آیین های مردمی محرم در آذربایجان غربی

به گزارش خبرگزاری برنا از آذربایجان غربی ، پیشواز از محرم شور و شوق فرا رسیدن این ماه عزیز شاید از مدت ها قبل روح و روان مردم این سرزمین را به جوش و خروش درآورده و می آورد .

 حسی آشنا ، نه غریب، از سر انگشتان تا فرق سر را می کاود و بوی آشنایی به مشام می رسد . دیگر روزهای آخر ذی الحجه توان از کف ربوده ، روزها به کندی به سوی ماه عشق و خون به پیش می رود .

اهالی و ساکنان استان آذربایجان غربی در چند روز آخر ذی الحجه به پیشواز این ماه ( محرم ) می روند و این استقبال را به لحاظ کارکردهای اجتماعی در ایجاد تعاون و همیاری ابتدا از خود و منازل شروع می کنند ؛ لباس سیاه می پوشند ، اسباب و لوازم و نذری ها را آماده می سازند .

یکی از مظاهر مدیریت سنتی و مذهبی در میان مردم شهرها و روستاها ، مدیریت دسته باشی ها ( سردسته ها ) در هیئت های مذهبی و عزاداری است که به شکل سنتی و بسیار منظم و موثر در مکان ها و مراسم عزاداری و سوگواری متجلی می شود . دسته باشی ها افرادی سرشناس ، معتمد و متدینی هستند که داوطلبانه و یا با رأی و نظر مردم به ایفای وظیفه و نقش خود می پردازند . مسئولیت هماهنگی برنامه های عزاداری هر دسته زنجیرزنی و مدیریت آن به طور داوطلبانه و خود جوش بر عهده این افراد است . این افراد به عنوان دست اندرکاران امور مختلف هیئت های مذهبی و زنجیرزنی تلقی می شوند که اسباب و لوازم مورد نیاز برای اجرای مراسم عزاداری را فراهم کرده و مکان ، مسیر و نظم و انضباط دسته های عزادار خود را مشخص می کنند .

علاوه بر مساجد محلات؛ زیارت گاه ها در قالب امامزاده ها ، قبرستان ها و مزار شهدا نیز از جمله مکان های برگزاری مراسم ماه محرم هستند که دسته های عزادار طی روز های تاسوعا ، عاشورا و سومین روز شهادت حضرت امام حسین (ع) در این مکان ها به برگزاری مراسم عزاداری و زنجیرزنی می پردازند . برای مثال طی روزهای تاسوعا و عاشورا اکثر عزاداران شهر ارومیه برای عزاداری و زنجیر زنی در قبرستان معروف به « آقا قبیری » آرامگاه سید حسین عرب باغی و « امام زاده محمد و ابراهیم » تجمع کرده و ساعاتی را در این مکان ها عزاداری می کنند . در سایر شهر ها و روستاهای شیعه نشین استان هم عزاداران علاوه بر این که در مساجد محل عزاداری می کنند بخشی از این فرهنگ کربلایی را با حضور در اماکن پاکان ( زیارتگاه ها و مزار اموات و شهدا ) اجرا می‌کنند .

● زنجیر زنی

یکی از مؤلفه های محرم زنجیر زنی است . عموماً زنجیر در میان عزاداران به شیوه یک دست برشانه ها نواخته می شود ؛ زنجیر زنان هنگام استفاده از زنجیر در دو صف قرار گرفته و حرکت پاها نیز مشابه حرکت دسته جات است ؛ به این ترتیب که دو قدم به جلو که در هر قدم یک ضرب نواخته شده و عزاداران پشت سر هم قرار می گیرند ، ولی در ضربه سوم عزاداران هر دو صف مقابل و رو به روی هم قرار می گیرند .

اجرای عزاداری به شیوه سینه زنی اغلب با توجه به حال و ریتم آهنگ نوحه ها و یا خستگی عزاداران پس از زنجیر زدن و بعد از روضة خوانی بستگی دارد . نوحه های سینه زنی معمولاً وزن و ضرب آهنگ خاصی دارند که ممکن است اشخاص گاهی با یک ضرب و گاهی هم "سه ضرب " بر سینه خود بزنند .

معمولاً مراسم دهه اول محرم به برگزاری مجالس عزاداری و روضة خوانی و سخنرانی اختصاص می یابد که در شب های اول ماه محرم برگزار می شود . اکثر این مجالس عزاداری ، در مساجد و در قالب دسته های زنجیر زنی شکل گرفته و نوحه خوان ها با خواندن نوحه های مربوط به هر روز از ماه محرم در سوگ سالار شهیدان و اهل بیت می نشینند. گاهی دسته های عزاداری شبانه در کوچه های محلات ، حرکت کرده و به عزاداری می پردازند. دسته های زنجیر زنی شهر ارومیه به عنوان یکی از کانون های بزرگ عزاداری هم طی دهه اول ماه محرم معمولاً از روزهای اول و دوم به راه می افتند . این دسته ها مجموعه ای از مردان ، جوانان و کودکانی هستند که معمولا" در دو ردیف یا دسته عزاداری سازمان می یابند که برای نشانه عزادار بودن پیراهن سیاه معمولی یا کمی بلند پوشیده و برخی نیز دستمال سیاهی به نام ( باش قَرَه سی ) بر سر می بندند .

● مراسم روز تاسوعا

عزاداری در سطح استان طی روز نهم ماه محرم ( تاسوعا ) از اوایل صبح و بعد از بر آمدن آفتاب شروع می شود ، ابتدا برای لحظاتی در مساجد و پس از آن اوایل صبح در خیابان ها و کوچه های شهر و محدوده روستاها انجام می پذیرد . و نوحه های این روز به ذکرهای مربوط به جانبازی ها و فداکاری های حضرت ابوالفضل عباس اختصاص دارد .

دسته های عزاداری زنجیرزنی پس از آرایش و تشکیل دسته ها و قبل از حرکت به سوی خیابان های اصلی شهر (خیابان امام و ... ) ، در کوچه های محلات و مقابل مسجد محله زنجیر زنی می کنند . در روستا ها هم ، عزاداران با توجه به کوچک بودن مکان و بافت روستایی در کوچه ها به عزاداری می پردازند . خانواده ها و افرادی که طی این ایام نذر و حاجتشان قبول شده باشد ، صبح روز تاسوعا برای دسته های زنجیر زنی صبحانه می دهند ، که اغلب شامل نان و پنیر یا کره و عسل است . برخی از خانواده ها ممکن است گوسفندی را پیش پای عزاداران قربانی کند و یا برای ادای نذر و نذورات خود مانند غذای آماده ، به خیابان ها و کوچه های محلات دیگر بروند و آن ها را در بین عزادارن احسان کنند.

● روز دهم عاشورای حسینی

عاشورا روزی است که فرزند پیامبر حضرت " اباعبدالله الحسین (ع) " ، به دست ناسپاسان و طمع کاران به مال و منال دنیا ، به شهادت می رسد .

مراسم روز عاشورا در بین مردم شهری و روستایی از اهمیت و کرامت زیادی برخوردار بوده ، فلذا از اولین ساعات صبح این روز عزاداران خود را برای برپایی مراسم عزاداری آماده می کنند . تمام مغازه های بازار و شهر تعطیل می شود و کسبه و تجار از فعالیت های روزانه خود دست می کشند ، چرا که اغلب ایشان پرداختن به کار و فعالیت در این روز را بدیمن و نامیمون می دانند

از مهم ترین مراسم عزاداری در بین مردم شهر ها و روستاهای بررسی شده ، زنجیر زنی است که مانند ایام قبل ، از مساجد محلات ، کوچه و خیابان های اطراف شروع می شود . ابتدا صبح دسته های زنجیر زنی در مساجد محلات و مناطق مختلف ، اعم از شهر یا روستاها حاضر شده و با زنجیر زنی و ندای آرام آرام حسین وای ، حسین وای ، مراسم عزاداری خود را شروع می کنند . در شهرها هر دسته ، در واقع نماینده یکی از مساجد یا محله ای از محلات شهر بوده و در روستاها هم ، اغلب به لحاظ تعداد اندک جمعیت یک دسته تشکیل می شود .

بزرگی و نظم و ترتیب دسته های زنجیر زنی از مهم ترین موارد قابل رقابت بین دسته های عزاداری در مهمانی ها و دعوت ها تلقی می شود . در این روز افراد متمول و سرشناس یا کسانی که نذری داشته باشند دسته های زنجیر زنی را برای صرف نهار و شام در روز عاشورا دعوت می کنند ؛ در باور ها و اعتقادات مردم هدف از این گونه پذیرایی ها و احسان ها ، علاوه بر قبول نذورات و کسب اجر و ثواب اخروی ، افزایش روزی و نیل به برکت و عافیت از بلاهای مختلف در طول زندگی و حیات فردی است ، چرا که در بین مردم اعتقاد بر این است که ، هرکس از این غذاها در روز عاشورا صرف کند ، تن اوبه عشق امام در طول سال از امراض و بیماری ها مصون خواهد ماند . اصولاً نذر و نیازها و خیراتی مانند : قربانی کردن حیواناتی از قبیل گوسفند و گاو به درگاه معبود خویش ؛ روشن کردن شمع ، بر دوش کشیدن علم ، اهدا مبالغی پول یا خوراک و نوشیدنی ها و ... از گذشته های دور در ایام محرم در میان فرهنگ مردم معمول بوده است 

از جمله مراسم ظهر روز عاشورا ، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه ای ، از واقعه کربلا است . یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل" مسجد مهدی القدم " است که مردم محله و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبداله الحسین هستند . روزعاشورا روز تجلی میثاق مردم با امام حسین(ع) و قیام خونین وی بوده و مردم عادی به طرق مختلف از جمله : نذر و قربانی ، احسان چایی ، شربت وآش های محلی ، ساری شیلهَ ( شله زرد که در سال های اخیر معمول شده است . ) - در خدمت عزاداران حسینی هستند .

انتهای پیام