سال (بلندترین تاریکی) برای ایرانیان مهم و قابل توجه بوده، و سومین دلیل اینکه یلدا یک آیین روستایی بوده که کشاورزان و روستاییان محصولات خود را برداشت می کردند و با آمدن سرما، فصل استراحت آنان شروع می شد.
ناگفته نماند در پیش از اسلام و قرون اولیه اسلامی، در ایران غلبه با زیست روستایی بوده و چهارمین دلیل اینست که یلدا یک جشن خانوادگی بوده که عنصر خانواده در آن پررنگ است. به گمانم همین چهار دلیل، یلدا را ماندگار کرده است.
انتهای پیام
نویسنده: مریم ابوئی مهریزی