آذربایجان غربی کجا بریم؟

به گزارش برنا؛ سردشت، قره کلیسا، کلیسای حضرت مریم و ۱۱ کلیسای مشابه دیگر، سواحل دریاچه ارومیه و ۱۰۲جزیره این دریاچه و منطقه مراکان از جمله جاهای دیدنی آذربایجان غربی است.

شهرستان سردشت یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی است و با داشتن موقعیت کوهستانی،جنگل های انبوه، دره های سرسبز، رودخانه های پرآب و پرندگان رنگارنگ، طبیعت بسیار زیبایی به وجود آورده است. سردشت را پل فلزی رودخانه “زاب” که از دوران جنگ به یادگار مانده است، از جاده اصلی جدا می کند.
 
طبیعت سردشت و جاده های پرپیچ و خمی که دل کوه را شکافته و انبوه درختان جنگلی آن، آنقدر زیباست که دیدن آن می تواند برای هر تازه واردی بسیار جذاب باشد. اگر در دوران جنگ، سردشت بمباران نمی شد، جنگل های اطراف آن بسیار گسترده تر جلوه می کرد و این منطقه به یکی از زیباترین و دیدنی ترین مناطق کشور تبدیل می شد.

با این وصف می توان گفت این منطقه بکرترین مناظر را دارد، به طوری که سردشت و شهرهای اطراف آن را باید شمال بدون رطوبت نامید. 

 چشم اندازهای طبیعی سردشت با نگاهی به چشم اندازهای طبیعی سردشت به جرات می توان گفت که طبیعت جنگلی آن در برخی مناطق تقریبا دست نخورده مانده و وجود این جنگل های زیبا، روستای حذرآباد و بیوران و زمیران را دوچندان کرده است.

برخی چشم اندازهای زیبای سردشت عبارتند از: چشمه گراو این چشمه از چشمه های آب معدنی است و املاح آن حداقل یک گرم در لیتر است. این چشمه در نزدیکی روستای “کانیه گویز” در شرق حوزه زاب است و از آن آب جوشان فوران می کند. این چشمه معدنی گازدار است و می گویند آب آن برای درمان عوارض پوستی مفید است. این چشمه در جوار شرقی رودخانه “زاب” میان روستاهای هرمزآباد و کانیه گویز قرار دارد. آب این چشمه پس از جریان در سطح زمین از خود موادی به جای می گذارد که روز به روز بر حجم توده مخروطی شکل آن افزوده می شود. 
 از مهمترین آبشارهای حوزه زاب در مسیر رودخانه، شلماش است که به امتداد شمال غربی و جنوب شرقی در پایین دست “ویسک” و “چشم تمو” بر رودخانه زاب می ریزد. این رودخانه درست روی گسل فرعی روستای “آلمان” و روستای “شلماش” جاری است. در نزدیکی این روستا 3 آبشار در مسافت کوتاه 200 متری نمایان هستند که آبشار جنوبی تر به علت ارتفاع فراوان و شکست شیب در مرکز آن مانند 2 آبشار دیده می شود و آبشار شمالی تر که در اطراف آن پوشش جنگلی متراکم وجود دارد، از چشم اندازهای طبیعی و زیبای منطقه است و هرسال تعداد بسیاری از گردشگران به تماشای آن می آیند.

همچنین  در مسیر 400 تا 440 کیلومتری خود زیبایی های بسیاری به وجود آورده است و زلالی و سردی سرچشمه این رود در روستای “بیوران سفلی” مثال زدنی است. رودخانه زاب این رودخانه به دلیل واقع شدن در بخش میانی به واسطه کوه های بلند جنگلی دره ای ژرف به وجود آورده که تا قسمت فعلی امتداد یافته است.

مهمترین تنگه این بخش “تنگه گرژال” است که به تازگی سدی بر روی آن ساخته می شود. شاخه ای از (زاب) صغیر از کوه های شمال غرب پیرانشهر سرچشمه می گیرد. همچنین آب شعبه هایی مانند “چم لاوین” و “چم بادین” به تنگه گرژال می ریزد. این رود در دشت “کلوی” در 6 کیلومتری سردشت و در پیچ و خم کوهستان جریان دارد و با پیوستن شعبه های دیگری به آن مانند چم، شلماش و زرگه، مرز بین ایران و عراق را در منطقه “آلان” پدید آورده است.
 

این رودخانه از طریق “چم تیت” وارد خاک عراق شده و با رودهای دیگر به دریاچه “دوکان” عراق می رسد و بعد به دجله می پیوندد. در کنار همین رود ابومسلم خراسانی، مردان بن حمار آخرین خلیفه اموی را شکست داد. روی رودخانه زاب صغیر 3 پل ساخته شده است: “پل قلاتاسیان” را در اواسط قرن سیزدهم شیخ مولانا صادق از مریدان شیخ یوسف شمس الدین برهان میان روستاهای بنی آوا و موسالان ساخت. “پل فلزی” که در سه راهی سردشت- مهاباد- بانه است از سوی عزیزخان مرکی سردار کل از رجال معروف دوره قاجاریه و داماد میرزا تقی خان خراسانی ساخته شده است.

سومین پل نیز “پل تیت” در 6 کیلومتری روستای “میتوش” است. رودخانه زاب در مسیر خود از پیرانشهر، سردشت تا عراق چشم اندازهای بسیار زیبا را به وجود آورده که بویژه در فصل بهار بسیار تماشایی است. حمام قدیمی سردشت حمام قدیمی جنب کاروانسرای الیاس آقا (پارک شهر) به دستور عزیزخان مرکی سردار کل والی کردستان ساخته شده و در سال 1378 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. روستای بیوران در شرق شهرستان سردشت روستای سرسبز و خوش آب و هوایی به نام “بیوران” است که سرچشمه معروفی دارد. آب این سرچشمه در وسط تابستان آنقدر سرد است که کمتر کسی می تواند دست هایش را به مدت یک دقیقه در آن نگه دارد. پل قلاتاسیان جلگه اصلی “زاموا” که رودخانه “زاب” کوچک در آن جاری است در بخش میانی در میان کوه های بلند جنگلی، دره ای ژرف به وجود آورده که با شتر گلوهای متعدد تا قسمت سفلی امتداد یافته است.

مهمترین تنگه این بخش تنگه مشهور گرژال است. یکی از پل های باقیمانده بر روی این رودخانه پل “قلاتاسی” یا “قلاتاسیان” است. این پل شمالی، جنوبی است و در حقیقت به استثنای یکی از ستون های شمالی که سنگ چینی ملات آن تقریبا از پایه شروع شده است بقیه ستون ها را سنگ های طبیعی دو طرف پل که ناشی از شیب تند کوهستانی و آخرین دامنه آن است با 3 ستون سنگی نیمه تمام طبیعی که هر کدام با سنگ چینی محکم پایه های اصلی پل را تشکیل می دهند. این پل که به نام روستای قلاتاسی خوانده می شود بر سر راه قدیمی میرآباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه “زاب” کوچک بنا شده است. تاریخ ساخت پل درست مشخص نیست اما آنچه مسلم است در اواسط قرن سیزدهم هجری به دستور شخص نیکوکاری به نام شیخ مولانا ساخته شده که به همین جهت به نام پل “مولانا” شهرت دارد.


قدیمی‌ترین کلیسای جهان در ایران


تاریخ ایران اگرچه قرن هاست که با معماری اسلامی پیوند خورده، اما در گوشه و کنار کشور می توانید بناهای کم نظیری از معماری غیر اسلامی را هم ببینید که به یادگارهای ماندنی در دنیا تبدیل شده اند. کلیسای قدیمی چالدران یکی از همین بناها است که لقب قدیمی ترین کلیسای دنیا را هم با خود یدک می‌کشد.

این کلیسا به نام قره کلیسا معروف است و قدمت آن به قرون هفتم و دوازدهم میلادی برمی‌گردد. این کلیسا در 20 کیلومتری شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار تاتائوس حواری حضرت مسیح (ع) احداث شده و به دلیل معماری بی‌نظیرش در تیر ماه سال 87 به عنوان نهمین اثر ثبت شده کشور در سی و دومین نشست میراث جهانی یونسکو در کبک کانادا در فهرست آثار تاریخی جهان قرار گرفت و ثبت جهانی شد.
 

کلیسای سیاه، کلیسای سفید 

قره در زبان آذری به معنای سیاه است و به این دلیل روی کلیسا نامگذاری شده که در گذشته در بنای این کلیسا از سنگ های سیاه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازی این بنا، سنگ های سفید جایگزین سنگ های قدیمی شده اند.

قره کلیسا در سال 1319 میلادی بر اثر زلزله تخریب و در سال 1329 میلادی دوباره بنا شد. در سال 1691 میلادی نیز با نصب سنگ‌های سیاه در آن تعمیر و مرمت شد. این کلیسا در سال 1810 میلادی دوباره از سوی سیمون بزنونی، اسقف ماکو به وسیله سنگ‌های سفید مرمت و تعمیر و در دوره قاجار نیز توسط عباس میرزا مجددا مرمت و ساماندهی و زمین‌های زیادی وقف آن شد که کتیبه سنگی نصب شده بر سر در این بنا بیانگر این مدعاست. کلیسای تاتائوس دارای دو گنبد زیبا در اندازه 24 متر و 5/18 متر است که گنبد 5/18 متری آن در قسمت کلیسای قدیمی و سیاه و گنبد 24 متری در بخش جدیدتر و بزرگ‌تر کلیسا یا قسمت سفید قرار دارد.

مجموعه قره کلیسا، شامل سه کلیسای اصلی با نام‌های قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است که برای دیدن آن باید به 7 یلومتری جاده چالدران، قره ضیاءالدین سفر کنید و این بنا را در دامنه کوه و روی تپه ماهور ببینید.


موقعیت جغرافیایی کلیسا طوری است که اطراف آن را از هر طرف کوه در بر گرفته است و در کنار کلیسا رودخانه ای جاری است. دیوارهای کلیسا قطور است و با درهای کوچکی پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق های متعددی برای اقامت خلیفه، راهبان، روغن گیر، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و... به چشم می خورد که باعث می شد در مواقع لزوم بتوانند از کلیسا در مقابل متجاوزین حفاظت کنند. قسمت خارجی بنا هم دارای طرح‌های معماری جالبی از نقش‌های گل و بوته و تصاویر انسان است و روی سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوی به زبان ارمنی دیده می‌شود.

کلیسای حضرت مریم:
 

کلیسای حضرت مریم در باغ نسبتاً بزرگی در محوطه قدیمی چهار بخش ارومیه قرار دارد. ساختمان کلیسا در ضلع جنوبی باغ واقع شده است و در جلوی آن چند سنگ قبر بزرگ دیده می شود که مربوط به عده ای از مسیحیان آشوری اعدام شده در سال 1945م است.

به استناد منابع کلیسایی و با توجه به شیوه معماری، کلیسای حضرت مریم در قرن هفتم (م) و در اواخر دوره ساسانی ساخته شد و از نظر معماری، شباهت بسیاری به کلیسای مادت خنه جمال آباد و کلیسای ننه مریم دارد.

ساختمان کلیسا دارای طرح مستطیل شکل است، اما وجود یک اتاق در سمت راست ورودی و اتاق تعمید در صحن ضلع جنوبی آن، حالت یک نواخت آن را از بین برده است. ترکیب کلیسا بسیار ساده و در عین حال متناسب است. حالت اتاق ها و گنبد با وجود ارتفاع بسیار کم، بسیار جالب به نظر می رسد. تالار اصلی با سه گنبد کم خیر و قوس های جناقی و جرزهای قطور، تالار بیت الشتاء مسجد جامع اصفهان را تداعی می کند. در انتهای تالار محراب کلیسا قرار دارد و ورودی آن از داخل یک طاق نما صورت می گیرد. اتاق های تعمید نیز در ضلع جنوبی محراب تعبیه شده اند. در انتهای تالار، بقایای کف کلیسا که با تخته سنگ های صاف و نازک فرش شده اند، هنوز هم به چشم می خورد.

نمای داخلی ساده و جبهه خارجی نیز تا سال 1360 ش ساده و بدون هر نوع تزیین بود. در آن سال به منظور جلوگیری از فرسایش دیوارهای جانبی، نمای آن را با آجرهای سفالی پوشاندند. برج ناقوس کلیسا به تبعیت از شکل برخی کلیساهای مشابه، به سردر ورودی متصل است. 
 
… و اما آذربایجان غربی از آن نظر که به گواه برخی روایات، شهرستان سردشتش را زادگاه زرتشت می‌خوانند، ضمن آن که نخستین جایی بوده است که پروتستان‌ها در آن پناه گرفته اند و از سوی دیگر قره کلیسا در آن واقع شده است که برخی ارامنه آن را نخستین کلیسای جهان می‌دانند و به واسطه همه این دلایل، این استان برای مذاهب زرتشتی، ارمنی و پروتستان سرزمینی مقدس به حساب می‌آید.

پس از قره کلیسا، از میان ۱۲ کلیسای باقیمانده در این استان من کلیسای حضرت مریم را برای بازدید پیشنهاد می‌کنم، چون ترکیبی است از فرهنگ‌های ایران باستان، چین و اروپا. این کلیسا روی خرابه‌های آتشکده‌ای زرتشتی بنا شده و بنابر روایت‌های محلی معماری چینی در طراحی محرابش نقش داشته و حتی سنگی در آن هست که می‌گویند از چین آورده شده است. هر کس پا به آذربایجان غربی بگذارد حتما دریاچه ارومیه و ۱۰۲ جزیره زیبایش را فراموش نمی‌کند، اما کمتر کسی پیدا می‌شود که گذر از جاده مسحور کننده ارومیه به سنندج را تجربه کرده باشد یا بداند در شمال آذربایجان شرقی منطقه مراکان قرار گرفته که جغرافیدان‌ها به آن می‌گویند قفقاز کوچک که پر است از چشم‌انداز‌های طبیعی.