حمایت اجتماعی سیل زدگان را به لحاظ روانی محافظت می‌کند/ رابطه مستقیم گزارش منفی رسانه‌ها و ایجاد دغدغه‌ روانی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ امان‌الله قرایی‌مقدم، روانشناس و جامعه‌شناس، با بیان اینکه حوادثی مانند سیل، زلزله، رانش زمین و آتش‌سوزی های گسترده از رویدادهایی هستند که هر ساله منجر به مرگ و میر و آسیب های جسمی و روانی هزاران انسان می شود، گفت: این حوادث می توانند تنش روانی قابل توجهی برای بازماندگان ایجاد کنند و عوارض روانی جدی و دیرپایی را باقی گذارد.

او ادامه داد: بلایای طبیعی پدیده‌ای ناگهانی و پیش‌بینی‌ناپذیرند. با وقوع بحران‌ها و بلایای طبیعی یا غیرطبیعی، سلامت روان مردم در خطر می‌افتد. درواقع یکی از مهم‌ترین آسیب‌های روان‌شناختی، در معرض قرار گرفتن افراد در حوادث و بلایای طبیعی از جمله سیلاب است. سیلاب‌ می تواند تاثیرات عمیقی بر سلامت روانی و رفاه زندگی مردم داشته باشد که ممکن است این تاثیرات طی مدت زمانی طولانی ادامه یابد.

این روانشناس عنوان کرد: آشفتگی واکنش مشترک و متداول برای افرادی است که پس از سیل‌زدگی زندگی می‌کنند. با این حال این پریشانی معمولاً موقت است؛ بیشتر مردم حتی اگر در معرض فشار و غرق‌شدگی قرار گیرند، انعطاف‌پذیر و تاب‌آورند و با آن مقابله می‌کنند. فقط اقلیتی از مردم در معرض خطر آسیب های روانی ناشی از آشفتگی سیل هستند. اگر علائم فردی همچنان ادامه داشته باشد، آنها باید از پزشک، روان‌شناس یا مشاور بخواهند تا منابع بیشتری از حمایت را شناسایی و معرفی کند.

قرایی‌مقدم توضیح داد: بیشتر مردم به حمایت اشخاص نزدیکشان نیاز دارند، که معمولاً برآورده می‌شود. حمایت اجتماعی خوب می‌تواند از افراد در برابر تأثیرات روانی- اجتماعی ناشی از سیل‌زدگی محافظت کند.

او گفت: بلایای طبیعی موجب برهم خوردن فضای روانی فرد به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان می‌شوند، چراکه به‌ بار آمدن ضایعات جانی، روانی و مالی جبران‌ناپذیر، تصور دنیای امن را از افراد می‌گیرد و به‌ویژه افراد کم‌سن‌وسال که راهبردهای مقابله‌ای ابتدایی‌تری برای مقابله با فشارهای روانی دارند، بیشتر در معرض آسیب‌های روان‌شناختی بلندمدت و اختلال استرس هستند. حوادث طبیعی به ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی فرد آسیب وارد کرده و استرس بسیار شدیدی را به اعضای خانواده منتقل می‌کند.

این جامعه شناس با بیان اینکه برخی از نمونه‌های استرس در این موقعیت برمی گردد به استرس های مرتبط با سلامت، عنوان کرد: دسترسی نداشتن به مراقبت‌های بهداشتی، مشکلات یا شرایط جدید یا ادامه بهداشت و عدم دسترسی به داروهای تجویزی، عوامل استرس‌زا خانوادگی و اجتماعی، مانند بروز اختلال در فعالیت‌های خانگی و جدایی از دوستان، استرس مربوط به تحصیل و موارد دیگر، مانند از دست دادن امکانات آموزشی و از دست دادن اجتماعی شدن در ارتباط با حضور در مدرسه، احساس از دست دادن کنترل و ترس، مشکلات جبران خسارت، احیا و بازسازی خانه‌ها و همینطور مشکلات مربوط به از دست دادن شغل یا درآمد و از دست دادن اموال و منابع فیزیکی و استرس ناشی از قرار گرفتن در معرض گزارش منفی رسانه‌ها از جمله دغدغه های روانی است که افراد درهنگام سیل به آن دچار می شوند. 

این روانشناس با تاکید بر اینکه تجمیع این عوامل استرس زا طاقت فرساست، یادآور شد: به‌دلیل از دست دادن بسیاری از عزیزان، متعلقات مادی و معنوی که شامل خانه و زندگی فرد است و وجود هجمه بسیار زیادی از اخبار منفی که فرد در محل زندگی خود می‌شنود، به مشکلات روان‌شناختی متعدد از جمله ناامیدی شدید، افسردگی و حتی وجود سوگ اجتماعی در بلندمدت منجر خواهد شد.

قرایی‌مقدم با تاکید بر اینکه افسردگی در این شرایط طبیعی است، گفت: متاسفانه در این مواقع بسیاری از افراد در این شرایط یا در معرض مرگ قرار می‌گیرند یا مرگ نزدیکان خود را مشاهده می‌کنند و این امر موجب استرس پس از سانحه، که بالاترین میزان استرس واردشده به انسان است، خواهد شد.

او اضافه کرد: در این شرایط کودکان به‌دلیل نوع تفکر و بینش خود بیشتر تحت تأثیر اتفاقات منفی قرار می‌گیرند که در بلندمدت آسیب‌های روان‌شناختی جبران‌ناپذیری خواهند داشت. وقتی افراد آسیب دیده حمایت کافی شوند و همبستگی ملی افزایش یابد، تحمل مشکلات و تاب‌آوری نیز در آنها بیشتر می‌شود.

این متخصص با تاکید بر اینکه روان‌شناسان به‌علت آشنایی با این شرایط آسیب‌زا می توانند با حضور در میان خانواده‌های آسیب‌دیده به بهبود شرایط موجود و پیشگیری از آسیب‌های پیش رو اقدام کنند، ادامه داد: همچنین باید تمامی گروه‌های امدادرسانی دوره‌های روان‌شناسی را بگذرانند. همچنین این حمایت‌ها نباید صرفاً موقت و کوتاه‌مدت باشد، بلکه خدمات مشاوره و حمایت‌ها باید ماه‌ها پس از بحران همچنان ارائه شود.

این روانشناس عنوان کرد: بسیاری از مردم در مراحل اولیه سیل، شوک و آشفتگی را تجربه می‌کنند. آنها بلافاصله و پس از آن به مراقبت و پشتیبانی نیاز دارند. بی‌تردید مدیریت کارآمد بهداشت روانی در پی حوادث طبیعی همچون به‌کار بردن شیوه‌های مناسب درمان روانشناختی برای آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی با توجه به مراحل مختلف واکنش روانی افراد به بحران طی زمان و همچنین آموزش عمومی در مناطق آسیب‌دیده درباره خودمراقبتی روانی در برابر مشکلات ناشی از حوادث، عاملی کلیدی در کاهش عوارض بعدی در مناطق سیل‌زده است.

قرایی‌مقدم در پایان گفت: یکی از اقدامات مهم گروه‌های روان پزشک و روان شناس تلطیف فضای کمپ های اسکان اضطراری برای کودکان و نوجوانان و بازگرداندن روحیه شادی و نشاط به آنها از طریق انجام بازی‌های گروهی، نقاشی و موسیقی و نمایش است که باعث کاهش دغدغه بزرگسالان و سایر افراد خانواده می‌شود.