به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، متن بیانیه پایانی نخستین کنفرانس بین‌المللی «یکجانبه گرایی و حقوق بینالملل» با حضور دکتر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان بدین شرح است: «در نخستین کنفرانس بین المللی «یکجانبه گرایی و حقوق بین الملل» نخستین گام در تدوین روایتی جدید از رفتار مطلوب و نامطلوب بازیگران نظام بین الملل از نگاه حقوق بین الملل برداشته شد. ما قصد داشتیم ضمن آسیب شناسی وضعیت موجود به این پرسش پاسخ دهیم که در برابر وضعیت موجود و حاکم بر نوع کنشِ گاه مخرب و برهم زننده قواعد بازی بعضی بازیگران اصلی نظام بین الملل، چه وضعیت مطلوبی را می توان متصور شد.
همان‌طور که در سخنرانی اکثر پژوهشگران با صدای رسا شنیدید، یکجانبه گرایی به سیاست یا دستور کاری اطلاق می شود که حامی کنش و اقدام یکجانبه بدون درنظر گرفتن سایر بازیگران ذی‌نفع باشد. این اقدام به لحاظ هنجاری و حقوقی مذموم و مورد انتقاد همه بازیگران بین‌المللی است.
علیرغم آنکه چندجانبه گرایی محور یا هسته اصلی نظم بین الملل پس از جنگ جهانی بوده است، طی سال های اخیر شاهد تهدیداتی علیه نظام بین الملل چندجانبه گرا ازسوی برخی از بازیگران آن به ویژه ایالات متحده هستیم. خروج از موافقتنامه آب‌وهوایی پاریس، خروج از «آی‌اِن‌اف»، خروج از برجام و به دنبال آن، تهدید به خروج از بسیاری از معاهدات و پیمان های دیگر به عنوان ابزاری برای تهدید جامعه بین المللی فقط چند نمونه از اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکاست؛ اقداماتی که ازسوی هر کشور دیگری در نظام بین الملل هم صورت پذیرد مذموم و ناپذیرفتنی است و پرسش هایی اساسی پیشِ روی ما پژوهشگران حوزه حقوق و روابط بین الملل قرار می‌دهد. پرسش از اینکه:
چرا در زمانه گسترش ارتباطات و نزدیکی ملت ها و دولت ها به یکدیگر باید اقداماتی صورت پذیرد که مصداق بازگشت به عقب و به سمت تاریکی های عصر ماقبل جنگ های جهانی باشد؟
آیا سکوت دولت ها در برابر این اقدامات یکجانبه گرایانه، منجربه شکل گیری رویه‌ای خطرناک و درنتیجه، تخریب بیشتر نظم و نظام حقوق بین الملل موجود نخواهد شد؟
چه اقدامی برای شکل دادن به «هویت مقاومت هنجارمحور جهانی» باید درپیش گرفته شود تا چندجانبه گرایی به‌عنوان یک سنت معطوف به حل مشکل و با هویت در نظام بین الملل تثبیت شود؟
پاسخ به سؤالات فوق هرچه باشد، بی‌شک توجیه یکجانبه گرایی با اهمیت و اولویت منافع ملی بر هرگونه اتحاد و معاهده و پیمان بین المللی است و فقط زمینه خطرناک تبدیل شدن این اقدامات به کنشی عادی در روابط بین الملل را فراهم خواهد کرد، همان‌طور که تحلیل این اقدامات براساس مفهوم قدرت به‌عنوان مفهوم تبیین کننده رفتارهای ضد هنجار در جامعه بین المللی فقط توجیه و توصیف وضعیت موجود است و با روحیه عدالت خواهی انسان تعارض دارد.
در روزهای پایانی دهه دوم قرن بیست‌ویکم و در شرایطی که اقدامات آمریکا مورد نقد همپیمانان و شرکای استراتژیک خود قرار گرفته است، دو واکنش را شاهدیم: اول اینکه، بعضی از دولت ها که از نظام و نظم موجود بهره می برند و حامی نظام موجودند، با اقدامات یکجانبه گرایانه مخالف اند؛ اما آنها می دانند که برهم خوردن نظم موجود، هزینههایشان را افزایش خواهد داد و روند قدرتمندتر شدن آنها را متوقف خواهد کرد؛ بنابراین خواهند کوشید با قواعد موجود، به اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکا پاسخ دهند و بار دیگر آمریکا را به بازگشت به معاهدات و رویه های چندجانبه گرایانه تشویق کنند. اقدامات دولت های اروپایی شاهدی بر این مدعاست.
دوم، بازیگرانی که امروز در عرصه روابط بین الملل در نقش بازیگران جهانی یا در مفهومی دیگر، جهان غیرغربی شناخته می‌شوند، به سوی روایت سازی خود از نظم مطلوب حرکت می کنند؛ جهانی که با خرده گفتمان های «عدالت» و «نظم» به‌سوی تصویرسازی از نظامی عادلانه تر گام برمی دارد. این حرکت در جهان غیرغربی، متناسب با ماهیت چرخش قدرت و برآمدن کنشگران و قدرتهای نوظهور، پارادایم‌های جدیدی از نظم حقوقی بین المللی را شکل می‌دهد که در آن، امید و باور به «شدن» زیر پرچم چندجانبه گرایی و همکاری برای همه جهان گشوده‌تر و قابل دسترس‌تر از قبل خواهد بود.
دراین‌میان، جمهوری اسلامی ایران نیز با اراده خود در پیشبرد امور سیاسی _ اقتصادی و امنیتی با دیپلماسی و ابزارهای این حوزه نشان داده است تمایل دارد در زمین حقوق بین الملل و به‌عنوان بخشی از جامعه بین المللی کنشگری کند؛ زمین و زمینهای که در آن همه کشورها به شکلی عادلانه منافع خود را پیگیری کنند. تأکید بر مفهوم جامعه جهانی و جامعه بین المللی با آگاهی کامل از این موضوع صورت می‌گیرد که کنشگری براساس رویههای مورد قبول جهانی نه‌تنها از میزان نزاع و خشونت و جنگ دولتها می‌کاهد، بلکه میتواند زمینه نزدیکی ملتها به یکدیگر را فراهم کند.
نخستین کنفرانس بین‌المللی یکجانبه گرایی و حقوق بین الملل نخستین تلاش در زمینه نزدیکی ذهنیت نخبگان درمورد ضرورت چندجانبه گرایی بود اما آخرین نخواهد بود و با برنامهای که در مؤسسه تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران دنبال میشود و اشتیاقی که در پژوهشگران و نخبگان بین المللی این حوزه وجود دارد، در قالب هم‌اندیشی و نشست‌های علمی مختلف دنبال خواهد شد.»
عابد اکبری
مدیر عامل مؤسسه تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران