به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ خشونت در جامعه ما در سطوح مختلفی وجود دارد و یکی از لایه‌های اصلی بازتولید خشونت کودکان و نوجوانان هستند. ریشه یابی این مسئله که چرا کودکان و نوجوانان خشن تر شده اند می تواند سرنخ های مهمی از آنچه در جامعه می گذرد در اختیار ما قرار دهد.
در این باره گفت‌وگویی با یک روانشناس کودک داشتیم تا بتوانیم ریشه‌های خشونت در نوجوانان را ردگیری کنیم و راه های کاستن از آن را نیز پیدا کنیم.
تاثیر جامعه بر نحوه شکل‌گیری هویت دوم نوجوانان
سکینه قربانعلی‌نژاد، روانشناس کودک، به نقش محیط و الگوهای جامعه در شکل‌دهی به هویت نوجوانان اشاره می‌کند و می‌گوید: «نوجوانان به یک سنی می‌رسند که هویت دوم خود را شروع می‌کنند و در شکل‌گیری این هویت دوم محیط و الگوهای جامعه تأثیر دارند. با ورود به این مقطع مدل‌های رفتاری که جامعه به نوجوان می‌دهد از خانواده تأثیرگذارتر هستند. در شکل‌گیری هویت دوم نوجوان او از خانواده فاصله می‌گیرد و جامعه تبدیل به اصلی‌ترین بستر هویت‌یابی برای او می‌شود. در این مقطع نقش همسالان هم برجسته‌تر می‌شود. اما مهمتر از همه اینها باید به نقش «رل مدل‌هایی» تأکید داشت که جامعه در اختیار نوجوان قرار می‌دهد. در این زمینه باید به این مسئله توجه کرد که جامعه چه چیزی را به خورد نوجوان می‌دهد. یکی از محیط‌هایی که در این شرایط مورد توجه است محیط‌های گروهی هستند، که مهمترین آن‌ها آموزش و پرورش است.»
مدیران باید دانش خود را به روز کنند
وی بر لزوم به روز شدن دانش مدیران تأکید داشت و افزود: «برای درک شرایط جدیدی که جوانان ما در آن قرار دارند مدیران باید دانش خود را به روز کنند. متأسفانه در کشور ما مدیران هنوز هم به روش‌های سنتی در مواجهه با مسائل تأکید دارند و همین باعث شده است به درک درستی از شرایط جدیدی که نوجوانان در آن قرار دارند دست نیابند.»
ضعف توجه به الگودهی
قربانعلی‌نژاد لزوم توجه به شرایط جدید در برنامه‌ها را اینگونه بیان می‌کند: «ما در عصر جهانی شدن قرار گرفته‌ایم و باید جوانان‌مان را برای این شرایط جدید آماده کنیم. بنابراین در برنامه‌هایی که تدوین می‌شوند باید به این شرایط جدید توجه شود. بی توجهی به وضعیت تازه ای که نوجوانان در آن قرار دارند باعث شده است که بین مدیران و نوجوانان فاصله بیفتد. یک نمونه از این شرایط را می توان در استفاده رسانه ای نوجوانان دید، در شرایطی که نوجوانان از شبکه های جدید مانند تلگرام و واتس اپ استفاده می کنند مسئولان در برنامه های خود به این مسئله بی توجه هستند.»
برنامه های تولیدی برای نوجوانان ظاهری است
او با تأکید بر اینکه در کشور ما به الگودهی توجه نمی‌شود، تصریح می کند: «باید نوجوانان را محقق و آگاه بارآورد که بتوانند نگاهی عمیق به تجربه تاریخی جامعه داشته باشند و از آن درس‌های بزرگی یاد بگیرند. اما متأسفانه، برنامه‌هایی که برای نوجوانان تولید می‌شوند ظاهری و نمایشی هستند و نمی‌توانند نوجوانان را تبدیل به افرادی عمیق کنند.»
قربانعلی‌نژاد توجه فردی به نوجوانان را مهم می‌داند و می‌گوید: «معلم‌ها باید بتوانند برای نوجوانان به صورت فردی وقت بگذارند و از این طریق نگاه آن‌ها را به زندگی تغییر دهند. معلم ها باید از دانش آموزان در مورد آینده آن‌ها سؤال کنند و از این طریق آن‌ها را افرادی هدفمند بار بیاروند.»
فعالیت گروهی و نقش آن در ارتقای شخصیت نوجوانان
این روانشناس کورک به نقش فعالیت گروهی در شکل‌دهی به شخصیت نوجوانان اشاره می‌کند: «فعالیت در گروه باعث می‌شود نوجوانان برای برعهده گرفتن نقش‌های بزرگ‌تر آماده شوند. در کشورهای پیشرفته مانند فنلاند و ژاپن به نقش فعالیت گروهی در ارتقای شخصیت نوجوانان تأکید می‌شود و فعالیت گروهی یکی از پایه‌های اصلی سیستم آموزشی آنهاست.»
او تعارضی را که نوجوانان در کشور ما به آن‌ها مواجه هستند، اینگونه شرح می‌دهد: «جوانان و نوجوانان در خانه‌هایی بزرگ می‌شوند که توجه زیادی به آن‌ها می‌شود و امکانات مختلفی در اختیار آن‌ها قرار دارد. اما همین افراد وقتی وارد جامعه می‌شوند با انواع مشکلات، خشونت ها و کمبودها مواجهه هستند و همین باعث می‌شود این افراد بلاتکلیف شوند. معلمی که رفتار خشن و پرخاشگرانه با دانش‌آموز دارد باعث می‌شود این رفتار در نوجوان بازتولید شود.»
ایجاد نظم اولین گام برای تغییر در جامعه
قربانعلی‌نژاد با اشاره به اینکه امروز جامعه ما با بهم ریخته و آشفته است، می‌گوید: «اگر به دنبال تغییر در شرایط هستیم باید جامعه نظم بگیرد. اولین نهادی که سامان گرفتن آن اهمیت دارد نهاد آموزش و پرورش است، زیرا اصلی‌ترین نهادی است که با نوجوانان سر و کار دارد. در نوجوان الگوگیری از جامعه بیشتر از خانواده هست، و به همین دلیل هرگونه اختلالی در عملکرد جامعه می تواند بر وضعیت نوجوان تأثیر بگذارد. جامعه‌ای که عصبی است نوجوان عصبی بار می‌آورد.»
او با بیان اینکه رفتار خشن نوجوانان را باید در جامعه ردگیری کرد، تصریح می کند: «نوجوان رفتار خشن را از جامعه یاد می‌گیرد. جوانان ما قلدری کردن را در جامعه می‌آموزند، چه فردی که قلدری می‌کند و چه فردی که از قلدر می‌ترسد، هر دو آسیب می‌بینند. اگر بچه‌های ما به درستی تربیت شده باشند، در مواجهه با رفتارهای نامناسب و خشنی که در جامعه می‌بینند با شیوه درستی رفتار می‌کنند و از این طریق برای دیگران الگو می‌شوند و چه‌بسا همین باعث شود از خشونت دیگران هم کاسته شود.»
کودکان ما بی‌دفاع هستند
او با بیان اینکه، در جامعه ما کودکان بی‌دفاع بزرگ می‌شوند، می‌گوید: «دلیل اصلی این بی‌دفاعی هم این است که جامعه حق و حقوق‌شان را به آن‌ها نشان نمی‌دهد. اگر کودک ما به حق و حقوق خودآگاه باشد می‌داند که دیگران حق ندارند با او بدرفتاری بکنند.»
قربانعلی‌نژاد در پایان بر لزوم خوراک ذهنی مثبت برای نوجوانان تأکید می‌کند و می‌گوید: «نوجوان و کودک وقتی که خوراک ذهنی مثبت نداشته باشد به سمت چیزهای منفی می‌رود. ما باید خوراک ذهنی مثبت به کودکان‌مان یاد بدهیم. رفتارهای مثبت و شایسته نوجوانان را باید مورد تحسین قرار داد و آن‌ها را تبدیل به «رل مدل» برای دیگران کرد. به همین دلیل برای هر گونه تغییری در رفتار نوجوانان باید به نقش «رل مدل‌ها» توجه کرد. از طریق رل مدل‌ها می‌توان نوجوانان را تبدیل به افرادی متعهد و مسئول در قبال جامعه کرد. رل مدل‌ها از طریق آموزش و پرورش، رسانه و سایر محیط‌های فرهنگی و آموزشی به نوجوانان انتقال داده می‌شوند.»