به گزارش خبرنگار فرهنگی و هنر خبرگزاری برنا؛ دهه 70 با ظهور استعدادهای طنز تلویزیونی مانند: مهران مدیری، رضا عطاران، سعید آقاخانی و... برابر بود که حالا هر کدام از این بازیگران تجربه کارگردانی را دارند و جز مهران مدیری که برنامه ترکیبی «دورهمی» را اخیرا داشت، هیچکدام برای تلویزیون کار نمی کنند و برنامه طنز شاخصی جز «خندوانه» دیده نمی شود. حتی پیمان قاسم خوانی که سال ها به عنوان نویسنده تراز اول طنز تلویزیونی شناخته می شد، به سمت کارگردانی و ساخت فیلم «خوب، بد، جلف» گرایش پیدا کرد. در تلویزیون همیشه ممیزی ها دست و پاگیرند و نویسندگان به دلیل آزادی بیشتر ترجیح می دهند که یا برای سینما بنویسند یا در زمینه شبکه نمایش خانگی فعالیت کنند. انگار تلویزیون سکوی پرشی برای این بازیگران محسوب می شود تا به عرصه پردرآمد سینما قدم بگذارند. نسل بازیگرانی که امروز در زمینه طنز تلویزیونی فعالند در حال پیر شدن هستند و در عین حال هنرمندانی که بتوانند جایگزین این بازیگران شوند، بسیار کم هستند. به جز این، بسیاری از بازیگران، کارگردانان و نویسندگان نتوانسته اند همگام با نیازهای طنز جامعه پیش بروند و این نوعی شکاف ایجاد کرده است. در گزارش پیش رو، بر اساس صحبتی که با هنرمندان، کارگردانان و نویسندگان داشتیم، به جای خالی طنز در سریال های تلویزیونی می پردازیم که در ادامه از نظر می گذرانید:
همگام با نیازهای جامعه در تولید اثر طنز پیش نرفتیم
رضا جودی تهیه کننده «وقت اضافه» در پاسخ به اینکه چرا نسبت به گذشته در تلویزیون کمتر شاهد سریال های طنز هستیم و آیا برنامه های ترکیبی مانند «خندوانه» و «دورهمی» می تواند پاسخگوی نیاز مردم به طنز باشند، گفت: خیلی واضح است که تلویزیون به اندازه کافی بودجه برای ساخت سریال طنز ندارد؛ یعنی نیاز ما به طنز نسبت به گذشته بیشتر شده است، اما تولیدات کمتری داریم. در گذشته دو شبکه داشتیم که با سالی 20 سریال شاید زیاد کار تولید می کرد، اما الآن با وجود پنج یا شش شبکه تولیدات، چندان به نظر نمی آید.
جودی در رابطه با اینکه چرا سریال سازان کمتر جرأت می کنند کارهای طنز را به بازیگران جدید بدهند، توضیح داد: این تصور که در مملکت ما پر از استعداد است، اغراق آمیز است و به همین اندازه ای که بازیگر وجود دارد، به آن ها نقش سپرده می شود. بازیگر خوب وجود دارد، اما بعضی ها دیده می شوند و گاهی هم دیده نمی شود.
تهیه کننده «دوران سرکشی» در خصوص اینکه تا چه اندازه فکر می کنید ممیزی و تغییر سلیقه مخاطب در این زمینه تأثیرگذار است، بیان کرد: بر اساس شرایط روز معمولا سریال ها اصلاحاتی می خورند و ممکن است بیان جمله ای در مقطعی از زمان درست نباشد، اما پس از رفع حساسیت ممکن است بعدها گفته شود.
او ادامه داد: تا جایی که می دانم تلویزیون به تمام تهیه کنندگان می گوید که سریال طنز می خواهیم، اما متن خوب طنز به اندازه کافی دست سازمان برای تولید نیست. اگر آقای مدیری یک طنز خوب داشته باشد، تلویزیون تمایل به تولید دارد، چون به لحاظ مالی صرفه بیشتری دارد.
جودی با اشاره به سودده نبودن ساخت اثر طنز برای تلویزیون افزود: در حال حاضر عطاران و مدیری برای تلویزیون سریال نمی سازند و در سینما به دلیل جذابیت و درآمد بیشتر کار می کنند. تلویزیون به سهم خود طنز می خواهد، اما متن و کارگردان خیلی خوب برای طنز کم است. تلویزیون برای تولید محدودیت دارد، اما برای طنز محدودیت ندارد. ممکن است کار ملودرام از شما نپذیرند، اما همیشه احتیاج به اثر طنز دارند و متن و نیروی انسانی کم است.
تهیه کننده «مجموعه صاحبدلان» با اشاره به روزآمد نبودن نویسنده های طنز اظهار کرد: سلیقه جامعه با رشد و تغییر رو به رو شد و نویسنده ها از این جریان عقب ماندند. سطح سواد، خواسته و نیازهای مردم هم تغییر کرده است و نمی شود که متن های قدیمی را تبدیل به اثر طنز کنیم. ممکن است امسال «کلاه قرمزی» به نسبت سال های گذشته مخاطب کمتری داشته باشد و دوره آن هم طی شده است و باید به فکر موضوع جدیدتری برای ساخت طنز باشیم.
او ادامه داد: کسانی مانند آقایان جبلی و طهماسب همان افراد هستند که در گذشته می شناختیم و «کلاه قرمزی» را ساختند و مخاطب زیادی داشت، اما الآن کسی توجه چندانی به آن نمی کند. مردم احتیاج به موضوعات تازه تری دارند و متأسفانه این خوراک را در اختیار آن ها نگذاشتیم. زمانی مردم منتظر می شدند تا دیدنی ها از تلویزیون پخش شود، اما حالا به وفور می توانند صحنه هایی نظیر دیدنی ها را در گوشی های همراه و تبلت خود ببینند.
دیوار نویسنده ها در طنزنویسی کوتاه است
امیرعباس پیام نویسنده سریال «در حاشیه» نیز در رابطه با اینکه چرا نسبت به گذشته در تلویزیون کمتر شاهد سریال های طنز هستیم و آیا برنامه های ترکیبی مانند «خندوانه» و «دورهمی» می تواند پاسخگوی نیاز مردم به طنز باشند، گفت: به نظرم به قدری که در این دو دهه جامعه به واسطه شبکه های اجتماعی مجازی در زمینه طنز رشد کرده، نویسنده ها در این زمینه رشد نکرده اند.
پیام ادامه داد: در بسیاری از بخش ها بطن جامعه نسبت به نویسندگان طنز بیشتر پیشرفت کرده اند و گاهی می بینیم برای تمام شوخی های خود از تلگرام استفاده می کنند. اتفاقا در یک کار حضور داشتم و دائم مقاومت می کردم که فلان شوخی در جامعه وجود دارد و نویسنده طنز نباید از آن استفاده کند. وقتی نویسنده طنز از شوخی های شبکه های تلگرامی استفاده می کند، ماجرا فاجعه می شود.
نویسنده سریال «موج و صخره» افزود: عده ای سردمداران این ماجرا شدند و به واسطه پارامترهای دیگر به اسم و رسمی رسیده اند که واقعا جوابگوی حالا نیستند و در زمینه کار طنز به روز نشدند و چه بازیگر، چه کارگردان و چه نویسندگان کمدی های روز دنیا را نمی شناسند.
او با اشاره به اینکه بازیگران و کارگردانان ما کم هستند، خاطرنشان کرد: در این بیست سال اخیر تعداد معدودی بازیگر طنز خوب مثل مهران مدیری، رضا عطاران و مجید صالحی به مجموعه کسانی که کار طنز انجام می دهند، اضافه شدند. 15 سال است که عطاران بار کارهای کمدی را به دوش می کشد و آدم هایی که بتوانند به این جمع اضافه شوند، کم بودند.
نویسنده سریال «پاپوش» در رابطه با اینکه گاهی اجرای کارهای طنز درست نیست، یادآوری کرد: فیلمنامه های من را در گروه بازیگران روخوانی می کردند و قهقهه می زدند، اما در اجرا آن اتفاق لازم نمی افتاد و فکر می کنم دلیل عمده آن فقر کارگردان و بازیگران به روز است. من شخصیتی در فیلمنامه ام داشتم که همه را جذب می کرد و تأکید می کردم باید بسیار جدی باشد و در این صورت است که کمدی می آفریند. در نهایت بازیگر یک لهجه شیرازی به نقش اضافه کرد و دیگر آن اتفاق لازم نیفتاد.
او ادامه داد: گاهی کست ها غلط هستند و زمانی «باغ شیشه ای» را کار می کردیم به حمید جبلی به عنوان قهرمان قصه فکر می کردیم، اما فرامرز قریبیان به رغم اینکه بازیگر بسیار عزیز و بزرگی است، مناسب این نقش نبود. فضای کارگردانی ما محدود شده و به همان نسبت بازیگران ما به روز نیستند و نمی توانند شوخی را در بیاورند. این موضوع خیلی به من لطمه زد و می دانم که نوشتن طنز و کمدی سخت تر از ملودرام است و خیلی لبه تیغ حرکت می کند.
پیام با اشاره به دخالت بیش از اندازه دستیاران کارگردان در انتخاب بازیگران اظهار کرد: به اندازه ای که بعضی دستیار کارگردان ها در انتخاب بازیگران دخیل هستند، کارگردانان نیستند؛ یعنی نفوذی که برای انتخاب بازیگر و اعمال سلیقه دارند، گاهی به کار لطمه می زند.
او ادامه داد: حذف تدریجی نویسنده در بحث کستینگ در حال لطمه زدن به فرآیند ساخت یک اثر تلویزیونی خوب است. گروه کارگردانی به نوعی نویسندگان را حذف می کنند، اما می تواند کمک خوبی برای آنها باشد و بهترین پیشنهادها را به کارگردان بدهد.
نویسنده «یادداشت های یک زن خانه دار» خاطرنشان کرد: متأسفانه جایگاه نویسنده خیلی تضعیف شده و فکر می کنند اگر نویسنده ای کاری را می نویسد، باید کنار برود تا دیگران بتوانند کارشان را به خوبی انجام دهند. اگر کارگردانان هشیار و باهوش باشند، می توانند از علاقه و اشتیاق نویسنده به کار استفاده کند. اولین نفری که دوست دارد اثری با کیفیت اجرا و دیده شود، نویسنده است. نویسنده ها بدون هزینه اضافه حاضرند تا پایان کنار اثر بایستند تا به خوبی اجرا شود، اما پس زده می شوند.
او در پاسخ به این پرسش که ممیزی و تغییر سلیقه مخاطب تا چه اندازه در نیاز مخاطب نسبت به طنز نقش بازی می کند، عنوان کرد: مدیرانی که برای کار طنز سیاست گذاری می کنند باید خیلی جسورتر باشند. ما با هیچ صنف و قشری نمی توانیم شوخی کنیم و به علاوه، با سیاست هم نمی توانیم شوخی کنیم و استفاده از شوخی جنسی نیز ممنوع است. موافق استفاده از شوخی جنسی نیستم و منظورم بیشتر بیان محدودیت هاست و امروز استفاده از این نوع شوخی هم در سینما و هم در تئاتر زیاد شده است.
پیام با بیان اینکه هیچکس جز چند مدیر کار بلد نمی تواند این اجازه را از جامعه بگیرند که نویسندگان بتوانند اثر خوب بنویسند، افزود: به محض اینکه در خصوص صنفی اعتراض می کنند و مدیران پشت طنزنویسان را خالی می کنند، کار خیلی سخت می شود. اینجاست که مدیران باید بایستند و خواهش کنند که اجازه دهند هنرمندان با این موارد شوخی کنند.
نویسنده «مأمور بدرقه» که اخیرا سریال ملودرام «آنام» را نوشته و از طنز به سوی ملودرام رفته است، در خصوص علت این چرخش گفت: هیچ ملاک سنجشی وجود ندارد و بعد از پخش، بیننده نمی تواند تشخیص دهد ضعف کار از فیلمنامه است یا اجرا و عموما دیوار نویسنده ها کوتاه است و ضعف کار را به گردن نویسنده می اندازند. این باعث خستگی من شد و کارهای خیلی خوبی نوشتم و دائم تشویق شدم، اما طوری که می خواستم نشد.
پیام افزود: در دوسال اخیر بیشترین پیشنهادها به من طنز و کمدی است، اما رد کردم، چون توانایی آن را دارم، اما در اجرا اتفاق لازم نمی افتد و خسته شدم. «آنام» اولین کار جدی من بود و اقبالی از آن صورت گرفت و شاید اگر در این سال ها چند ملودرام می نوشتم، جایزه ای می گرفتم.
او در خصوص کم بودن عوامل تولید کار طنز نیز گفت: ما بارها خواستیم اثر طنزی بسازیم و شروع کنیم، اما اصلا کارگردان برای آن پیدا نکردیم و تعداد آن ها خیلی کم است. در تلویزیون هم عطاران کار نمی کند و دایره کار آقای مدیری نیز محدود است. کسانی که ماندند به روز نشدند و مردم مانند گذشته از آن ها استقبال نمی کنند. در مقطعی خیلی زیاد از حمید لولایی استفاده کردند و بعد هم به یکباره کاری از او ندیدیم. بنابراین نیاز داریم سالانه چند بازیگر تراز اول وارد کار طنز شوند.