انیمیشن های کوتاه فضای مجازی را به دست انیماتورها بسپاریم
سیدعلیرضا گلپایگانی استاد دانشگاه و داورجشنواره های مختلف انیمیشن در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار ماندگاری از انیمیشن های کوتاهی که در فضای مجازی دست به دست می شود، درست است یا نه، به برنا گفت: این انیمیشن هایاینترنت و فضای مجازی، من را یاد کاریکاتورهای روزنامه ای می اندازند. ما دو نوع کاریکاتور داریم، کاریکاتورهایی که بدون کلام و بدون شرح هستند و بعضی ها به عنوان یک اثر هنری می مانند، ولی بعضی ازکاریکاتورها با موضوعات روز در روزنامه ها و سایت ها قرار می گیرند؛ یعنی محوریتشان اخبار و ماجراهایی است که پیرامون ما اتفاق می افتد و اغلب صفحه ثابتی در روزنامه ها دارند و به صورت طنز ماجرای اتفاق افتاده را بیان می کنند.اغلب نیز پر از دیالوگند و عمر مصرفشان نیز برای همان دو سه روز است؛ یعنی اگر دیرتر از 24 ساعت این کاریکاتورکشیده شود مانند اخبار می سوزد و تازگی را ندارد.
گلپایگانی در خصوص این انیمیشن ها توضیح داد: انیمیشن هایی که الآن رایج شده و بعضی ها محبوب هستند، برای ماندگاری ساخته نشدند؛ یعنی عملا واکنشسازندگانشان به اتفاقات و اخبار روز است که در کشور ما کم نیست؛ یعنی به قدری اخبار متعدد سیاسی و اقتصادی داریم که دستمایه سازندگان این آثار می شود و عمدتا به زبان طنز این اخبار را نقد می کنند. به طبع این انیمیشن ها جذاب هستند و به گونه ای به مخاطب اطلاع رسانی می شود یا مطالب نقد می شود.
این عضو هیأت علمی دانشگاه هنر عنوان کرد: این انیمیشن های کوتاه بر اساس گفته های سیاستمداران، هنرمندان و سلبریتی ها ورزشکارها، عملا در عین اطلاع رسانی و نقد گونه مفرحی دارد و ساختار پیدا کردند و مدعی اسکلت ثابت اند؛ یعنی یک مدل کاملا مشخصی دارند. افراد و کاراکترهای ثابتی در این انیمیشن ها هستند که واکنش نشان می دهند و می دانیم واکنش آنها نسبت به اخبار چیست و بعضی هایشان به زبان خاص خودشان واژگان یا تکیه کلام های خاصی دارند. این مدل انیمیشن ها اغلب ساده هستند یعنی عمدتا بر اساس دیالوگ و کلام پیش می روند و کمتر بر اساس موقعیت های فیزیکی و اکشن های تصویری هستند. متن بر اساس کلام است و ما داریم یک متن رادیویی یا نمایش رادیویی را با تصویر می بینیم.
داور هشتمین جشنواره پویانمایی تهران افزود: آن تصویر در واقع حالت تزیینی دارد، ولی به هر حالچون از وسایل ارتباط جمعی مثل گوشی های موبایل و صفحات اینترنت استفاده می کنند، بیننده بیشتر جذب می شود. ما نمونه های صوتی هم داریم، اما چون محور انیمیشن است، تکنیکی ساده دارند و حتی گاهی به نظر می رسد افرادی تسلطی به تکنیک انیمیشن ندارند، ولی عمدتا کلام و شوخی هاکلامی است و بعضی ها از خط و کلام متعارف خارج می شوند، ولی برای اینکه بتوانند ماندگار شوند و فیلتر نشوند یا از فعالیتشان جلوگیری نشود، سعی می کنند خط مرزهایی را حفظ کنند ولی با زهم از خط های متعارف کمی فاصله می گیرند تا بتوانند جذاب باشند و بتوانند جسورتر به آن مقوله ها بپردازند. این انیمیشن ها بر اساس زمانه و ابزراهای ملی به وجود آمدند.
مدیرعامل موسسه انیمیشن حرکت کلیدی در پاسخ به اینکه آیا با توجه به نبود تکنیک قوی یکی از جنبه های مثبت این نوع انیمیشن ها،آشنایی مردم با انیمیشن است، گفت: من اهمیت تکنیک را در مرحله چندم می بینیم؛ یعنی اعتقاد دارم کسانی که درباره انیمیشن نمی دانند نیز از این فرم استفاده کردند، اما معتقدم حال که این فضا جذاب و مخاطب پسند است، بهتر است که به دست هنرمندان واگذار شود.
او یادآوری کرد: این انیمیشن ها برای ماندگار شدن و افزایش طول عمر مفیدشان بهتر است از هنرمندان انیمیشن کمک بگیرند، چون آنها هم می توانند خلاقیت های بصری را به این کارها اضافه کنند و هم اینکه به معنای احترام گذاشتن به مخاطب است. مخاطب را وادار نکنیم که یکسری تصاویر مبهمو زشت و غلط را ببیند. کسانی که در این فضا فعالیت می کنند، برای اینکه به مخاطبشان احترام بگذارند، بهتر است که از صدا و تصویرسازی مناسبتری نیز بهره بگیرند و دائما نیز در حال ارتقا باشند تا بتوانند عمر مفید و بالاتری داشته باشند.
یک مخاطب در عصر حاضر به شدت زود قضاوت می کند
داریوش دالوند تهیه کننده انیمیشن سینمایی «رستم و سهراب» در پاسخ به اینکه آیا فکر می کنید انیمیشن های کوتاهی که در فضای مجازی برای مخاطب ساخته می شود، صرفه اقتصادی دارد یا خیر، به برنا گفت: در دو نمونه «پرویز و پونه» و «دیرین دیرین» هزینه های تولید بسیار کنترل شده است و همچنین باید برای درآمدزایی بررسی کنیم چه میزان در بازار مجازی ماندگار می شوند، چون معمولا وقتی شمارشان از تعدادی که می گذرد، به آن ها تبلیغات می دهند. مدل درآمد این انیمیشن ها را نمی دانم، اما حدس می زنم منبع درآمد آن ها حداقل در دو قسمت باشد و اولویت اول با این است که تبلیغات می گیرند و با کارشان تبلیغات پخش می کنند. اولویت دومشان این است که صفحات اینیستاگرام فالور کسب می کنند و بعد تبلیغات می گیرند. مدل سوم کسب درآمد این انیمیشن های کوتاه اخذ سفارش است و ممکن است یک شرکت بگوید این انیمیشن را در 10 قسمت برای شرکت ما تولید کنید.
او در پاسخ به اینکه آیا انتظار ماندگاری از این انیمیشن ها درست است یا نه، عنوان کرد: اگر هزار قسمت از یک مجموعه را در نظر بگیرید، نباید توقع داشته باشید که همه قسمت ها ماندگار شود. در حال حاضر که با شما صحبت می کنم «پرویز و پونه» و «شیر و بچه اش» در ذهنم ماندگار شده اند، اما مواردی هم هستند که در ذهنم نمانده است. یک مخاطب در عصر حاضر به شدت زود قضاوت می کند و کوتاه می بیند و فلسفه پشت این انیمیشن ها دقیقا همان فلسفه ای است که پشت فیلم کوتاه بود.
دالوند در خصوص اینکه عبور این انیمیشن های کوتاه از بعضی خط قرمزها گفت: این انیمیشن ها به شدت می توانند برای جامعه سوپاپ باشند، چون اخلاق اجتماعی اصلاح می شود و بداخلاقی در قالب این انیمیشن ها اصلاح می شود. اینکه مردم می توانند به مطلبی که شاید خط قرمزی در آن باشد، بخندند، خیلی جای بحث دارد و سیستم نظارتی باید با سعه صدر با این کارها برخورد کنند. با کمک این انیمیشن ها می توانند به شیوه ای جامعه محور و جمع دوست، بعضی انتقادها را وارد کنیم و بعضی از این انتقادها به طور طبیعی وارد نیست. به نظرم اگر این ها بتوانند به خط قرمز نزدیک شوند، خوب است.
انیمیشن های کوتاه مثل فست فودهای سریع هستند
بابک نکویی کارگردان انیمیشن پرجایزه «استریپی» در پاسخ به اینکه آیا فکر می کنید انیمیشن های کوتاهی که در فضای مجازی برای مخاطب ساخته می شود، صرفه اقتصادی دارد یا خیر، به برنا گفت: به طور قطع این انیمیشن ها صرفه اقتصادی دارد که تولید می شود. انیمیشن قالبی از روایت است که خیلی تأثیرگذار است و شما می توانید اتفاقات را در یک زمان کوتاه به گونه ای روایت کنید که بیشترین تأثیر را روی مخاطب بگذارد و شاید به همین دلیل توجه را نیز جلب کند.
نکویی ادامه داد: انیمیشن از دنیای تخیل می آید که دستشان بازتر است و انتخاب این قالب به دلیل جذابیتی است که ایجاد می کند و طبیعی است که در دنیای مجازی این سبک بیشتر استفاده می شود و امکان پخش آن بیشتر باشد.
نکویی یادآوری کرد: این انیمیشن ها به دلیل پیشرفته نبودن تکنیک از لحاظ هزینه چندان گران نیستند و انیمیشن های کوتاهی است که در همان قالب خودشان می مانند و شاید یک یا دوبار یک نفر ببیند و دیگر آن را نبیند. انیمیشن های فضای مجازی یکبار مصرفند و تکنیک آن ها نیز ساده و سبک هستند و بیشترین تأثیر را برای انتقال پیام داشته باشند.
کارگردان انیمیشن «روبی و جوجه ها» یادآوری کرد: کسانی که این انیمیشن ها را برای انتقال منظور خود انتخاب می کنند، کاری هوشمندانه انجام می دهند تا بهتر دیده شوند. اتفاقا خیلی از برندها با کمک این انیمیشن ها در فضای مجازی موفق تر از تلویزیون هستند.
نکویی در پاسخ به اینکه آیا انتظار ماندگاری از انیمیشن ها درست است یا نه، گفت: به ندرت این اتفاق می افتد و بستگی به فردی دارد که از آن استفاده می کند. این انیمیشن ها مثل خوراک های فست فود هستند و در لحظه نیاز را برطرف می کنند و ممکن است چند روز بعد از خاطر ببرید. انیمیشن های فضای مجازی به ندرت می توانند ماندگار باشند، چون زحمت زیادی برای آن نمی کشند و تعدادشان نیز زیاد است. شاید از هر 100 کاری که ساخته می شود، یکی ماندگار شود، چون در این نوع انیمیشن ها سرعت تولید بالاست.
رسانه نو، زبان و مخاطب خودش را پیدا کرده است
علی نوری اسکویی کارگردان انیمیشن «رهایی از بهشت» در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار انتظار ماندگاری این نوع انیمیشن های کوتاه در ذهن انتظار درستی است یا خیر، به برنا گفت: بایدبررسی کنیم تعریفمان از ماندگاری چیست. اساسا قالب فضای مجازی یک قالب جدید برای ارائه محصولات تصویری است و می تواند شامل انواع ویدئوهای کوتاه مدتی باشد که انیمیشن ها نیز یکی از این ویدئوها هستند.
او ادامه داد: امروز برای فضای مجازی سریال های بسیار کوتاه مدت و کارهای مستند کوتاه می سازند و انیمیشن هم یکی از آنها است و در واقع رسانه نو، زبان و مخاطب خودش را پیدا کرده است و حتی چرخه بروز و ظهور و اقتصادش از آن قوانین کاملا مستقل خودش پیروی می کند. امابا آن چیزی که قدیم ترها در حوزه مدیا می شناختیم،در نقطه ای اشتراک دارد و بی ارتباط با هنر نیست و به طور طبیعی همه این کارها نوعی محصولات هنری هستند.
نوری اسکویی یادآوری کرد: نکته این است که باید ببینیم چرا باید چنین فضایی ایجاد شود و چرا مخاطب نسبت به این فضا واکنش مثبت دارد، چون حتما نیازی به اینکه بتواند از آثار هنری لذت ببرد را در خودش احساس کرده است و این لذت می تواند افزایش آگاهی یا سرگرمی باشد.
او ادامه داد: در مینیمال های خیلی سریع و کوتاه در زمان اندکی، در هر لحظه ای که مخاطب اراده کرد و دلش خواست،می تواند از این نوع انیمیشن بهره مند شود و به نظرم فضای مجازی این نوع مدیای را به وجود آورده است؛ یعنی افراد کارشان را می کنند ویک لحظه هوس می کنند به پیجی در اینستاگرام بروند و یک ویدئوی خیلی کوتاه ببینند و به آن بخندند و فکر کنند و از آن لذت ببرند یا درباره اش اظهار نظر کنند وبعد به ادامه کار خودشان بپردازند.
عضو هیأت مدیره انجمن آسیفا در پاسخ به اینکه آیا تبلیغات این انیمیشن ها نسبت به هزینه ای که ممکن است برایشان صرف شود،جوابگوست، گفت: امروزه در واقع درآمدزایی از طریق مدیاهای مرتبط با رسانه های مجازی که این انیمیشن ها هم جزو همان ها هستند، یکی از بحث های جدی اقتصاد است؛ یعنی خیلی از کسانی که تولید کننده چنین محتوایی هستند، توانستند درآمدهای خیلی خوبی از راه تبلیغات کسب کنند.
داور جشنواره بین المللی فیلم کودک لهستان اظهار کرد: فضای مجازیمثل حوزه سینما خیلی پیچیده نیست و سریع محبوب می شوید و تنها بحث این است که مردم از آنچه که شما می سازید، خوششان بیاید و در واقع شما باید دانش شناخت مخاطبی را که برایش کاری را می سازی، داشته باشی. خیلی وقت ها بسیاری به این مؤلفه می رسند و خیلی ها هنوز بر اساس اینکه می خواهند تبیین ذهنی خودشان را به مخاطب منتقل کنند در حالی که نمی دانند مخاطب در اینجا انتخاب می کند.
نوری اسکویی افزود: شما نمی توانید هنر را به مخاطب نشان دهید و در فضای مجازی اینگونه نیست و قوانین را مخاطبان تعیین می کنند و اگر کسی بتواند بر موج مخاطب ها سوار شود، می تواند کارهای خیلی خوبی را انجام دهد، اما معمولا کارهای طنز خیلی جواب گرفته است. مخاطب ایرانی کار طنز را دوست دارد و این را در عرصه های مختلف ثابت کرده است. حال اگر کسی وارد فضای مجازی می شود با همین پیش ذهنیت می تواند وارد شود؛ یعنی کار طنز بسازد که معمولا جواب می گیرد.
این انیماتور با اشاره به اینکه کارهای طنزی هم هستند که جواب نمی گیرند، افزود: در آینده نه چندان دور تولید آثار کوتاه مختص فضای مجازی حتی می تواند جزو منابع آموزشی ما قرار بگیرند.
او در پایان صحبت های خود گفت: فکر می کنم هر چقدر جلوتر برویم، موضوع جدی تر خواهد شد و به تدریجشاید این نوع انیمیشن ها جشنواره هم پیدا کند یا مجامعی از این دست که بخواهند تخصصی تر به این موضوع بپردازند.
بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه، فضای مجازی را برای خودنمایی پیدا کرده اند
محمدعلی صفورا استاد دانشگاه هنر و انیمیشن تهران در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار ماندگاری از انیمیشن های کوتاه مانند «دیرین، دیرین» و «پرویز و پونه» درست است، یا خیر، به برنا گفت: انیمیشن های کوتاه فضای مجازی به لحاظ تکنیک ساده اما به لحاظ پیام و تأثیرات فرهنگی آن عمیق است و یکی از مسائل مهم روز را بازنمایی می کنند.
صفورا ادامه داد: این موضوعات معمولا انتقادی هستند و با توجه به اینکه مخاطب در حال و هوای تازه ای با جریانات اجتماعی آشنا می شود، تأثیرگذار و ماندگار است، اما ماندگاری آن در حوزه خودش است. این نوع انیمیشن ها جزوی از انیمیشن در دنیا هستند که در هر زمانی امکان مطالعه و تحلیل محتوا روی آن ها وجود دارد.
او در پاسخ به اینکه آیا این انیمیشن های کوتاه به لحاظ مالی بازگشت سرمایه دارد یا خیر، بیان کرد: این انیمیشن ها جزو انیمیشن های ارزان هستند و سرعت عمل باعث می شود که شکل مستقلی به خودش بگیرد؛ یعنی دیگر تهیه کننده خاصی یا سازمانی برای حمایت از آن وجود ندارد و بچه ها به صورت انفرادی کار می کنند. به تدریج این انیمیشن ها جا باز می کنند و به شکل یک برند مطرح می شوند. به لحاظ اقتصادی در این نوع انیمیشن پیشرفت زیادی حاصل شده است و مشکلات فیلمسازان انیمیشن در این نوع انیمیشن ها نیست و بسیاری از سازمان ها می خواهند از آن ها در جهت تبلیغ خودشان و سازمان های تابعه استفاده کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه شکل این قضیه می تواند حرفه ای شود و گسترش پیدا کند، افزود: با توجه به اینکه بودجه انیمیشن های دولتی کاهش یافته است، بسیاری از بچه هایی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند، فضای مجازی را برای خودنمایی پیدا کرده اند. جالب است که بسیاری از کسانی که در تولید محصولات فرهنگی هستند، بخشی از سلبریتی ها هستند و خط زیادی از موضوع خاصی نمی گیرد و آنچه می بیند را منعکس می کند.
صفورا در پاسخ به اینکه آینده این نوع انیمیشن را چگونه می بیند، گفت: آینده خوبی برای این نوع انیمیشن می بینم و بسیاری به سمت این نوع انیمیشن می روند، چون به شدت ارزان است و خلاقیت و رک گویی ویژگی مهم این انیمیشن است. در حقیقت چیزی به نام سانسور و اینکه بخش های مختلف جامعه دیده نمی شوند، در این انیمیشن های کوتاه وجود ندارد.
انتظار ماندگاری از این انیمیشن ها صحیح نیست
امیرسحرخیز رئیس هیأت مدیره صنف انیمیشن در پاسخ به اینکه ماندگار شدن انیمیشن های کوتاه انتظار درستی است یا خیر، به برنا گفت: ذات این کارها طوری است که مثل رودخانه می آید و رد می شود و این رودخانه هر روز چیز جدیدی با خود می آورد و شما هر روز نگاه می کنید که موضوعات جدیدی برای ما به ارمغان می آورد.
سحرخیز با اشاره به اینکه این کارها ضعیف نیستند و قابل اعتنا نیز هستند، اما اصلا قرار نیست که ماندگار باشند، افزود: بعضی از این کارها مثل «دیرین دیرین» کاملا ماندگار شدند و مربوط به علی درخشی است که از قدیمی های این حرفه است که کار خودش را بلد است و قرار نیست ماندگار باشند، بلکه با گذشت زمان واکنشی به یک کار نشان می دهند و رک گویی جزوی از این جریان است و بعد سراغ موضوع بعدی می روند. این نوع کارها با زمان خودشان پیش می روند، دیده می شوند و بعد موضوع دیگری مطرح می شود.
او افزود: احتمالا تمام کسانی که چنین انیمیشن هایی کار می کنند، بعد از گذشت زمان، سراغ شخصیت ها و فضاهای جدید به دلیل زمان کوتاه و ذاتشان می روند. قرار است کارهایی باشند که ما ببینیم و بعد از مدتی به سراغ شخصیت های جدیدتر برویم.
سحرخیز تأکید کرد: این نوع کارها به دلیل استفاده روزانه و سرعت زیاد نمی توانند پرزحمت و با تکنیک بالا باشند و این پروسه را سخت می کند و تنها برای رفع نیاز آن لحظه کفایت می کند.