به گزارش برنا؛ یکی از همین تبلیغات که منشأ اصلی آن کشورهای غربی است، داشتن اندام‌های عضله‌ای برای خانم‌ها و به‌ویژه آقایان است و بسیاری از افراد بدون در نظر گرفتن ساختار بدنی خود به هر دری می‌زنند که برای خود یک اندام عضله‌ای درست کنند و همین مسئله می‌تواند زمینه را برای سوءاستفاده برخی از افراد سودجو فراهم کند.
وعده‌های پوچ
مصرف پودرکراتین که در اصل «کراتین فسفات» نام دارد چند سالی است که در بین ایرانی‌ها به‌ویژه قشر جوان رواج پیدا کرده است و بیشتر افراد آن را در تبلیغات مربوط به بدن‌سازی‌ها دیده‌اند.
«مهرداد» ۲۸ سال دارد و مدت زیادی است که برای تناسب‌اندام به باشگاه بدن‌سازی می‌رود، او می‌گوید: «وقتی تازه بدن‌سازی را شروع کرده بودم چند نفر به من یک پودر به نام کراتین را معرفی کردند و می‌گفتند اگر این پودر را مصرف کنی خیلی سریع و بدون اینکه زیاد ورزش کنی، عضله‌هایت حجم می‌گیرند و من هم تصمیم گرفتم از پودر استفاده کنم ولی نه‌تنها به‌سرعت عضله‌ای ایجاد نشد بلکه احساس می‌کردم پودر توان ورزش کردن را از من گرفته است، به همین دلیل آن را کنار گذاشتم.»
افسانه افزایش وزن
بسیاری از افرادی که لاغر هستند برای تناسب‌اندام تلاش زیادی می‌کنند و معمولاً برای افزایش وزن با متخصص تغذیه مشورت نمی‌کنند و نتیجه این می‌شود که انواع و اقسام راه‌ها را به‌صورت آزمون‌وخطا امتحان می‌کنند.
«فریبا» که ۲۱ سال دارد هم می‌گوید: «وزنم در حدود ۳۸ کیلو بود و هر چه غذا می‌خوردم، چاق نمی‌شدم به همین دلیل به پیشنهاد یکی از دوستانم، پودر کراتین را برای افزایش وزن از داروخانه خریدم. استفاده از پودرکراتین باعث افزایش وزن در بدنم شد ولی تناسب‌اندام را در بدنم از بین برد و افزایش وزن و چاقی را برایم به وجود آورد ضمن اینکه صورتم جوش زد و ریزش مو پیدا کردم. وقتی با متخصص تغذیه مشورت کردم دلیل افزایش وزن را جمع شدن آب در بدنم می‌دانست و می‌گفت این اضافه‌وزن کاذب است و فقط با خوردن پودر به بدنم آسیب زده‌ام.»
خیلی از افراد بدون اینکه بدانند دقیقاً چه ماده‌ای را وارد بدن‌شان می‌شود از آن استفاده می‌کنند. پیش از اینکه فردی بخواهد کراتین را مصرف کند باید ماهیت آن را بشناسد.
«دکتر بهروز مصلحی» پزشک و پژوهشگر می‌گوید: «کراتین از سه اسیدآمینه «گلایسین»، «آرجینین» و «متیونین» تشکیل شده است. بسیاری از مردم به‌غلط تصور می‌کنند که کراتین یک «استروئید» است، درحالی‌که کراتین چیزی بیشتر از ترکیب این سه اسیدآمینه نیست و کاملاً با ترکیبات کورتونی متفاوت است. کراتین به‌صورت طبیعی در بدن انسان ساخته می‌شود و مواد با پروتئین بالا مانند ماهی، مرغ، گوشت قرمز گاو و گوسفند منبع سرشاری از کراتین است. کراتین یک ماده دست‌ساز نیست، بلکه یک ماده کاملاً طبیعی محسوب می‌شود.»
شاید برخی از افراد تصور کنند که کراتین به این دلیل که یک ماده طبیعی است برای بدن مشکلاتی را به وجود نمی‌آورد درحالی‌که همه کراتین‌هایی که به‌صورت بسته‌بندی‌شده و به‌عنوان مکمل در بازار به فروش می‌رسند خالص و طبیعی نیستند.
«دکتر حوریه جوادزاده» داروساز در رابطه با کراتین چنین می‌گوید: «کراتین به‌عنوان یک ماده غذایی مکمل در زمان خاص و محدود تنها باید توسط پزشک متخصص تجویز شود. کراتین برای بدن‌سازی تجویز می‌شود ولی مقدار آن بسیار جزئی است و ۵ تا ۱۰ گرم کراتین را باید به مدت ۳ تا ۴ هفته تحت نظر پزشک استفاده کرد و تأثیر این مکمل تنها عضله سازی در ورزشکاران است.
امروزه مکمل‌های کراتین به اشکال و تحت نام‌های تجاری گوناگون در دسترس قرار دارند و تمامی محصولات کراتین وارداتی هستند و کشورهای تولیدکننده تحت نظارت سازمان‌های دارویی نیستند و این بدین معنی است که کیفیت و سالم بودن این مواد تضمین شده نیست. بیشتر کراتین‌های موجود در ایران حتی انواع آمریکایی که به خالص بودن شهرت دارند، آلوده به مواد هورمونی و غیرمجاز دیگری هستند که نام این ترکیبات برای سودجویی بیشتر روی برچسب مواد تشکیل دهنده محصول درج نمی‌شود. متأسفانه از نظر قانونی هم ذکر تمامی ترکیبات موجود در چنین محصولاتی روی برچسب آنها الزامی نیست و همین مسئله می‌تواند زمینه تولید محصولات ناخالص را به‌سادگی فراهم کند.»
عاقبت مصرف خودسرانه
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که خریدن بدون نسخه یک دارو یا مکمل به این معناست که عوارضی برای بدن به همراه ندارد.
«دکتر جوادزاده» در رابطه با مصرف خودسرانه کراتین چنین می‌گوید: «برخی از افراد تصور می‌کنند که می‌توانند کراتین را به‌صورت خودسرانه مصرف کنند درحالی‌که انجام این کار به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. اگر کراتین خالص و سالم باشد، مصرف خودسرانه آن به دلیل عوارضی که دارد، مجاز نیست. همه ورزشکاران به مصرف چنین مکمل‌هایی نیاز ندارند، حتی آن دسته از ورزشکاران حرفه‌ای که به مصرف انواع مکمل‌ها نیاز دارند، نمی‌دانند که دوز و دوره مجاز مصرف برای‌شان چه‌قدر است.
افزایش بار پروتئینی ناشی از مصرف بیش‌ازاندازه کراتین در بلندمدت می‌تواند اثرات مخربی برای کلیه‌ها داشته باشد. علاوه بر آن عوارض کبدی و کلیوی از مهم‌ترین عارضه‌های مصرف این مکمل‌ها محسوب می‌شود. آلوده بودن این مکمل‌ها به انواع «هورمون‌های استروئیدی» آنابولیک می‌تواند سبب بروز عوارضی مانند ناتوانی جنسی، نازایی، مشکلات کبدی و کلیوی، جوش‌های پوستی، ریزش مو، ضعف در بینایی، سرخ شدن چهره، ناراحتی‌های قلبی و بیماری‌های روانی شود.
افزایش وزن به دلیل احتباس آب در بدن، کرامپ و اسپاسم‌های عضلانی، کم‌آبی، اسهال، تهوع و حتی گاهی تشنج از دیگر عوارض این مکمل است. مصرف بیش‌ازاندازه کراتین نه‌تنها باعث افزایش انرژی نخواهد شد بلکه پیری و فرسودگی زودرس را برای ورزشکاران به همراه دارد.»
برای این افراد ممنوع!
کراتین مکملی است که به دلیل عوارضی که دارد باید مصرف آن با احتیاط انجام شود و برخی از افراد به‌هیچ‌عنوان نباید از کراتین استفاده کنند به این دلیل که کراتین می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را برای آنها به وجود بیاورد.
«دکتر جوادزاده» می‌گوید: «مصرف کراتین برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است. همچنین افرادی که به مشکلات کلیوی مبتلا هستند نباید از کراتین استفاده کنند. یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه ویژه شود، مواقع کم‌آبی بدن است. در چنین شرایطی مصرف کراتین ممنوع است و درنهایت افرادی که قصد کاهش وزن دارند نباید از کراتین استفاده کنند چون انجام این کار مشکلات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد.»
نکته‌های باریک‌ترازمو
افرادی که به شکل خودسرانه از کراتین مصرف می‌کنند درباره نحوه مصرف اطلاع چندانی ندارند و با توجه به گفته مربیان خود که تخصص چندانی در زمینه پزشکی ندارند، اقدام به مصرف کراتین می‌کنند.
«دکتر مصلحی» در این رابطه چنین می‌گوید: «متأسفانه برخی از مربیان بدون داشتن آگاهی کافی ورزشکاران را به مصرف بیش‌ازاندازه کراتین تشویق می‌کنند و ۱۵ تا ۲۰ گرم کراتین را که باید طی یک ماه و نیم مصرف شود، برای ۵ روز در نظر می‌گیرند که این مقدار برای بدن بسیار بالاست.
کراتین بیشتر مناسب ورزشکاران حرفه‌ای است و زمان مصرف آن باید بعد از ورزش باشد چون بعد از ورزش منابع انرژی احتیاج به بازسازی دارد. کراتین معمولاً به‌صورت جامد و مایع به فروش می‌رسد و خیلی از افراد به دلیل عدم آگاهی تصور می‌کنند که مصرف کراتین مایع بهتر و راحت‌تر است درحالی‌که کراتین در آب و مایعات تبدیل به یک ماده مضر به نام «کراتینین» می‌شود که این ماده باید توسط کلیه‌ها دفع شود. کراتین مایع به‌هیچ‌عنوان در بدن‌سازی جایگاهی ندارد و نباید مصرف شود.»
کراتین در بدن چه می‌کند؟
بهترین راه برای تناسب‌اندام ورزش کردن است و ورزش باید به‌صورت مداوم و مستمر انجام شود تا بتواند تأثیری کامل بر تناسب‌اندام داشته باشد. کراتین برای ورزشکاران حرفه‌ای ساخته شده است. معمولاً این مکمل برای ورزشکاران حرفه‌ای که در ورزش‌های وزنه‌برداری و دوچرخه‌سواری به‌صورت حرفه‌ای فعالیت دارند، می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد.
مکانیسم اثر کراتین در بدن
کراتین پس‌ازاینکه وارد بدن شد یا در خود بدن ساخته شد، با پیوند یافتن با یک مولکول فسفات، ابتدا تبدیل به کراتین فسفات می‌شود. همان‌طور که می‌دانید آدنوزین تری فسفات (ATP) منبع انرژی موجودات زنده محسوب می‌شود، درواقع بدن انسان کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی را می‌سوزاند که آدنوزین‌تری فسفات (ATP) تولید کند. آدنوزین تری فسفات (ATP) مسئول تمام فرایندهای مصرف انرژی در بدن است. آدنوزین‌تری فسفات (ATP) با از دست دادن یک مولکول فسفات مقداری انرژی یا حرارت برای انجام کارهای بدن مانند انقباض عضلات فراهم می‌کند و خود تبدیل به آدنوزین دی فسفات (ADP) می‌شود.
حال اگر آدنوزین دی فسفات بخواهد دوباره در فرایند آزاد کردن انرژی شرکت کند، مجبور است ابتدا با گرفتن یک مولکول فسفات، تبدیل به آدنوزین تری فسفات (ATP) شده و سپس این کار را انجام دهد. یکی از موادی که این مولکول فسفات را در اختیار آدنوزین دی فسفات (ADP) قرار می‌دهد، کراتینی است که خود قبلاً یک مولکول فسفات گرفته و تبدیل به کراتین فسفات شده است، بنابراین کراتین با زیاد کردن مقدار آدنوزین تری فسفات (ATP) بدن، باعث می‌شود که یک ورزشکار تمرینات خود را بیشتر کرده و کمتر دچار خستگی شود.
علاوه بر این، کراتین فسفات خود یک منبع انرژی برای بدن محسوب می‌شود. هنگامی‌که بدن در ورزش‌های سنگین وارد مسیر بی‌هوازی تولید انرژی می‌شود، از کراتین به‌عنوان سد اول مواد انرژی‌زا در دسترس استفاده می‌کند. یکی دیگر از کارهای کراتین این است که سلول عضله را پر آب نگه می‌دارد و سلول عضله در این فراوانی آب، عمل سنتز یا ساخت‌وساز پروتئین را بهتر انجام می‌دهد.