یلدا؛ جشن گیاهخواری در ایران باستان

به گزارش برنا؛ در دنیای مدرن با تغییرات تفکرات، نوع تغذیه و سبک غذا خوردن نیز دستخوش تغییر شد. این روزها حفظ محیط زیست اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است که همین موضوع سبب شده تا سبک غذاخوردن نیز از این موضوع مستثنی نباشد. در همین راستا این روزها گیاهخواری اهمیت ویژه‌ای بین مردم پیدا کرده است و طرفداران خود را دارد.

آخرین خبر پر سر و صدایی که درباره گیاهخواری دیدیم همین چندی پیش در منهتن بود. فعالان حقوق حیوانات برای جلوگیری از کشتار حیوانات تظاهراتی در خیابان برگزار کردند و از مردم خواستند که برای جلوگیری از کشتار حیوانات گیاهخوار شوند؛ البته آنچه این تظاهرات را به‌صورت جهانی بازتاب داد تصویر مردی بود که در مخالفت با گیاهخواری با یک سیخ کباب وارد این جمعیت شده بود.

گفته می‌شود که گیاهخواری اولین بار در هند و یونان آن هم حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشت؛ زیرا آنها به دلایل مذهبی خوردن گوشت حیوانات را ممنوع می‌دانستند.

رژیم گیاهخواری، اما این روزها در بیشتر نقاط دنیا طرفدار دارد و مرسوم است؛ رژیمی که در آن گوشت و محصولات مشتق شده از آن به هیچ عنوان مصرف نمی‌شود.

این افراد برای جبران پروتئین به جای گوشت از آجیل، حبوبات، سبزیجات و میوه‌ها استفاده می‌کنند. البته گیاهخواران خود به چندین دسته تبدیل می‌شوند؛ افرادی که فقط گوشت و تخم مرغ را نمی‌خورند، اما مجاز به خوردن تمام محصولات لبنی هستند و دسته دیگر افرادی که گوشت و محصولات لبنی را به هیچ عنوان نمی‌خورند، اما تخم مرغ مصرف می‌کنند.

وگن‌ها هم انواع گوشت، مرغ، ماهی و محصولات لبنی و تخم مرغ را مصرف نمی‌کنند.

برخی ایرانیان هم به گیاهخواری علاقه دارند. اما اینکه ایرانیان از کی به گیاهخواری علاقه نشان داده‌اند جای تحقیق و بررسی بیشتری دارد.

گیاهخواری در متون ادبی

در برخی متون کهن فارسی هم هرچند اندک تاحدودی به گیاهخواری اشاره شده است. به عنوان نمونه در ذکر رابعه عدویه از تذکره الاولیا عطار آمده که «در یک روز رابعه به کوه رفته بود. خیلی از آهوان و نخجیران و بزان و گوران گرد او درآمده بودند و درو نظاره می‌کردند و بدو تقرب می‌نمودند. ناگاه حسن بصری پدید آمد. چون رابعه را بدید روی بدو نهاد.

آن حیوانات که حسن را بدیدند همه به یکبار برفتند. رابعه خالی بماند. حسن که آن حال بدید متغیر گشت و دلیل پرسید: رابعه گفت: تو امروز چه خورده‌ای؟/ گفت: اندکی پیه پیاز./ گفت: تو پیه ایشان خوری چگونه از تو نگریزند.» این روایت نشان دهنده آن است که یکی از غذاهای آن دوران «پیه پیاز» بوده که غذای ارزان‌قیمتی هم محسوب می‌شده است و طبق این ذکر احتمالا رابعه گیاهخوار بوده که حیوانات از وی نمی‌گریختند و در واقع به گیاهخواری بین عرفا اشاره دارد.

گیاهخواری در شب یلدا

یلدا هم از جشن‌ها و آیین‌های باستانی ما ایرانی‌هاست که این رسم مانند خیلی از رسم‌های باستانی از جمله جشن‌ سده و مهرگان فراموش نشده و همچنان پررونق است.

تا چند دهه پیش، بسیاری از مردم برای برگزاری مراسم شب چله فقط هندوانه، انار و مقداری آجیل تهیه می‌کردند؛ برخلاف این روزها که چیدن سفره ویژه شب چله به یکی از پرخرج‌ترین و گران‌ترین سفره‌ها تبدیل شده است؛ اما در گذشته مهمانی دادن و دید و بازدید بیشتر اهمیت داشت. همچنین در این جشن بیشتر تنقلات و خوراکی‌های گیاهی تهیه می‌شد. در واقع مردم ایران در شب یلدا بیشتر گیاهخواری را ترجیح می‌دادند.

اکنون هم اگر دقت کنید بیشتر خوراکی‌های شب یلدا گیاهی هستند؛ از انواع آجیل گرفته تا میوه‌های شب یلدا مانند هندوانه و انار و پختن کدو. در واقع ماهیت گیاهی اقلام مورد مصرفی در شب چله تغییر چندانی نکرده است.

نویسنده‌ای که گیاهخوار بود

صادق هدایت هم که از برجسته‌ترین نویسندگان ادبیات معاصر ایران است، گیاهخوار بود. وی در جوانی گیاهخوار شد و معتقد بود اگر انسان بخواهد دست از جنگ بردارد، باید اول دست از کشتن و خوردن حیوانات بردارد.

بزرگ علوی در این باره می‌نویسد: «یک بار دیدم که در کافه لاله‌زار یک نان گوشتی را که به زبان روسی بولکی می‌گفتند، به این قصد که لای آن شیرینی است، گاز زد و ناگهان چشم‌هایش سرخ شد، عرق به پیشانی‌اش نشست و داشت قی می‌کرد که دستمالی از جیبش بیرون آورد و لقمهٔ نجویده را در آن تف کرد.»

این نویسنده معروف حتی در ۲۵ سالگی کتابی با عنوان فواید گیاهخواری نوشت که در آن به مزایای گیاهخواری و مضرات ناشی از مصرف گوشت حیوانات اشاره کرده است. هدایت در این کتاب از بزرگانی مانند ابوعلی سینا، ناصرخسرو، شیخ نجم الدین رازی، شیخ عطار، مولوی و... یاد می‌کند و مدعی است که آن‌ها نیز از خوردن گوشت پرهیز می‌کردند.

او معتقد بود آنچه انسان گوشتخوار می‌خورد فریادهای موجودات زنده‌ای است که وحشیانه به قتل رسیده‌اند، موجوداتی که زیبا بودند، زندگی آرامی داشتند و هیچ مزاحمتی برای انسان‌ها نداشتند.