علی لدنی، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا اظهار داشت: در گذشته معمولا طراح لباس و طراح صحنه در سینما و در تلویزیون یکی بوده، بعدها تغییر نوع کار، توجه به کیفیت‌های بالا، پیچیدگی فیلمنامه ها و تخصصی شدن حرفه‌ها باعث شد طراحی لباس و طراحی صحنه از هم تفکیک شوند.
لدنی گفت: اگر آثار گذشته را بررسی کنیم به خصوص در آثار سینمایی، می بینیم که افرادی هم طراحی صحنه و هم طراحی لباس را در یک پرژه بر عهده داشته اند و موفق نیز عمل کرده اند. اما به لحاظ تاریخی لازم است این دو از هم تفکیک شوند چرا که هر دو هنر پیچیده ای هستند که امروزه باید از متخصصین آن برای بهتر شدن کیفیت آثار سینمایی و تلویزیونی استفاده کرد که هر کدام می‌توانند موفق باشند که خوشبختانه اینگونه بوده و در حال حاضر نیز این تفکیک به درستی در سینما و تلویزیون صورت گرفته است.
وی افزود: در کارهای بزرگ این دو مقوله کاملاً تفکیک شده هستند اما در پروژه های کوتاه معمولا ادغام شدند و طراحی لباس و صحنه یکی شده است.
تهیه کننده مجموعه «تبریز در مه» خاطرنشان کرد: اگر چه امروزه این نیاز برای تهیه‌کنندگان ایجاد شده که این دو را به طور کل جدا از هم ببینند ولی معمولا سرمایه‌گذاران در شرایط موجود دنبال کاهش هزینه ها هستند.
لدنی با تاکید براینکه طراحان لباس و صحنه امروز به عبارتی مدیر هنری هستند و تهیه کننده و کارگردان معمولا به این دید از آنها دعوت به کار می‌کنند، گفت: تهیه‌کنندگان و کارگردانان باید یک مدیر هنری داشته باشند که به همه مسائل لازم یک پروژه اشراف کامل داشته باشند. این مدیران هنری دو دستیار دارند، دستیار صحنه و دستیار لباس که از طریق آنها می توانند کار را رشد داده، کیفیت بدهند و انتظاراتی که کارگردان می‌خواهد ایجاد کند.
وی در همین راستا ادامه داد: امروزه اگر طراحی صحنه و طراحی لباس خوبی در یک مجموعه تلویزیونی و یا سینمایی می بینیم نتیجه تلاش و تجربه پیشکسوتان این کار است و من می‌دانم که این هنرمندان 15 تا 20 سال است که در این رشته کار می‌کنند ولی باید ملموس‌تر و روشن تر و آنطور که مد نظر بخشی از جامعه یا هنرمندان است تعریف جدیدی از این مقوله شود که جایگاه آنان مشخص و ملموس شود.
لدنی با اشاره به جایگاه کارگردان و تایید نظر وی به عنوان عضو اصلی یک پروژه گفت: بدون تایید نظر کارگردان یا تهیه‌کننده هیچ اتفاقی در صحنه نمی‌افتد. بعضی مواقع بازیگران می‌گویند لباس دارند، اگر کارگردان یا تهیه‌کننده آن را تأیید کند لباس مورد نظر استفاده می‌شود در غیر این صورت خیر. حتی برخی اوقات می‌گویند خانم ها در گریم دست می‌برند اما باز هم این زیر نظر تهیه کننده و کارگردان است و تا تأیید آنها نباشد اجرا نمی‌شود و بازیگر ملزم است آنچه که تهیه کننده و کارگردان می‌خواهند اجرا کند. هیچ کس نمی‌تواند بالاتر از کارگردان نظر بدهد و اگر چنین مسأله‌ای دیده می‌شود که آسیب زننده است آن را باید متوجه تهیه‌کننده و به خصوص کارگردان دانست که مدیریت درستی نداشته اند.
لباس اهمیت ندارد!
مهدی همایون‌فر، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون که آثاری چون فیلم سینمایی «اتوبوس شب» و سریال تلویزیونی «مینو» را در کارنامه خود دارد، درباره این موضوع گفت: در این مبحث طبیعتاً سینما و تلویزیون تفاوت‌هایی با هم دارند، در تولیدات تلویزیونی تهیه‌کنندگان بر اساس بودجه‌ای که دریافت می‌کنند پروژه را پیش می‌برند و حتی سعی در صرفه‌جویی بودجه دریافتی دارند به این جهت اهمیت کمتری به طراحی لباس در قیاس با طراحی صحنه می‌دهند.
وی گفت: تلویزیون از آنجا که سرمایه‌گذار است و سیاست‌های خود را برای تولید آثار ملی و میهنی و ... دارد طراحی لباس را مورد توجه قرار نمی‌دهد چراکه پوشش کاراکترهای مقابل دوربین براساس سلیقه مدیران خود سیما تعیین و اجرا می‌شوند تا به ممیزی‌ها، خط قرمزها و سیاست‌های حاکم برخورد نکنند. این بی اهمیتی فراگیر است و دامن همه تولیدات دیگر را هم گرفته است.
همایون‌فر افزود: اما در سینما متفاوت است امروزه به جهت اینکه غالب عوامل سینما و تلویزیون مشترک هستند این مساله حتی در سینما هم خودش را نشان داده و ما طراحان لباسی نداریم که در این دو حوزه حرفه‌ای و تخصصی عمل کنند و عملاً محصول عدم توجه به این موضوع چیزی است که امروز می‌بینیم.
همایون‌فر از آرشیو صداوسیما در استفاده از لباسها و لوازمی که برای بازیگران فیلم‌ها و یا سریال‌هایی که قبلا ساخته و استفاده شده گفت و اظهار داشت: جالب است بدانید که معمولاً تلویزیون لباسها را به عنوان تسویه حساب از تهیه کننده گرفته و آرشیو می‌کند.
تهیه کننده «مجموعه جلال‌الدین» گفت: اینجا یک مشکلی برای تهیه‌کنندگان در استفاده از لباسهای آرشیوی بخصوص در سریالهای تاریخی وجود دارد، چراکه لباسی که برای یک بازیگر تهیه شده به اندازه و قامت خود او دوخته شده است و به ندرت پیش می‌آید که یک لباس در سایز دو بازیگر اندازه شود مگر اینکه آن را دوباره به خیاط بدهیم تا سایز دلخواه‌مان را به دست بیاوریم و آن‌هم مشکلات خاص خود را دارد که معمولا به صرفه نیست. البته نگهداری مناسب از این لباسها هزینه‌هایی برای صداوسیما دارد که باید بتواند از طرق مختلف این هزینه‌ها را جبران کند.
همایون‌فر در پایان «بانوی عمارت» را یک اثر متفاوت در زمینه طراحی لباس دانست و گفت: تهیه‌کنندگان آثار تاریخی به دلیل روایت دوره‌های گذشته، باید به بخش طراحی لباس در انتقال درست زمان روایت قصه آن اثر توجه ویژه داشته باشد.
سینما صنعت گرانی است اما خلاقیت ارزانش می کند
سبط احمدی، تهیه کننده سینما و تلویزیون، طراحی صحنه و لباس را دو مقوله جدا از هم دانست و گفت: البته این دو نقاط مشترکی در رابطه با کاراکتر، هارمونی و رنگ پرسوناژ دارند که قطعاً هر کدام از تهیه کنندگان و کارگردانان حرفه‌ای این موضوعات را برای تاثیرگذاری بیشتر رعایت می‌کنند.
وی افزود: طراحی لباس و صحنه دو مبحث جداگانه هستند که در تمامی پروژه‌ها چه نمایش، چه سریال و چه تولید فیلم‌های سینمایی براساس ویژگی‌های شخصیت، نوع عملکرد، موضوع درام، تهیه کنندگان و عوامل مربوطه برای همخوانی و نزدیکی پوشش بازیگران با موضوع نمایش یا فیلم و با توجه به میزان هزینه‌هایی که دریافت می‌کنند طراحی آنها را انجام می‌دهند.
احمدی گفت: طبیعی است که هارمونی رنگ در پوشش و نوع طراحی لباس می‌تواند ویژگی‌های مثبت، منفی، آرام، خشن و ... در یک محصول را برای بینندگان به نمایش بگذارد.
تهیه کننده سریال همسایه‌ها افزود: برخی اوقات به این دلیل که تعداد پرسوناژها و تعدد لوکیشن کم است طراحی صحنه و لباس را می‌توان بر عهده یک نفر گذاشت، این از یک نظر به صرفه‌جویی هزینه‌ها و از طرفی صرفه جویی در وقت و انرژی کمتر کمک می‌کند.
وی گفت: اما در پروژهای سنگین‌تر معتقد هستم برخی از شغل‌ها را به متخصص آن واگذار کنیم. مثلا برنامه‌ریز و دستیار کارگردان در خیلی از پروژه‌ها به عهده یک نفر است در حالی که دو شغل متفاوت هستند. باید وسواس بیشتری در واگذاری این مسئولیت‌ها به افراد حرفه‌ای و با تجربه داشته باشیم.
تهیه کننده سریال «سامو بندری» تصریح کرد: پروژهای که زمان مصرف داشته و یا به دوره خاص تاریخی مربوط است باید که طراحان لباس متخصص برای آن الگوها و تحقیقات مناسبی انجام دهند که بواسطه نوع لباس سبقه تاریخی و جغرافیایی آن پرسوناژ و یا محتوای اثر به درستی منتقل شود.
سبط احمدی انتخاب افراد غیر متخصص در استفاده از کسانی که بعضا در اطراف تهیه کننده و یا کارگردان کار کمتری دارند به عنوان طراح صحنه و لباس گفت: من تا به حال نداشتم پروژه ای را که بخواهم از آشنایان و یا افراد غیر متخصص برای این بخش آثارم استفاده کنم.
وی افزود: مسلما تجربه یک مساله مهم در ایجاد تخصص طراحی صحنه است، البته ما یک سری محدودیت در پوشش داریم مخصوصا پوشش خانم ها، در این بخش برای اینکه به نتیجه درست در اجرای پروژه برای عبور کردن از خط قرمزها و ممیزی های اکران دیگر برسیم نیاز به داشتن تجربه های لازم داریم.
این تهیه کننده با تاکید بر لزوم استفاده از افراد مسلط و متبحر در داشتن مهارتهای لازم در حوزه های مختلف سینما و تلویزیون گفت: من به شخصه بر اساس دانش و رزومه یک فرد او را برای انجام کار انتخاب می کنم، متاسفانه برخی از همکاران ما مخصوصا طراحان لباس به دلایل مختلف به سمت مزون‌ها و ایجاد الگوهای لباسهای خاص در جامعه کشیده می‌شوند چراکه هم در آمد بیشتری دارد و هم تحمیل سلیقه به آنها نمی‌شود.
سبط احمدی گفت: به همین دلیل است که ما مجبور می‌شویم نیروهای جدیدی را وارد کار کنیم که خود این مساله آزمون و خطاهای مختلفی را در بر می گیرد که باید مراقبت شود چرا که کوچکترین خطایی در نوع پوشش کاراکتر می تواند خسارت زیادی را به تیم و عوامل پروژه بزند.
وی در میان مجموعه‌های تلویزیونی که اخیرا پخش شده از سریالهای «از یادها رفته» و «برادر جان» به عنوان نمونه مناسب طراحی لباس نام برد و گفت: گاهی اوقات در پروژهایی که سبقه تاریخی دارند تکلیف‌مان روشن است که با یک تحقیق و پژوهش و یا استفاده از آرشیوهای تاریخی می‌توان به نوع پوشش آن دوره دست یافت.
این تهیه‌کننده در پایان گفت: فیلمسازی در تمام شاخه‌هایش اصولا صنعت و حرفه گرانی است و برای رسیدن به میزانی که تحقیق و پژوهش می‌کنید هزینه‌های زیادی صرف آن می‌شود تا به مقصود برسد. البته باید بگویم سینما، گران است اما تمام بخش‌های آن با صرف پول ساخته نمی‌شود بلکه وقت، انرژی، دقت و خلاقیت هم می‌تواند به کمک تاثیرگذاری و بهتر شدن یک اثر بیاید.
لباس بازیگر!/ چه کسی مسئول است؟!
نوید فرح مرزی چهره پرداز و طراح لباس سینما و تلویزیون که این روزها به کارنامه خود سریال "هشتک خاله سوسکه" را اضافه کرده است شرایط اقتصادی را از علت های مهم استفاده یک نفر در سمت طراح لباس و طراح صحنه دانست و گفت: اینکه بخواهیم طراحی لباس را از طراحی صحنه جدا کنیم و یا در اتصال یکدیگر قرار دهیم بستگی به شرایط اقتصادی پروژه دارد. با توجه به وضعیت بحرانی کشور و بالا بودن هزینه دستمزدها و دیگر مسائل امروزه تهیه کنندگان سعی در کاهش هزینه ها داشته و کمتر تن به استفاده از دو متخصص جداگانه برای طراحی صحنه و لباس می دهند.
وی ادامه داد: چون هر دو سمت، سطوح و شاخه های مشترکی دارند خوب است که یک نفر به عنوان طراح هنری گرداننده هر سه مقوله طراحی صحنه، طراحی لباس و گریم باشد.
فرح مرزی گفت: طراحی لباس در آثار اخیر متاسفانه به لحاظ ضعف مالی و عدم پردازش درست تحلیل شخصیت، تیپ و کاراکتر، در جا زده است و پیشرفتی نداشته. امروزه می بینیم بعضاً تهیه کنندگان از لباسهای خود هنرپیشه ها در ایفای نقش استفاده می کنند و یا اینکه با تغییر کانالهای تلویزیونی اگر کمی دقت کنید متوجه می شوید که یک فرد در یک شبکه لباسی را پوشیده که ساعتی دیگر همان لباس را با نقشی دیگر در شبکه مثلا چهار پوشیده است .
چهره پرداز فیلم "زیر پوست شهر" گفت: تکرارهای آزار دهنده در طرح لباسها در کانالهای مختلف تلویزیون، نشان دهنده عدم پرداخت به مقوله طراحی لباس است. امروزه بیشتر مواقع دوستان تهیه کننده آن را به سلیقه خود بازیگر می سپارند و از آنجایی که ما به شدت خواسته یا نا خواسته گرفتار مد روز هستیم اگر دقت کنیم متوجه می شویم که بسیاری از تولیدات ما تاریخ مصرف دارند برای نمونه وقتی فیلم "بر باد رفته "را نگاه می کنید بر اساس آن ادبیات، گویش، جغرافیا، طراحی صحنه و شخصیت پردازی ساخته شده است که اگر امروز آن را ساخته و پرداخته کنیم به سختی می توانیم به هدفی با این تاثیرات برسیم.
وی تصریح کرد: شما سریالهای گذشته ما را امروز ببینید، بعضا می بینیم قصه و داستان سریال گنجایش آن را دارد که دو سال دیگر هم نمایش شود اما شمایل آن دیگر پذیرنده نیست.
فرح مرزی در ادامه گفت: در سینمای ما گاها اتفاقات عجیبی رخ می دهد، مثلا سر صحنه فیلم برداری بازیگران جلوی دوربین هستند گریمور و طراح صحنه کار خود را انجام می‌دهند ولی با توجه به اینکه ما افراد بیکار سر صحنه زیاد داریم اینها به خود اجازه می دهند که در هر مساله ای اعمال سلیقه کنند و ناخواسته تهیه کنندگان و کارگردانان مغلوب این سلیقه های نادرست می شوند.
از سوی دیگر به لحاظ اینکه فارغ التحصیلان این رشته ها زیاد هستند و بازار کار کم، در این آثار از نیروی غیر متخصص، کم سواد استفاده می شود چرا که حتی اگر دارای سواد و تخصص باشند تجربه کافی برای رفع نیازهای این سطح از تولیدات را ندارند.
برخی مواقع تهیه کنندگان به نظر خود بازیگر اعتماد می کنند چرا که می دانند بازیگری که چهل سال سابقه کار دارد خود می داند که چه بپوشد تا مناسب کاراکتر و قصه فیلم باشد.
فرح مرزی از تاثیر کیفیت طراحی لباس بر روند کیفی نمایشنامه و یا فیلمنامه با اشاره به اینکه پوشش و لباس احیا کننده نقش نیست اما جلوه گر نقش خواهد بود گفت: در برخی مواقع هم من شاهد بودم که به دلیل کمبود بودجه بازیگران به خاطر نقشی که قرار است بازی کنند هزینه های خرید برای نقش خود را برعهده می گیرند و به بهبود روند کیفی اثر کمک می کنند کما اینکه این مساله در بعضی مواقع تهیه کنندگان را متوهم می کند که خرید بازیگر بر عهده خودش باشد که اصلا درست نیست.
طراحی لباس را جدی نمی گیرند!
مجید مولایی نویسنده و تهیه کننده سینما و تلویزیون از چالش های طراحی و اجرای لباس در تولیدات سینمایی و تلویزیونی گفت و ذوق و سلیقه طراحان را عامل اصلی موفقیت این مساله در تولیدات داخلی دانست.
وی افزود: در سریال های معاصر واقعیت این است که طراحی لباس خیلی جدی گرفته نمی شود در صورتی که تولید آثار حرفه ای ضرورتا نیازمند توجه به این بخش مهم است.
تهیه کننده سریال بانوی عمارت گفت: در سریالهای تاریخی موضوع متفاوت تر است، به هر حال در این پروژها باید که عوامل علاوه بر دقت و وسواس بیشتر برای انتقال درست زمان و تاریخ وقوع حوادث و رویدادها در عین حال نگاه زیبایی شناسانه هم برای بالا بردن سطح کیفی آثار داشته باشد و تعاملات لازم را بین این دو معقوله در نظر بگیرند که البته ذوق و سلیقه طراح یکی از شروط اصلی موفقیت در زمینه طراحی لباس است.
وی درباره آرشیو مناسب صدا وسیما در این زمینه افزود: مجموعه خوبی از لباس های باقی مانده از آثار تاریخی و دیگر تولیدات در آرشیو صدا و سیما داریم که جدیدا این سازمان از آنها برای کسب در آمد به طرق مختلف استفاده می کند، حتی آنها در اختیار گروههای نمایشی و یا شبکه های مختلف در شهرستانها هم قرار می دهد.
مولایی گفت: به هر حال زمانی که قرار است یک اثر متفاوت در موقعیت های مختلف تولید شود باید که طراحی لباس ها هم دارای خلاقیت ها و تفاوت های لازم باشد اما امروز به این مساله این آنقدر دقیق پرداخته نشده است که بگوییم ما یک آرشیو کامل از طراحی و دوخت لباس های دوره های تاریخی و یا معاصر متفاوت داریم.
وی افزود: علاوه بر آن لباسی که در یک دوره فیلم برداری مثلا یک ساله و یا دو ساله مورد استفاده قرار گرفته و دائما پوشیده شده است را به دلیل کهنگی و یا بعضا خرابی دیگر نمی توان برای پروژه ای دیگر استفاده کرد مگر اینکه دوباره برای باز سازی به دست خیاط ماهر سپارده شود تا بتوان از آن استفاده کرد.
مولایی نویسنده فیلم "تارا و تب توت فرنگی" در استفاده از یک فرد برای دو امر طراحی لباس و طراحی صحنه گفت : معمولا در کارهای حرفه ای این کار را نمی کنند چرا که دو معقوله و تخصص جدا گانه ای است. در آثار تاریخی این اتفاق نمی افتد و اگر هم بوده من اطلاعی ندارم.