سرویس سیاسی برنا:ایران و ترکیه از دیرباز روابطی پایدار را به رغم تفاوت ها و تعارضات در حوزه های مختلف داشته اند و اکنون با توجه به تحولات گسترده و شتابان منطقه ای چالش ها میان دو طرف رنگ و بویی تازه گرفته و در عین حال هیچ یک از طرفین نمی خواهند تعارض دیدگاه های منطقه ای بر روابط فی مابینی تاثیر گذار باشد و سطح همکاری های اقتصادی و تجاری رو به گسترش میان طرفین را خدشه دار کند. در چنین شرایطی فردا پاستور میزبان اردوغان خواهد بود و بی شک این سفر نقش تعیین کنده ای در روابط این دو قدرت منطقه ای خواهد داشت، در همین رابطه گفت و گویی با رحمان قهرمان پور، کارشناس مسائل ترکیه پیرامون سفر اردوغان داشته ایم که پیش روی شماست.
. ایران و ترکیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود تفاوت های ایدئولوژیک و یا اختلافات بر سر منافع ، با ثبات ترین روابط در منطقه را داشته اند. به نظر شما علت حفظ این ثبات چیست؟
اولین و اصلی ترین مسئله؛ تاریخ اصیل و حاکمیت دولت های مقتدر و طولانی در هر دو کشور است، یعنی ایران و ترکیه عثمانی هر دو دولت های قدیمی بودند که طی سده های اخیر روابط خوب خود را حفظ کرده و همینطور مرزهای ایران و ترکیه از زمان معاهده قصر شیرین جزو باثبات ترین و پایدارترین مرزها در منطقه بوده است. به اعتقاد بسیاری در هر دوکشور روابط دیپلماتیک اصلی ترین دلایل ثبات روابط سیاسی بین ایران و ترکیه بوده است و علیرغم بحران هایی که در روابط دو کشور وجود داشته است، هنوز هم به عنوان روابط پایدار در منطقه خاورمیانه از آن یاد می شود. دومین دلیل به موقعیت ژئوپولوتیک بین دو کشور ایران و ترکیه بر می گردد.
ایران و ترکیه خودشان را قدرت های منطقه می دانند، قدرت هایی که توان تبدیل شدن به دژبانی منطقه را دارند، بنابراین نمی توانند همدیگر را نادیده بگیرند و منطق ژئوپولوتیک به نوعی خودش را در روابط دو کشور تحمیل می کند.
ما فراموش نمی کنیم زمانی که عراق به ایران حمله کرد ترکیه یکی از کشورهایی بود که به ایران در تامین مواد غذایی و امکانات کمک ها قابل توجهی میکرد و بالعکس ایران کشوری است که در واقع یکی از منابع مهم تامین انرژی برای ترکیه در منطقه محسوب می شود، خط لوله ایران به ترکیه جزو خط لوله های اصلی و اولیه انتقال انرژی به ترکیه است.
بنابراین موقعیت دو کشور در منطقه ایجاب می کند که این دو بازیگر مهم منطقه ای به هم نیاز داشته باشند و نتوانند همدیگر را نادیده بگیرند. می بینید که علاوه بر حرف هایی که آقای اردوغان زده است و از نظر عرف دیپلماتیک جالب نبود ولی سفرش به ایران لغو نشد. این نوسانات همیشه بوده ولی دو طرف درک کردند که نمی توانند به هم پشت کنند.
با وجود اختلافات موجود میان دو کشور، سفر اردوغان به تهران با توجه به تغییرات منطقه ای و تفاهم هسته ای ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
در حال حاضر مهم ترین مسئله این است که اردوغان در مقام رئیس جمهوری ترکیه به ایران سفر می کند و این بسیار مهم است. در واقع در سفرهای قبلی به عنوان نخست وزیر می آمد و یک سری مسائل دستوری را اجرا می کرد اما در حال حاضر این سفر در صحنه سیاست داخلی ترکیه به معنای تلاش اردوغان برای تثبیت موقعیت خودش در میان مردم است. از این نظر حضور اردوغان در یک کشور مهم منطقه ای مثل ایران آن هم بعد از توافق مهم لوزان برای نشان دادن خود به عنوان یک رییس جمهور فعال بسیار تاثیر گذار است. از این رو تلاش می کند که روابط دو کشور همچنان پابرجا و باثبات باقی بماند که می تواند برای اردوغان در صحنه داخلی امتیاز بسیاری محسوب شود.
از سوی دیگر از نظر موقعیت تجاری و اقتصادی که همیشه ترک ها در روابط با ایران به دنبال آن بودند، معتقدند که توافق لوزان زمینه را برای معاملات تجاری میان دو کشور فراهم خواهد کرد و ترکیه می تواند از حسنه شدن روابط ایران با غرب به خوبی بهره برداری کند. سابقه تاریخی هم نشان می دهد که هر زمان روابط ایران و اتحادیه اروپا متشنج شده، آنکارا ضررهای بسیاری را متحمل شده است. بنابراین سیاست ترکیه مبنی بر نهایت استفاده از فضای جدید یعنی باز شدن روزنه ها در روابط بین ایران و اتحادیه اروپا است. لذا این سفر را تلاش ترک ها برای استفاده از این فرصت می دانم و می کوشند که در شرایط جدید پس از توافق لوزان بتوانند از فرصتی که به وجود می آید حداکثر بهره برداری را بکنند و اولین کشوری باشند که در این فرایند پیش قدم می شوند.
. به عنوان آخرین سوال، برخی از نمایندگان عقیده دارند که در یک اقدام تنبیهی در پاسخ به اظهارات خصمانه اردوغان علیه ایران باید سفر وی لغو شود، در عین حال دولت آقای روحانی در عین حالی که آقای ظریف پاسخ قاطعانه و البته هوشمندانه ای را به اردوغان داد، منعی برای این سفر ایجاد نکرد، تفاوت این دو نگرش بر روابط دیپلماتیک و پرهیز از نگاه های هیجانی در دولت آقای روحانی چیست؟
من هم با صحبت های آقای ظریف به شدت موافقم و به نظر من این گونه مسائل در دیپلماسی یک امر عادی است. قرار نیست که دیپلماسی به خاطر یک سری اظهارات نامتعارف به هم بریزد و از بین برود. روابط دو کشور و منافع ملی ما در روابط با ترکیه فراتر از آن است که با یک صحبت نابجا این منافع از بین برود.
این جز حقوق دیپلماتیک کشورهاست که وقتی رئیس جمهور کشوری حرفی می زند متقابلا پاسخ قاطعی هم خواهد گرفت و این عرف دیپلماتیک است.
برخورد های اینچنینی و تعامل نداشتن با دولت از سر احساس است و به قول بعضی از سر دلواپسی و نگرانی بیش از حد ولی واقعیت ایجاب می کند ما جواب دیپلماتیک را با دیپلماسی بدهیم نه با یک حرکت غیرمتعارف.