به گزارش برنا؛ دکتر حسین یاری با بیان اینکه بیماری‌های عضلانی_اسکلتی از اهمیت فراوانی برخوردار هستند، اظهار کرد: ابتلا به هر بیماری با یک میزانی از ناخوشی، ناتوانی و یا متاسفانه، مرگ همراه است. به این تعداد «روزهای از دست رفته زندگی» به دلیل ناخوشی، ناتوانی و یا مرگ ناشی از بیماری «بار بیماری» گفته می‌شود؛ به طور مثال، زمانی که به یک عفونت ویروسی تنفسی مبتلا می‌شویم ۲ تا ۳ روز از زندگی خود را از دست می‌دهیم. یا بیماری هایی مثل دیابت و سرطان سبب می‌شود ماه‌ها و حتی سال های زیادی از عمر ما از دست برود. نکته مهم و حائز اهمیت در ارتباط با اختلالات عضلانی_اسکلتی این است که بیماری‌های از این دست از عومل اصلی «از دست دادن روزهای زندگی» برای انسان‌ها هستند.
این متخصص خاطرنشان کرد: یافته‌های آخرین پژوهش های معتبر حاکی از «بار» قابل توجه بیماری‌های عضلانی-اسکلتی برای زندگی انسان‌ها در دنیای مدرن است؛ به نحوی که «کمردرد»، «آرتروز» و «گردن‌درد» جزو ۱۰ عاملی هستند که سبب «بیشترین روزهای از دست رفته در زندگی» می‌شوند.
وی با بیان اینکه به هر دردی که در ناحیه حدفاصل آخرین دنده تا پایین لگن احساس شود، «کمردرد» گفته می شود، گفت: ۸۰ درصد از انسان‌ها کمردرد را حداقل یکبار در طول حیات خود تجربه می‌کنند. مبتلاشدن به کمردرد، یک پدیده رایج است و پیشگیری از این اختلال بسیار اهمیت دارد. اگرچه بیماری‌هایی مانند سرطان که موجب مرگ ناگهانی می‌شوند، حائز اهمیت هستند اما اختلالات عضلانی_اسکلتی هم می‌توانند افراد را یک عمر زمین‌گیر و ناتوان کنند و به نظر می‌رسد که اهمیت این بیماری‌ها در میان بیماری‌های غیرواگیر مغفول واقع شده است.
یاری با بیان اینکه کمردرد علت‌های متعددی دارد، اظهار کرد: منشاء کمردرد می‌تواند به دلیل عوامل مختلف از علل کم‌اهمیت‌تر مانند «آسیب به عضلات کمر» و «آسیب به مفاصل کمر» تا موارد جدی‌تر مانند «آسیب جسم مهره»، «آسیب به دیسک بین مهره‌ای» و «آسیب به سیستم عصبی یعنی ریشه های عصبی و نخاع» باشد. بنابراین عللی که منجر به کمردرد می‌شود به پنج دسته تقسیم می‌شود.
وی «آسیب عضلات» را از جمله شایع‌ترین علل کمردرد برشمرد و افزود: نقطه ماشه‌ای، اسپاسم و کشیدگی از جمله آسیب‌هایی هستند که می توانند در عضلات اطراف ستون فقرات کمری و باسن باعث ایجاد درد شوند. اختلال و آسیب در مفاصل، مانند مفاصل جانبی ستون فقرات (مفاصل فاسِت)، مفصل هیپ و مفصل ساکروایلیاک می‌تواند یکی دیگر از علل شایع و البته کمتر شناخته شده کمردرد باشد.
این متخصص طب فیزیکی ادامه داد: افزایش سن سبب تحلیل جسمانی می‌شود؛ به طور مثال، در حدود ۶۰ درصد از افراد بالای ۶۰ سال ، شواهد ساییدگی (آرتروز) در گرافی مفاصل‌شان دیده می‌شود. منظور از ساییدگی و آرتروز این است که غضروف مفصل تحلیل می‌رود و حرکت روان دو استخوان در کنار هم دچار اختلال می‌شود. مفاصل ستون فقرات کمری هم مستعد آرتروز است و بنابراین یکی از علل شایع کمردرد، خصوصا در افراد مسن‌تر، ساییدگی (آرتروز) است.
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران درباره منشاء سوم کمردرد توضیح داد: «آسیب دیسک‌های بین‌مهره‌ای» هم می‌تواند منشاء کمردرد باشد. دیسک‌های بین‌مهره‌ای ممکن است دچار طیف متنوعی از آسیب‌ها اعم از «ملتهب شدن»، «از دست دادن آب»، «بیرون‌زدگی و فتق» و «پارگی» شوند که در نتیجه آن ممکن است کمردرد بروز پیدا کند.
یاری با بیان اینکه «جسم مهره‌ها» منشاء چهارم ابتلا به کمردرد به حساب می‌آیند، خاطرنشان کرد: این امکان وجود دارد که جسم استخوانی مهره‌ها روی هم لیز بخورند یا «دنبالچه» جابجا شود که سبب ایجاد درد می‌شود.
وی ادامه داد: آسیب در «سیستم عصبی» نیز به عنوان منشاء پنجم کمردرد شناخته می‌شود. این احتمال وجود دارد که دیسک بیرون زده یا زائده‌های استخوانی ناشی از آرتروز و ... روی نخاع یا ریشه‌های عصبی فشار بیاورند و این آسیب سیستم عصبی باعث ایجاد درد در کمر و پاها گردد. به دردی که علت آن فشار روی ریشه‌های عصبی باشد که از کمر وارد پاها می شوند اصطلاحا «درد سیاتیک» گفته می‌شود.
وی با بیان اینکه افرادی که دردهای عضلانی_استخوانی را تجربه می‌کنند به «بی‌تحرکی» تمایل دارند، افزود: بیمار به دلیل دردی که تحمل می‌کند به بی‌تحرکی تمایل دارد. استراحت طولانی و بی‌تحرکی سبب بروز برخی از مشکلات مانند ترک موقت شغلی می‌شود که زمینه‌ساز بروز اختلالات روانی می‌شود. میان اختلالات روان مانند اضطراب و افسردگی و بیماری‌های عضلانی_اسکلتی ارتباط تنگاتنگ دوسویه وجود دارد. همچنین افرادی که دچار آسیب‌های عضلانی_اسکلتی می‌شوند، به دلیل استراحت بیش از حد ممکن است دچار مشکلات گوارشی مانند یبوست شوند و همچنین سیستم عضلانی آسیب دیده نیز دچار تحلیل بیشتر می‌شود.
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه کمردرد در افراد به اشکال متفاوت بروز می‌کند، اظهار کرد: این احتمال وجود دارد افرادی که مبتلا به کمردرد می‌شوند، درد را در نواحی مختلف مانند درد در کمر، درد در پا، درد در ران و درد در ساق پا تجربه کنند. برخی افراد نیز همراه با کمردرد، مواردی مانند خواب‌رفتن، بی‌حسی، گزگز کردن و سوزن‌سوزن شدن انگشتان پا یا اندام را تجربه می‌کنند.
وی ادامه داد: برخی از افراد اظهار می‌کنند که میزان کمردرد آنها با خم شدن افزایش می‌یابد؛ در حالی است که برخی نشستن را موجب افزایش کمردرد خود می‌دانند. برخی برای نحوه خوابیدن نیز با مشکل روبرو می‌شوند و اینطور بیان می‌کنند که توانایی «دمر» یا «طاق‌باز» خوابیدن را ندارند. مجموع این علامت ها و نشانه‌های همراه آن سرنخ‌هایی هستند که می‌توانند به پزشک در تشخیص منشاء کمردرد راهنمایی بسیار کنند. علاوه بر این علائم و نشانه ها در شرح حال، انجام معاینات بالینی تکمیلی، در عمده موارد پزشک را از انجام اقدامات پاراکلینیک اضافه‌تر همچون رادیولوژی و ام آر آی بی‌نیاز می کند.
یاری درباره روش‌های درمانی کمردرد گفت: طبق به‌روزترین مطالعات علمی، کمتر از ۱۰ درصد کمردردها نیاز به اقدام فوری جراحی دارند و در سایر موارد درمان غیرجراحی اولویت دارد. وجود «علامت‌های خطر» در فرد مبتلا به کمردرد نشان‌دهنده شرایطی اورژانسی است که انجام جراحی را گریزناپذیر می‌کند. اگر افراد به همراه کمردرد خود، «بی‌حسی در ناحیه تناسلی» را تجربه می‌کنند باید نسبت به عمل جراحی اورژانسی اقدام کنند. همچنین اگر دچار «احتباس یا بی اختیاری ادراری» شده‌اند، می‌بایست نسبت به عمل جراحی اقدام کنند.
وی درباره سومین عامل که سبب ضروری کردن عمل جراحی می‌شود، گفت: اگر افرادی که مبتلا به کمردرد هستند دچار «ضعف حرکتی پیشرونده» شدند باید نسبت به عمل جراحی اورژانسی اقدام کنند. منظور از ضعف حرکتی این است که فرد مبتلا به کمردرد به تدریج در حین بیماری توانایی حرکت روی پنجه یا پاشنه پا را از دست بدهد یا قادر به بالا آوردن شست پای خود نباشند که در این صورت باید نسبت به عمل جراحی فوری اقدام کند.
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران ادامه داد: بنابراین اگر افراد به همراه کمردرد با موارد احتباس یا بی اختیاری ادراری، بی‌حسی در ناحیه تناسلی و ضعف حرکتی پیشرونده مواجه باشند، جراحی فوری توصیه می‌شود. در غیر این صورت انجام عمل جراحی هیچ فوریتی نداشته و درمان های غیرجراحی توصیه می‌شود.
وی با بیان اینکه موفقیت در درمان غیرجراحی کمردرد منوط به ۲ شرط است، افزود: یکی از شروطی که برای درمان غیرجراحی کمردرد وجود دارد این است که شخص بیمار باید به صورت «فعالانه» در روند درمان خود مشارک داشته باشد و نقش خود را در پروسه درمان به خوبی ایفا کند. شرط دوم برای درمان غیرجراحی این است که فرد، پروسه درمان غیرجراحی خود را به صورت «پله پله» جلو ببرد و در یک مرحله متوقف نشود. منظور از مشارت فعالانه بیمار این است که خود فرد باید جهت درمان خود اقداماتی از قبیل کاهش وزن، تغییر سبک زندگی، انجام تمرینات روزانه و ... را به عنون بخشی از پروسه درمان بر عهده بگیرد. منظور از درمان پله پله هم این است که پزشک معمولا در وهله نخست درمان خود را با تجویز دارو و تمرین درمانی آغاز می کند. در گام دوم درمان فیزیوتراپی، لیزردرمانی و ... هم بکار گرفته می‌شود و در گام آخر درمان‌های غیرجراحی به سراغ مداخلاتی همچون تزریق اوزون، تزریق اپیدورال و ... می رویم. در کمتر از ۱۰ درصد بیماران علی رغم طی کردن این سه مرحله طی مدت ۲-۳ ماه درد و ناتوانی بهبود پیدا نمی‌کند و این افراد هم کاندید جراحی ستون فقرات هستند.
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با اشاره به اینکه درمان کمردرد با باورهای غلط نیز همراه است، گفت: یکی از این باورهای غلط در زمینه استراحت کردن حین کمردرد است . حدود ۳۰ سال است پژوهشگران کشورهای توسعه یافته تاکید می‌کنند دوران «استراحت مطلق» در کمردرد سپری شده است. علم روز حدود ۳۰ سال است که به این نتیجه رسیده است فردی که مبتلا به کمردرد هستند نباید برای طولانی‌مدت استراحت کند. علی رغم این شواهد علمی متقن، هنوز هم افرادی هستند که به فرد مبتلا به کمردرد توصیه می کنند که روزها در بستر استراحت مطلق داشته باشد.!
وی ادامه داد: استراحت مطلق به هنگام کمردرد اثر سوء بسیاری دارد؛ استراحت مطلق سبب افزایش اضطراب و افسردگی و اختلال سیستم گوارش می‌شود. همچنین استراحت مطلق باعث افزایش ترس از تحرک در بیمار می‌شود و اجتناب از فعالیت را در وی افزایش می‌دهد. توصیه منابع علمی معتبر بر این است که اگر فرد به کمردرد شدید مبتلا شده باشد، ۲ تا ۳ روز استراحت داشته باشد و نه استراحت مطلق و پس از سپری کردن دوران استراحت، فرد باید با مدنظر قرار دادن رعایت نکاتی از نظر تغییر سبک زندگی، هرچه زودتر به زندگی روزمره خود بازگردد.
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقاء سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران ادامه داد: منظور از تغییر سبک زندگی رعایت نکاتی مانند نحوه درست خوابیدن، بلندنکردن جسم سنگین، اجتناب از نشستن طولانی، ارگونومی درست موقع نشستن و ... است که باید در برنامه روزمره افراد مبتلا به کمردرد لحاظ شود.
وی افزود: استفاده از وسایل ارتوپدی کمکی یکی دیگر از باورهای غلطی است که در مورد کمردرد وجود دارد. بسیاری از مردم تصور می‌کنند به هنگام بروز کمردرد باید از کمربند استفاده کنند. بررسی‌های علمی بیانگر این است که استفاده از کمربند در موارد شدید کمردرد برای مدت‌کوتاه می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ اما استفاده طولانی مدت از کمربند توصیه نمی شود. اگر فردی مبتلا به کمردرد برای مدت طولانی از کمربند استفاده کند، این احتمال وجود دارد که با آثار سویی روبرو شود. تحلیل رفتن و تضعیف بافت عضلانی، یکی از عارضه‌های استفاده از کمربند برای مدت‌زمان طولانی به حساب می‌آید. همچنین بیمار از نظر روانی به کمربند وابسته می‌شود و تصور می کند که باید همیشه کمربند داشته باشد تا درد به سراغش نیاید.
یاری با بیان اینکه تشخیص کمردرد از اهمیت فراوانی برخوردار است، اظهار کرد: خوشبختانه دیدگاه مردم در ارتباط با تشخیص کمردرد نسبت به گذشته تغییر کرده است. پرسش‌های «آیا برای تشخیص کمردرد حتما نیاز به MRI است؟» و «مواردی که در MRI دیده می‌شود منشا درد است؟» را مطرح می‌کنم؛ در پاسخ به این پرسش‌ها باید گفت که MRI نمی‌تواند به تنهایی ملاک تشخیص درد باشد.
این متخصص ادامه داد: همانطور که گفتم پنج منشاء سبب بروز کمردرد می‌شوند. در بسیاری موارد این منشاءهای درد فاقد نشانه مشخص در MRI هستند؛ به طور مثال اگر اسپاسم عضلانی یا «نقاط ماشه‌ای» علت بروز کمردرد باشند در MRI یافته خاصی دیده نمی‌شود. بنابراین می‌توان گفت که تمام منشاءهای کمردرد در تست‌های MRI نشان داده نمی‌شود. علت کمردرد در بسیاری از موارد فقط توسط معاینه پزشکی توسط متخصص کاربلد تشخیص داده می‌شود.
وی ادامه داد: نکته مهم دیگر در ارتباط با تصویربرداری MRI این است که بسیاری از تغییراتی که در MRI نشان داده می‌شود به دلیل شرایط سنی است و ارتباطی با کمردرد بیمار ندارد و لزوما منشاء درد به حساب نمی آید. سن بر وضعیت جسمانی از جمله وضعیت اجزای ستون فقرات اثرگذار است؛ به نحوی که اگر در گروهی از افراد بالای ۵۰ سال که هیچگونه کمردردی ندارند تست MRI انجام شود، در بالای ۵۰% افراد ممکن است تغییرات دیسک از جمله خشکی، سیاه شدن، التهاب و بیرون زدگی دیده شود. پس بسیاری از تغییراتی که در MRI بروز می‌کند به دلیل شرایط سنی است. پس این احتمال وجود دارد که فرد دارای MRI سالم باشد اما درد شدید تحمل کند و همچنین این احتمال وجود دارد که فرد درد خفیف عضلانی داشته باشد، اما تست MRI بیانگر بیرون زدگی دیسک باشد. پس نکته مهم این است که پزشک و بیمار نباید صرفا بر یافته‌های ام آر آی تکیه کنند و این روش تصویربرداری هیچ زمان جایگزین دستان توانمند پزشک در معاینه بالینی نیست.
یاری درباره تاثیر سبک زندگی بر بروز کمردرد اظهار کرد: «سبک زندگی یکجانشین» همبستگی فراوانی با کمردرد دارد. هرچقدر میزان تحرک در زندگی روزمره بیشتر باشد احتمال بروز کمردرد کاهش می‌یابد. بلندکردن اجسام سنگین به صورت غیراصولی، ننوشیدن آب به میزان کافی و استرس و اضطراب در زندگی شخصی و شغلی و اضافه وزن هم با کمردرد ارتباط دارد.
وی ادامه داد: برخی از افراد سال ها از درد کمر رنج می برند. این افراد مبتلا به کمردرد مزمن هستند؛ کمردرد مزمن یعنی کمردردی که برای مدت زمانی بیش از سه ماه ادامه پیدا می کند. در حدود ۲۰ درصد افراد مبتلا به کمردرد، این درد مزمن می شود. سوال اینجاست که «چه عاملی باعث کهنه شدن درد در یک فرد می شود؟» بسیاری از افرادی که دارای کمردرد کهنه هستند، بیرون زدگی شدید دیسک بین مهره ای ندارند؛ بلکه برخی عوامل که «پرچم‌های زرد» خوانده می‌شوند در کهنه شدن دردهای فرد نقش دارد. فردی که اساسا شخصیت فاجعه‌سازی دارد یعنی مشکلات را بسیار بزرگ قلمداد می‌کند، یا توانایی مواجهه و تطابق با مشکلات را ندارد، یا نارضایتی‌هایی از زندگی شخصی و شغلی خود دارد، در معرض مزمن شدن کمردرد قرار دارند. بنابرین نقش عوامل روحی-روانی در مزمن شدن کمردرد بسیار زیاد است.
یاری در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره اقدامات کلینیک ارتقای سلامت سازمان جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران گفت: این کلینیک با همکاری سفارت ژاپن تجهیز شده است و تمام اقدامات تشخیصی، درمانی و پیشگیری مرتبط با اختلالات عضلانی-اسکلتی این مرکز ارائه می‌شود. این کلینیک مجهز به یک سیستم تشخیصی بسیار مدرن است که وضعیت قامتی ستون فقرات، کف پا و ترکیب بدنی بیمار را مورد آنالیز قرار می‌دهد و دید مناسبی در اختیار پزشک قرار می‌دهد که رویکرد تشخیصی جامع‌تری داشته باشد.
وی ادامه داد: تجهیزاتی مانند نوار عصب عضله، نوار مغز، نوار قلب و سونوگرافی عضلانی-اسکلتی موجود در این کلینیک می تواند در تشخیص بهتر به یاری پزشک آید. علاوه بر امر تشخیص پزشکان این مرکز می توانند از به‌روزترین تجهیزات همچون لیزرپرتوان، تکارتراپی، بیوفیدبک،PRP و ازون‌تراپی جهت درمان و توانبخشی اختلالات عضلانی اسکلتی بیماران خود بهره ببرند. علاوه بر این تجهیزات، تیم حرفه‌ای این کلینیک مشتمل بر پزشک، فیزیوتراپیست، کارشناس ارتوپدی فنی و مربی تمرین درمانی آماده ارائه جدیدترین متدهای درمانی به مراجعین در کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت جهاد دانشگاهی هستند.