افرادی که برابر اداره کل آمورش و پرورش تجمع کرده بودند، انتظار دارند به صورت ویژه دیده شوند/ در ماجرای حمله دانش‌آموز جیرفتی به معلم، ما به دنبال حفظ حرمت و جایگاه معلم هستیم /نگاه اصلاح گرایانه از طریق رسانه، ظرفیت خوبی به وجود می‌آورد / مدرسه را به هرجا

محمد محسن‌بیگی از جمله مدیرانی است که توانسته مسائل حاشیه‌ای پیش آمده در طول دوره مدیریتش را به خوبی کنترل کند و این مهم علاوه بر اتفاقات مثبتی بوده که در این مدت برای آموزش و پرورش استان به واسطه حضور وی در راس این دستگاه رخ داده است. با دکتر محمد محسن‌بیگی، مدیرکل آموزش و پرورش وسیع‌ترین استان کشور به گفت‌وگو نشستم تا هم از اقدامات انجام شده بگوید و هم از مسائل اخیری که مربوط با حوزه آموزش و پرورش رخ داده است. با برنا همراه باشید:   

**به عنوان مدیر یک دستگاه اثرگذار نقش رسانه‌ها را چگونه تبیین می‌کنید؟

گاهی اوقات ممکن است به رسانه به دید ابزار نگاه شود و این نگاه هم از طریق بعضی دوستان رسانه‌ای است یا کسانی که قرار است از سوی رسانه‌ها مورد سوال قرار گیرند. اگر نگاه، نگاه منصفانه به مسائل و مشکلات موجود باشد و نگاه اصلاح گرایانه به از طریق رسانه داشته باشیم، ظرفیت خیلی خوبی به وجود می‌آید که اگر ارزش قائل شویم و بها دهیم. اصل اثرگذاری رسانه و تعامل و ارتباطی که رسانه می‌تواند با آموزش و پرورش داشته باشد اگر به صورت صحیح به آن پرداخته شود، بسیاری از دغدغه‌های ما هم برطرف خواهد شد. ما هیچ وقت بر مسائل موجود نباید سرپوش بگذاریم، بالاخره اگر مسئله‌ای وجود دارد باید آن را بپذیریم و برویم به دنبال راه حلش.

**از نظر کمیت در فضای آموزش در وسیع ترین استان کشور اوضاع چگونه است؟

آموزش و پرورش بزرگ‌ترین و موثرترین دستگاه اجرایی کشور است. در مرحله اول موثر بودن بحث ارتباط وسیعی است که با بخش‌های مختلف جامعه دارد. یعنی شاید کمترین خانواده‌ای را بتوانید در سطح جامعه بیابید که به نوعی با آموزش و پرورش در ارتباط نباشد. ما آینده کشور را در مدارس تربیت می‌کنیم و نسل آینده از همین مدارس خارج می‌شوند.اگر پایه‌ریزی درستی امروز انجام شود، ما در آینده جامعه با ثبات‌تر و پایدار تری را داریم. کرمان با توجه به به این که پهناورترین استان کشور است، قریب به 7000 مدرسه دولتی و غیر دولتی را پوشش می‌دهد که از این تعداد 4800 مدرسه دولتی است و حدودا 2200 عدد هم مدرسه غیر دولتی. در این مدارس قریب به 580 هزار دانش‌آموز مشغول به تحصیل هستند. حدود 46 هزار نفر همکار فرهنگی در بخش‌های مختلف امر تعلیم و تربیت را به عهده دارند. از شمال تا جنوب استان بین مدارس ما بیش از هزار کیلومتر فاصله است، یعنی از مرز انار با استان یزد تا مرز رودبار با سیستان بلوچستان با هزار و شصت کیلومتر فاصله مواجه هستیم. با این گستردگی و پراکندگی مدیریت کردن سخت است. ما برای این که بچه‌ها از تحصیل بازنمانند تقریبا مدرسه را به هرجایی که انسان زندگی می‌کند، برده‌ایم. امروز اگر در جایی دو خانواده زندگی می‌کنند و دو دانش آموز دارند، ما مدرسه دایر کرده‌ایم. در آمارهای سال گذشته 243 مدرسه زیر پنج نفر داشتیم. 243 مدرسه زیر پنج نفر از نظر اقتصادی هیچ توجیهی ندارد ولی از نظر وجدانی ما احساس می‌کنیم اگر این مدرسه در آن نقطه دایر شود، خانواده دغدغه‌ای برای فرستاده بچه‌اش به دو کیلومتر آن طرف تر برای مدرسه ندارد. برای آن که تولید بی‌سواد نشود و بتوانیم در بحث تعلیم و تربیت اثرگذار باشیم به ناچار کنار خانواده‌ها رفته‌ایم و طبیعتا زمانی که می‌خواهیم این کار را انجام دهیم با توجه به محدودیت‌های مالی، اعتباری و فضای فیزیکی که داریم، مجبوریم مدرسه را در چادر، کانکس یا کپر تشکیل دهیم. امروز در استان کرمان حدود 700 کلاس کانکسی و چادری داریم که در اکثر شهرهای استان داریم. ما در حوزه عشایری حدود 500 کلاس داریم. از 4800 مدرسه دولتی که داریم حدود 800 مدسه تخریبی است، یعنی مدارسی هستند که بالای سی سال قدرمت دارند و باید تخریب شوند و از اول ساخته شوند. ضمن این که بعضی مدارس ما نیاز به مقاوم سازی دارند با توجه به ریسک پذیری استان کرمان در حوزه زلزله. اعتبارات عمرانی و دولتی هم که در اختیار نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس بوده و ضعیف عمل کرده است در این حوزه. ما ناچارا به عنوان اداره کل آموزش و پرورش وورود کرده‌ایم و از ظرفیت خیرین استفاده کرده‌ایم.

**در مورد ظرفیت خیرین بیشتر بگویید...

قریب 50 سالن، مدرسه و پروژه در سال گذشته توسط خیرین ساخته شده و در اختیار ما قرار گرفته است که رقمی بالغ بر 30 میلیارد تومان هزینه کرده‌اند. خیرین در مدرسه‌سازی از دولت پیشی گرفته‌اند. نگاه‌مان به این بوده است که هیچ دانش‌آموزی از تحصیل بازنماند و در سطح استان بتوانیم پوشش دهیم، در عین حال بحث کیفیت بخشی به آموزش و پرورش اولویت اصلی و اساسی ما بوده است که در این راستا بحث بازتوانی و توانمندسازی معلمین بوده که به طور جدی دنبال کردیم. سال گذشته بیش از 2 و نیم میلیون ساعت ضمن خدمت برای معلمین برگزار کردیم که در سطح کشور کار بزرگی بود. برخی معلمین 27 یا 28 سال قبل از دانشگاه فارغ‌التحصیل شدند و باید به علم روز با محتوای جدید مسلط شوند.

**برای بهبود وضعیت سوادآموزی در استان چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

در بحث سوادآموزی استان کرمان در سرشماری سال 90 از لحاظ بی سوادی یک استان مانده به آخر بود. با اقداماتی که در طول این مدت انجام شد و در مقایسه با سرشماری سال 95  کرمان جزء پنج استان اول کشور است که کرمان بیشترین میزان رشد سواد را داشته است. مثلا در رودبار 14 درصد رشد سواد داشته‌ایم. در بعضی مناطق درصد باسوادی به بالای 98 درصد رسیده است که در کوهبنان 98 و نیم درصد میزان باسوادی‌اش است.

**در زمینه مسائل آموزشی و اثربخشی در کلاس درس چه کارهایی صورت گرفته است؟

بچه‌ها به سمت رشته‌های مهارتی در دوره متوسطه دوم بیشتر هدایت می‌شوند و به این علت است که مشکلات اشتغال گریبانشان را نگیرد. از طرفی در موضوع اقتصاد مقاومتی که در چندسال اخیر مورد تاکید زیاد بوده، باعث شده که 37 در صد دانش‌آموزان ما در سال گذشته به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی هدایت شوند که درصد بسیار خوبی است و تلاش داریم این درصد را با کمک خانواده‌ها و راهنمایی و همراهی آن‌ها افزایش دهیم. در حوزه آموزشی جایگاه استان، الحمدالله جایگاه نسبتا خوبی در سطح کشور است. گذشته در شاخص‌های عملکردی عمومی و اختصاصی که از سوی وزارت آموزش و پرورش مورد سنجش قرار می‌گرفته در بین 31 استان کشور، جایگاه ما 24 بوده است ولی الان براساس ارزیابی‌های صورت گرفته رتبه 13 را در اختیار داریم و 11 رتبه صعود داشته‌ایم. جایگاه عملکردی مدیرکل آموزش و پرورش نیز به جایگاه هشتم رسیده که پیش از این جایگاه 21 را در اختیار داشتیم که این‌ها بر اساس ارزیابی‌هایی هست که خود وزارت آموزش و پرورش انجام داده است. در کنکور نیز سال گذشته نفر دوم ریاضی را داشتیم و امسال نیز نفر اول تجربی را داریم و در عین حال بیش از 600 رتبه زیر هزار دانش‌آموزان استان کرمان در کنکور کسب کردند. این رتبه‌ها الان دیگر منحصر به یک منطقه خاص در استان نیست و یک پراکندگی در سطح استان پیدا کرده است. مثلا در حوزه جنوب در شهرستان بلوک در سال گذشته، دانش‌‌آموزی داشتیم که رتبه دو رقمی کسب کرده و یا در قلعه گنج دو رتبه زیر هزار داشتیم و این عدالت آموزشی است. در جشنواره خوارزمی سال گذشته بچه‌های ما رتبه اول را کسب کردند و سال  قبل‌تر رتبه دو را به خود اختصاص دادند و امسال هم تعداد طرح‌هایی را که ما برای جشنواره خوارزمی ارسال کردیم بیش از دو برابر شده است. در جشنواره نوجوان خوارزمی نیز که منظور همبن دوره متوسطه اول –راهنمایی سابق- است، نه طرح از استان کرمان صاحب رتبه کشوری شد. در المپیادها هم نه مدال طلا، نقره و برنز دررشته زیست، فیزیک، اخترفیزیک و نجوم بچه‌های کرمان به دست آورده‌اند. در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی هم الحمدالله با توجه به مسابقات برگزار شده جایگاه سوم را به دست آوردیم.

**از حوزه مسائل تربیتی و فرهنگی هم بگویید...

این حساست به خرج داده می‌شود که معلمین ما صرفا نقش یک آموزش دهنده محتوای کتب درسی را به عنوان محفوظات نداشته باشند. یک آسیبی را در جامعه حس می‌کنیم که کمی به مقوله تربیت هم از طرف خانواده‌ها و هم از طرف دستگاه‌های علمی، فرهنگی و آموزشی کم توجهی می‌شود. ما به سهم خود در این قضیه وورود کرده‎‌ایم و در این مسئله باید حساسیت بیشتری نشان داده شود. در همین راستا آموزش مهارت‌های زندگی و آموزش پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مورد توجه جدی بوده است. به شکلی که سال گذشته در کشور، استان کرمان رتبه اول پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را به دست آورد. در مسائل فرهنگی و پرورشی نیز در مسابقات قرآن، عترت و نماز و مسابقات ورزشی بچه‎‌ها وورود خوبی کرده‌اند و در بعضی از رشته‌ها برای مثال نهج‌البلاغه بچه‌های کرمان سرآمد هستند. در مسابقات علمی، فرهنگی و هنری بیش از 450 دانش‌آموز شرکت کرده است. در همین راستا سه هزار مدرسه ما نماز جماعت برگزار می‌کند. هدف ما از برگزاری نماز جماعت در مدارس آشنایی بچه‌ها با آداب دینی است نه این که بخواهیم همه جزییات را بیاموزند چون اگر بچه‌ها علاقه‌مند شوند، در یادگیری جزییات خوب پیش می‌روند. با دستگاه‌های همکار در بحث پیشگیری از اسیب‌های اجتماعی تعامل خوبی داریم. 

**در مورد مسائل معیشتی فرهنگیان چه گام‌هایی برداشته‌اید؟

در پایان سال 95 بخش قابل توجهی از مطالبات معوق فرهنگیان را از سال 91 را تسویه کردیم و یک مقدار جزیی فقط مانده که امیدواریم امسال به زودی پرداخت شود.

**زیرساخت‌های رفاهی، آموزشی و درمانی آموزش و پرورش چگونه است؟

در این زمینه در سطح شهرستان‌ها وورود کرده‌ایم که همکاران بتوانند استفاده کنند. برای کمک به همکاران فرهنگی که از شهرستان‌ها می‌آیند راه‌اندازی مراکز رفاهی مانند خانه معلم را جدی پیگیری کردیم که برای ایجاد انگیزه بین همکاران ضروری است و باید طوری عمل شود که همکاران فرهنگی احساس کنند مورد توجه هستند.سال گذشته بیش از 500 میلیون تومان برای تهیه کتاب رایگان به دانش‌آموزان فقیر کمک شد و همچنین بیش از 500 میلیون تومان هم کمک درمانی به دانش‌آموزان بی بضاعت و بیمار شده است. حدود 27 هزار بسته لوازم التحریر ابتدای مهر امسال بین دانش‌آموزان بی بضاعت در سطح استان توزیع شد.

**چندی پیش شاهد اعتراض‌هایی در سطح کشور و همچنین در کرمان در مورد استخدام معلمین حق‌التدریس بودیم. مایلم بدانم آیا با اعتراض و به زور می‌شود شخصی در دستگاهی به کار گرفته شود؟

قانونی را مجلس در پایان سال 93 مصوب کرده که درمورد جذب نیروهای پیش دبستانی و حق‌التدریس است. این قانون می‌گوید اصطلاحا تعدادی از نیروهایی که به عنوان خرید خدمات آموزشی که از طریق شرکت‌ها با آموزش و پرورش همکاری داشتند، براساس نیاز آمورش و پرورش و مدرک تحصیلی جذب شوند. در سال 94 حدود 720 نفر از این افراد را در آموزش و پرورش به عنوان حق‌التدریس و بر اساس نیاز شهرستان‌ها جذب کردیم. امسال مجددا به این بحث وارد شدیم. قریب 2000 پرونده از افراد متقاضی داشتیم که بعد از راستی آزمایی‌های انجام شده، امتیازبندی‌ای صورت گرفت و افراد جذب شده را را در مناطق آموزشی و شهرستان‌ها توزیع کردیم. این افراد در واقع ازطریق امتیاز به کار گرفته می‌‍شوند. تعدادی از این عزیزان توقع و انتظارشان این است که به صورت ویژه دیده شوند. این افرادی که تجمع داشتند، حدود 18 الی 20 نفر بودند که چند روز قبل جلوی آمورش و پرورش استان حاضر شدند، می‌خواهند امتیاز ویژه‌ای برای شان قائل شویم. ما مجبوریم بر اساس امتیاز و عدالت رفتار کنیم و طبیعتا تعدادی از این افراد جذب نمی‌شوند. متقاضیان حدود 2000 نفر هستند اما سهمیه ما برای جذب حدود 740 نفر است، بنابراین حدود 1260 نفر از این افراد باقی می‌مانند، یعنی امکان جذب‌شان وجود ندارد. البته ما به اصل این قصیه ایراد و اشکال داریم به این ترتیب که ممکن است شرایط معلمی را بعضی از این افراد نداشته باشند ولی فعلا چون به صورت موقت و حق‌التدریس قانون اجازه داده استفاده شوند، ما هم نتوانستیم وورودی داشته باشیم. تیم‌های بازرسی ما در حال رصد هستند که امتیازات براساس سابقه خدمت، مرتبط بودن مدرک تحصیلی، بومی بودن، تعدا فرزندان، وابستگی ایثارگری داده شود و بر این شرایط هم افراد جذب می‌شوند.

**در مورد اتفاق اخیری که در یک هنرستان در جیرفت رخ داد، توضیح دهید و بگویید برای این که این موضوع، اپیدمی نشود، چه برنامه‌ای در دستور کار دارید؟

در جیرفت متاسفانه یکی از دانش‌آموزانی که مشکل انضباطی داشته، یکی دو بار به وی تذکر داده می‌شود و بعد از این قضیه، وی اقدام ناشایستی انجام می‌دهد و به یکی از معلمین حمله می‌کند و ضربه‌ای با تیغ موکت‌بری به ایشان وارد می‌کند که منجر به بستری شدن و اقدامات درمانی برای معلم می‌شود و سپس دانش‌آموز متواری می‌شود. ما حقیقتا از جایگاه تربیتی به دنبال این نیستیم که بخواهیم یک برخورد قضایی سفت و سختی صورت بگیرد. اما می‌خواهیم حرمت و جایگاه معلم حفظ شود. درواقع به دنبال این نیستیم که دانش‌آموزی از کلاس جدا شود و در زندان نگهداری شود ولی اقدام حقوقی و قضایی انجام شده و دستگیری اولیه رخ داده و ما هم توصیه کردیم که همکار فرهنگی گذشت کند و این دانش آموز را به عنوان فرزند خودش درنظر بگیرد که دچار خطایی شده است. در مورد بحث پیشگیری از این مسائل هم یک سری آیین نامه انضباطی داریم مثلا در حوزه معلمین تاکید شده که تنبیه بدنی را به هیچ عنوان انجام ندهند و اگر معلمی تنبیه بدنی کرد به عنوان یک فرد متخلف اقدامات حقوقی و قانونی در موردش انجام خواهد شد که از طریق هیئت‌های رسیدگی به تخلفات آموزش و پرورش مسئله‌اش دنبال می‌شود. ولی در حوزه دانش‌آموزی معتقدیم علاوه بر مدرسه و آموزش و پرورش، اولیا دانش آموزان نسبت به این قضیه کمک دهند و بچه‌ها را هدایت و راهنمایی کنند تا صبر و حوصله دانش آموزان افزایش یابد و تحمل نظر مخالف را داشته باشند و به حقوق دیگران احترام بگذارند.