به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ در برخورد به عالم خارج ابتدا ذهن و حواس ما روی امر خاصی تمرکز پیدا می‌کند بعد آن را ادراک می‌کنیم و نسبت به آن فهم و بصیرت می‌یابیم. عوامل موثر در دقت را می‌توان از دو دیدگاه عوامل خارجی و عوامل روانی مورد بررسی قرار داد.
الف) عوامل خارجی:
1- تغییر: تغییر در محرک سبب جلب دقت می‌شود تغییر ممکن است مکانی باشد، یعنی چیزی از محلی به محل دیگر انتقال پیدا کند. ممکن است کیفی باشد، مثلا تغییر در کیفیت هوا سبب جلب توجه می شود. تغییر امکان دارد کمّی باشد مانند بزرگ یا کوچک شدن چیزی معین که توجه فرد را به خود جلب می کند.
2- تکرار: تکرار محرک نیز سبب جلب توجه افراد می شود. تجربه نشان می دهد که فرد وقتی شیء معینی را چند مرتبه مشاهده کند، دقت او نسبت به آن زودتر جلب می شود تا زمانی که یک مرتبه آن شی را ببیند. در آگهی‌های تجاری یا تبلیغات سیاسی وقتی موضوعی به طور مکرر در مقابل افراد قرار می گیرد|، زودتر نظر آنها را جلب می کند. مثلا نوشتن کالای پر ارزش، کالای پر ارزش، کالای پر ارزش، در یک آگهی تجارتی زودتر نظر مشتری ها را جلب می کند.
معلم موقع تدریس یک نکته علمی یا یک مساله اجتماعی می‌تواند از طریق تکرار، توجه شاگردان را به آن نکته جلب کند. هنگام تکرار بهتر است معلم نکته یا مساله مورد بحث را به اشکال مختلف و همراه با امور متفاوت تکرار کند تا بهتر بتواند نظر شاگردان را به موضوعی خاصت منعطف سازد.
3- قدرت محرک: محرک قوی زودتر از محرک ضعیف نظر فرد را جلب می‌کند. فشار قوی، صدای بلند، ضربه سنگین، رنگ خیره کننده و ... سبب جلب دقت افراد می‌شود. مطالعاتی که به وسیله موسسات تبلیغاتی به عمل آمده نشان می دهد که رنگ‌های قوی و خیره کننده زودتر نظر مشتریان را جلب می کنند. اندازه شی نیز در قدرت آن تاثیر دارد. اشیای بزرگ یا هیکل‌های غول آسا زودتر نظر مردم را جلب می‌کنند.
دست اندرکاران آموزشی باید تلاش کنند محرک‌هایی را که باعث اختلال در دقت و فرایند یادگیری می‌شود از فضای آموزشی دور سازند.
4- اختلاف یا تضاد: محرک یا امری که با امور اطراف خود اختلاف داشته باشد یا ضد آنها باشد، زودتر نظر افراد را جلب می‌کند. روشنی در تاریکی، سفیدی در میان سیاهی، یک آدم مسن در میان بچه‌ها، یک زن در میان مردها خیلی سریع نظر افراد را به خود جلب می‌کند. از نظر آموزشی والدین و مربیان می‌توانند کودکان را تشویق کنند تا نکات اختلاف یا تضاد را در دروس مختلف تمیز و تشخیص دهند.
5- تازگی و ناگهانی: امری که برای افراد تازگی داشته باشد زودتر نظر آنها را به خود جلب می‌کند. گفته می‌شود فرد از دیدن چیز تازه لذت می‌برد. به طور کلی مردم نسبت به چیزهایی که تازگی دارند توجه بیشتری نشان می دهند. پیدایش ناگهانی محرک نیز توجه افراد را زودتر جلب می‌کند.
یک واقعه غیرمنتظره، یک پیروزی ورزشی و کسب رکورد جدید یا یک شکست بزرگ سلب جلب دقت افراد می‌شود. علاوه بر عوامل بالا پیچیدگی امور و طرح زمینه‌ای که محرک در آن قرار دارد دقت افراد را به طرف خود جلب می‌کند. از نظر آموزشی بهتر است معلم از روش‌های جدید و نوین تدریس استفاده کند تا نظر دانش‌آموزان به مطالب درسی جلب شود.
ب) عوامل روانی:
1- عادت: یکی از عوامل موثر در دقت عادت فرد است. بعضی افراد در اثر عادت امری را مورد دقت قرار می‌دهند. مثلا ویراستار یک روزنامه یا کتاب به آسانی می تواند دقت خود را به اشتباه های چاپی جلب کند، در صورتی که افراد دیگر هر چه در این باره سعی کنند نمی توانند به طور کامل در این مورد اقدام کنند.
گاهی اولیا و مربیان، کودک را به دقت درباره امور خاصی تشویق می‌کنند و از این راه عادت به دقت را در آنها رسوخ می‌دهند. احتیاج نیز فرد را به دقت وا می‌دارد و به تدریج توجه به امری را به صورت عادت در او ظاهر می‌سازد. از نظر تربیتی اولیا و مربیان باید تلاش کنند ارزش‌های مثبت از جمله عادت به مطالعه، عادت به گوش دادن به گفتار معلم، عادت به حس همکاری، عادت به مسئولیت پذیری، عادت به احترام گذاشتن به بزرگترها و عادت به راستگویی را در کودکان به وجود آورند.
2- آمادگی: آمادگی شرط اساسی دقت است. آمادگی فرد برای دریافت محرک معین و بروز عکس العمل خاص در جریان دقت تاثیر فراوان دارد. فردی که برای پاسخ دادن به سوالات معینی آماده است زودتر می‌تواند دقت خود را متمرکز سازد و جواب سوالات را حاضر کند. معمولا آمادگی با انتظار همراه است. فردی که خود را برای درک امر معینی آماده کرده منتظر وقوع یا پیدایش آن امر است و به محض پیدا شدن آن امر دقت او به طرف آن جلب می‌شود. در آمادگی، زمینه‌های ذهنی و تجربیات قبلی نقش اساسی دارند.
3- احتیاج‌های اساسی: معمولا اموری که با احتیاج‌های اساسی فرد ارتباط دارند زودتر مورد توجه او قرار می‌گیرند. آدم گرسنه زود متوجه بوی غذا می‌شود یا تابلوی رستوران نظر او را جلب می‌کند. آدم خسته زودتر از دیگران متوجه محلی می‌شود که برای استراحت مناسب است. در مدرسه نیز اگر مطالب درسی با احتیاج‌های کودکان مربوط باشد زودتر دقت شاگردان را جلب می‌کند. بنابراین در انتخاب مواد درسی باید احتیاج‌های اساسی کودکان مورد توجه قرار گیرد. باید مهارت‌های اجتماعی و رشد قدرت بدنی که در تثبیت موقعیت اجتماعی کودکان نقش موثری دارد، در برنامه‌های آموزشی گنجانده شود.
4- رغبت: رغبت نقش عمده‌ای در جریان دقت بازی می‌کند. معمولا افراد امری را مورد توجه قرار می‌دهند که مورد علاقه و رغبت آنها باشد. میل و رغبت فرد را برای دریافت محرک یا محرک‌های خاصی آماده می‌کند. یک منظره یا یک فیلم و سخنرانی نظر افراد را از جهات مختلف جلب می‌کند. آنچه را یک نقاش از یک منظره می‌بیند با آنچه یک معمار یا یک زارع مشاهده می‌کند، فرق دارد. عامل رغبت نقطه شروع فعالیت‌های آموزشی است. در هر صورت باید فعالیت‌های آموزشی را به نحوی با رغبت‌ها و تمایلات کودکان مربوط ساخت.
5- تلقین: گاهی افراد تحت تاثیر ارزش‌های گروهی قرار می گیرند و همین تلقینات سبب توجه فرد به موضوع یا امر خاصی می‌شود. معمولا افرادی تحت تاثیر تلقین دیگران قرار می‌گیرند که از لحاظ قدرت عقلانی ضعیف باشند. توجه به دسته سیاسی معین یا انتخاب شغل، ممکن است در سایه تلقین صورت گیرد. کودکان اغلب به چیزهایی دقت می کنند که والدین یا معلمان به آنها تلقین می کنند.
وقتی فرد در میان جمع یا گروه قرار دارد بدون اراده دقت خود را متوجه اموری می‌سازد که دقت جمع به آنها جلب شده است. از نظر تربیتی اولیا و مربیان باید کودکان را به سمت و سوی استقلال فکری هدایت کنند. نتیجه آن که کلیه پیشرفت‌های علمی، فنی و هنری مدیون عامل دقت است و دقت شاه کلید موفقیت در عرصه زندگی است.