یاد یاران سفر کرده!

محمد ابراهیم رنجبر امیری

محمدابراهیم رنجبر امیری در ۴ اسفند ۱۳۰۷ در امیرکلا بابل زاده شد. پدرش کشاورز بود و بخشی از زمینش را به مدرسه و اداره آموزش و پرورش آن زمان اختصاص داده بود. پس از مدتی از مادر محمدابراهیم جدا شد و همسر تازه‌ای اختیار کرد که پس از به دنیا آمدن فرزندان جدید، محمدابراهیم زندگی را بر وفق مراد ندید و به تهران رفت و بعد از دو ماه مادرش را یافت و با برادر خود به روزنامه فروشی پرداخت. به دلیل تحصیل تا کلاس دوم و ترک تحصیل در کلاس سوم ابتدایی سواد زیادی نداشت. پس از استخدام در وزارت دارایی و ازدواج و کار همزمان در روزنامه‌ها ششم خود را گرفت و در زمان امتحان دیپلم به دلیل ارتقاء شغلی امکان شرکت در امتحان را نیافت. از او به عنوان قدیمی‌ترین روزنامه فروش ایران یاد می‌شود اما خودش معتقد بود پیش‌تر از او بسیار بوده‌اند. او از سال ۱۳۱۶ یعنی از ۹ سالگی در تهران روزنامه می‌فروخت و تا میانسالی به این شغل مشغول بود. پس از انقلاب اسلامی ایران چندبار با وی مصاحبه شد و پس از بیماری مسئولین به عیادتش رفتند.

از رنجبر امیری دو جلد کتاب با نام‌های «۷۶ سال با مطبوعات» و «خاطرات قدیمی‌ترین روزنامه فروش» به جای مانده و نامش در کتاب رکوردهای گینس به عنوان باسابقه‌ترین روزنامه‌فروش جهان ثبت شده‌ است.

او در ۱۴ فروردین ۱۳۹۸ پس از ۹۰ سال زندگی در کرج درگذشت.

احمد اقتداری

احمد اقتداری مشهور به «پدر مطالعات خلیج فارس»، آموزگار، وکیل دادگستری، نویسنده، مورخ و جغرافی‌دان، استاد دانشگاه تهران و رئیس دفتر مطالعات خلیج فارس در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود که در سال ۱۳۰۴ در گراش متولد شد. عمده شهرت او به علت پژوهش در حوزه خلیج فارس است. اقتداری که از خوانین گراش در دوران قاجار بوده، تمام سواحل خلیج فارس و دریای عمان را برای فعالیت‌های تحقیقاتی‌اش پیاده طی کرده و از دوران جوانی شروع به نقشه‌برداری تمام این سواحل کرده‌است.

جلال آل‌احمد، اقتداری و دو دوست محققش، ایرج افشار و منوچهر ستوده، را با عنوان «سه تفنگدار» و «گورنگار» توصیف می‌کرد چراکه این سه‌نفر با همراهی همدیگر بسیاری از اسناد تاریخی و بناهای کهن ایران را معرفی کردند.

کتاب خلیج فارس به قلم اقتداری، جایزه ویژه یونسکو در ایران را به خود اختصاص داده و تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده ‌است. این کتاب دربرگیرنده مطالبی در باب آداب و رسوم خطه خلیج فارس، تجارت و کشتی‌رانی این منطقه، نام خلیج فارس در متون و نقشه‌ها، مداخلات انگلیس و روسیه در خلیج فارس، تأثیرات انقلاب مشروطه بر خلیج فارس و… است.

کتاب «مروارید خلیج فارس» در خصوص پژوهش‌های ایران‌شناسی وی نوشته شده و فیلم مستند «به ایران جاودانی‌ام» در مورد زندگی او ساخته شده ‌است.

احمد اقتداری در 27 فروردین ۱۳۹۸ و در سن ۹۴ سالگی در تهران درگذشت. پیکر او طبق وصیت‌نامه‌اش پس از تشییع در تهران، به لار و سپس گراش منتقل شده و در گورستان آل‌دهباشی گراش به خاک سپرده شد.

بهمن کشاورز

بهمن کشاورز در شهریور ۱۳۲۳  به دنیا آمد. او وکیل دادگستری و رئیس پیشین اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران بود. او از دانشگاه تهران مدرک کارشناسی حقوق قضایی را گرفت و از دانشگاه شهید بهشتی در مقاطع کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی و دکتری کارشناسی ارشد حقوق خصوصی فارغ‌التحصیل شد و آثاری زیادی در زمینه حقوق از خود به جای گذاشت.

بهمن کشاورز در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ بر اثر ایست قلبی در بیمارستان مهراد تهران درگذشت.

مرتضی کلانتریان

مرتضی کلانتریان، قاضی، وکیل و مترجم ایرانی بود که بسیاری از آثار بزرگ ادبی را برای نخستین‌بار به زبان فارسی ترجمه کرده‌ است. او در سال 1311 در تنکابن به دنیا آمد و به ترجمه آثار نویسندگانی می‌پرداخت که در ایران شناخته ‌شده نبودند و با این کار، آنان را به ایرانیان، معرفی کرد.

او پس از پایان تحصیلات متوسطه، در رشته حقوق مشغول به تحصیل شد و پس از دریافت مدرک کارشناسی در ایران، در دانشگاه پاریس دکترای حقوق گرفت و پس از بازگشت به ایران در مقام قاضی دادگاه مشغول به کار شد. او پس از بازنشستگی به شغل وکالت روی آورد اما وکالت را نیز ادامه نداد و به ترجمه متون ادبی و حقوقی روی آورد.

کلانتریان در صبح روز ۱۲ خرداد ۱۳۹۸ با پرت شدن از پنجره منزلش در طبقه دوازدهم به پایین جانش را از دست داد. در پی مرگ او شایعاتی در مورد احتمال خودکشی وی مطرح شد که پسر کلانتریان چنین چیزی را تکذیب کرد. همچنین پلیس دلیل احتمالی مرگ وی را عدم تعادل دانست.

محمدرضا حافظی

محمدرضا حافظی در هشتم خرداد سال ۱۳۰۸ در شهر بروجرد به دنیا آمد. پدرش مصطفی حافظی از پایه‌گذاران صنعت برق و نیز کارخانه آرد در شهر بروجرد بود.او دکترای مدیریت را از دانشگاه نیوپرت کالیفرنیا دریافت کرد. او از سال 1378 رئیس انجمن خیرین مدرسه‌ساز ایران بود و بیش از ۱۴ مدرسه در کشور ساخته بود. از اوی به عنوان پدر مدرسه سازی ایران یاد می شود.

حافظی همچنین عضو کمیسیون ملی یونسکو بود و آثار برجسته‌ای در زمینه طراحی و معماری برج میلاد و مدرسه‌سازی از او به جای مانده است.

محمدرضا حافظی در روز سه شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۸ پس از گذراندن یک دوره بیماری درگذشت.

فیروز گوران

فیروز گوران، پیشکسوت مطبوعات ایران، در فروردین ۱۳۲۰ در روستای اوریم از توابع سوادکوه مازندران به دنیا آمد. در ۷ سالگی به تهران رفت و همزمان با تحصیل مدتی دستفروشی کرد و سپس در ۱۳۳۶ کارگر چاپخانه چاپخانه مهر ایران شد. با اینکار با دنیای مطبوعات آشنا شد.

فیروز گوران در روزنامه‌های مهر ایران، اطلاعات، کیهان و آیندگان به روزنامه‌نگاری ادامه داد و به سردبیری روزنامه آیندگان رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدتی در مجلات صنعت حمل و نقل و جامعه سالم فعالیت کرد و پس از مدتی خانه‌نشین شد.

او، یکی از فعال‌ترین و پرنفوذترین اعضای سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات در پیش و پس از انقلاب اسلامی بود.

گوران در سال ۱۳۸۶ به عنوان روزنامه‌نگار پیشکسوت و برتر لوح تقدیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران را دریافت کرد.

او نزدیک ۱۵ سال به بیماری سرطان مثانه مبتلا بود و برای درمان، بارها به آلمان سفرکرد و در نهایت در ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ درگذشت.

غلامعلی بسکی

غلامعلی بِسکی معروف به بابا بسکی زاده ۸ بهمن ۱۳۱۰ در سبزوار است. او پزشک و هوادار محیط زیست ایرانی بود.

بسکی پس از به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در دبیرستان اسرار ملا هادی سبزواری، در رشته طب دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۴۵ با درجه تخصص جراحی زنان از همان دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و در همین سال بیمارستانی را در شهر گنبد کاووس تأسیس کرد ولی از سال ۱۳۴۹ زندگی شهری را رها و گیاه‌خوارِ مطلق شد و زندگیِ خود را وقفِ دفاع از محیط زیست و تبلیغِ گیاه‌خواری کرد.

غلامعلی بسکی ۲۳ مرداد ۱۳۹۸ در بیمارستان دکتر بسکی درگذشت.

محمد احمدیان

محمد احمدیان، معاون سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی بود و سابقه معاونت امور برق وزارت نیرو در دولت سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد را نیز داشت. او متولد سال ۱۳۳۵ بود و پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی در سال ۱۳۶۲ در رشته مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شد. سپس کارشناسی ارشد (۱۳۶۶) و دکتری (۱۳۷۰) را در همین رشته در دانشگاه یومیست انگلستان با موفقیت پشت سر گذراند.

احمدیان زمانی که در انگلستان به عنوان بورسیه وزارت مشغول تحصیل در مقطع دکتری بود، به دنبال فتوای امام خمینی (ره) در خصوص قتل سلمان رشدی، به همراه تعداد دیگری از دانشجویان ایرانی انتشارات پنگوئن را آتش زدند که متعاقب این عمل از انگلستان اخراج شد.

او در سال ۱۳۶۹ رسماً با مرتبه استادیار در دانشگاه صنعت آب و برق، وزارت نیرو فعالیت خود را آغاز کرد و مناصبی همچون معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی، معاون وزیر نیرو و رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توانیر، معاون وزیر نیرو در امور برنامه‌ریزی و نظارت، معاون وزیر نیرو در امور آموزش و نیروی انسانی، و رئیس دانشکده صنعت آب و برق را در کارنامه کاری خود داشت. احمدیان عضو هیات علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه شهید بهشتی نیز بود.

احمدیان در 23 مهر 1398 در بیمارستان قلب جماران دار فانی را وداع گفت.

کوروش کاویانی

کوروش کاویانی، حقوقدان و دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه و عضو هیات تحریریه فصلنامه پژوهشی حقوق خصوصی و از نویسندگان کتاب‌های دانشگاهی بود که در سال 1339 به دنیا آمد. کتاب‌های حقوق تجارت و حقوق اسناد تجارتی وی نیز جزو منابع کنکور ارشد و دکتری رشته حقوق است.

از او کتب زیادی در زمینه حقوق به جای مانده است.

کاویانی در ۱۲ آبان ۱۳۹۸ درگذشت.

فضل‌الله رضا

فضل‌الله رضا مهندس برق، استاد دانشگاه، چهره ماندگار و سفیر بود. او رئیس پیشین دانشگاه تهران، دومین نایب‌التولیه دانشگاه صنعتی شریف، سفیر پیشین ایران در یونسکو و کانادا بوده‌ است. فضل‌الله رضا در سال ۱۰ دی ۱۲۹۳ در رشت چشم به جهان گشود. نام خانوادگی «رضا» منسوب به «حاجی آقارضا» است که از مراجع تقلید گیلان و از پشتیبانان سرشناس جنبش مشروطه ایران بودند.

او از دانشگاه تهران، در رشته مهندسی برق کارشناسی گرفت. از نخستین دانش‌آموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران در ۱۳۱۷ بود. در سال ۱۳۲۴ از دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده آمریکا، کارشناسی ارشد، و از مدرسه مهندسی تندن دانشگاه نیویورک، در رشته مهندسی برق، دکترا گرفت.

فضل‌الله رضا پس از محمدعلی مجتهدی گیلانی، دومین رئیس دانشگاه صنعتی شریف شد. او سال‌ها ساکن اتاوا در کانادا بود و در آبان ۱۳۹۲ برای صدسالگی‌اش، به تهران آمد.

مهمترین نگرانی فضل‌الله رضا در دوران ریاست دانشگاهی‌اش، دور شدن دانشگاهیان از فرهنگ و هنر و ادب کهن و توجه بیش از اندازه به محصولات و دستاوردهای جهان غرب به دلیل سلطه تمدن و فناوری و فرهنگ آنان بود.

فضل‌الله رضا یکی از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان است و پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه ظرفیت کانال شانون و فرستادن بیشترین اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سامانه‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سامانه‌ها و مدارها، نظریه کنترل سامانه‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n دهانه‌ای انجام داده‌است. او ارائه‌دهنده تئوری «انفرماسیون و مکاتب پیشرفته» بود که پیشرفت مهمی در ریاضیات کاربردی و علوم وابسته‌ به آن به شمار می‌آید. این نظریه، او را به جهانیان شناساند.

فضل‌الله رضا به همراه نوشتن بیش از صد جستار علمی، فصل‌هایی از چند کتاب و بخش‌هایی از دانشنامه آمریکانا و دانشنامه علوم و فناوری فیزیک را نوشته است. از چهار کتابی که فضل‌الله رضا به زبان انگلیسی نوشته است سه کتاب آن از کتاب‌های مرجع در دانشگاه‌های جهان هستند.

این دانشمند ایرانی روز سه‌شنبه ۲۸ آبان ۱۳۹۸ در آستانه 106 سالگی در کانادا درگذشت.

احسان اشراقی

احسان اشراقی، تاریخ‌پژوه، استاد دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران در 15 شهریور ۱۳۰۷ متولد شد. در سال ۱۳۲۸ در رشته تاریخ و جغرافیا از دانشگاه تهران مدرک کارشناسی گرفت. در سال ۱۳۴۱ از همین دانشگاه در رشته تاریخ و علوم اجتماعی در مقطع کارشناسی ارشد و در سال 1348 در مقطع دکتری رشته تاریخ دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد.

تالیفات بسیار زیادی از دکتر احسان اشراقی در زمینه‌های مختلف به جای مانده است.

معاون آموزشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، مدیر گروه آموزشی تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (به مدت ۲۰ سال)، عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران و ریاست شاخه تاریخ در فرهنگستان، عضویت در کمیته برنامه‌ریزی تاریخ وزارت فرهنگ و آموزش عالی (از سال ۱۳۵۷ به بعد)، مدیر و عضو هیات تحریریه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، عضو شورای علمی مجله تحقیقات تاریخی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی، عضو شورای علمی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی، عضو شورای پژوهشی و حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه تهران، عضو موسسه ایران شناسان اروپایی، عضو میزگرد مطالعات صفویه شناسی از سمت‌های دکتر احسان اشراقی بود.

دکتر اشراقی در ۲۴ دی ۱۳۹۸ درگذشت.

اسکندر فیروز

اسکندر فیروز، بنیانگذار و نخستین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران بود و از او به عنوان پدر سازمان محیط زیست ایران یاد می‌شود. او در ۱۶ مرداد ۱۳۰۵ در شیراز متولد شد.

فیلم مستند «یک ساعت از یک عمر» ساخته رخشان بنی‌اعتماد در سال ۱۳۹۲ ساخته شد که گفتگویی یک ساعته با اسکندر فیروز درباره کارها و زندگی او بود.

به دلیل فعالیت‌های گسترده وی در محیط زیست، جونده‌ای به نام دوپای فیروز (Allactaga firouzi) به نام او نام‌گذاری شده‌ است.

اسکندر فیروز در ۱۴ اسفند ۱۳۹۸ برابر با ۴ مارس ۲۰۲۰ در واشنگتن دی سی آمریکا درگذشت.

موسی زرگر

موسی زرگر دومین وزیر بهداری و بهزیستی (بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعلی) جمهوری اسلامی ایران بود که از تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۵۸ تا تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۵۹ تصدی منصب وزارت را به عهده داشت. زرگر عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدماتی بهداشتی، درمانی تهران و مدیر گروه جراحی دانشکده پزشکی این دانشگاه بود. وی همچنین نماینده ادوار اول (شهریار) دوم و پنجم (تهران) مجلس شورای اسلامی بود.

موسی زرگر در سال ۱۳۱۴ در روستای حصار طهماسب شهرستان شهریار (۳۰ کیلومتری غرب تهران) زاده شده و پس از تحصیل دوره ابتدایی در شهریار، دیپلم خود را از دبیرستان مروی تهران گرفته است. او از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۰ مشغول به تحصیل در رشته پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده و دانش‌آموخته مقطع دکترای حرفه‌ای پزشکی عمومی در سال ۱۳۴۰ از این دانشگاه است. زرگر سپس در سال ۱۳۴۴ دوره دکترای تخصصی جراحی عمومی را به پایان رسانده و در سال ۱۳۴۷ موفق به اخذ مدرک فوق تخصص جراحی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران شده‌است.

ریاست بخش جراحی بیمارستان موقوفه لولاگر، رئیس بیمارستان موقوفه لولاگر، نماینده وزیر بهداری و بهزیستی در طرح توسعه بیمارستان سینا، عضویت در هیات تحریریه مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، عضو هیات ممتحن بورد تخصصی جراحی عمومی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، عضو هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی سمنان، عضو کمیته تخصصی پزشکی بالینی گروه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی از دیگر سمت‌های زرگر بود.

وی در ۲۲ اسفندماه ٩٨ بر اثر ایست قلبی در منزلش درگذشت.

اسماعیل یزدی

اسماعیل یزدی در سال ۱۳۱۰ در قزوین به دنیا آمد. او دندان‌پزشک، جراح فک و صورت و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران بود. یزدی از برجسته‌ترین جراحان فک در خاورمیانه، بنیانگذار جراحی فک، دهان و صورت در ایران و از پایه‌گذاران بیمارستان پارس تهران بود. او  همچنین صاحب‌امتیاز روزنامه میزان و برادر ابراهیم یزدی (وزیر امور خارجه اسبق ایران) بود.

اسماعیل یزدی در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۹۸ براثر ابتلا به بیماری کرونا درگذشت.

منصور طاهری انارکی

منصور طاهری انارکی در ۷ بهمن ۱۳۱۵ در انارک استان اصفهان پا به جهان هستی گذاشت. او استاد رشته مهندسی شیمی بود که در همایش هفتم چهره‌های ماندگار به عنوان استاد برجسته رشته مهندسی شیمی انتخاب شد. وی متولد می‌باشد.

طاهری انارکی کارشناسی خود را در رشته مهندسی شیمی در دانشکده نفت آبادان در سال ۱۳۳۹ اخذ کرد. سپس عازم آمریکا شد و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه کیس وسترن رزرو آمریکا در سال ۱۳۴۳ و دکتری خود را در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا آمریکا و در سال ۱۳۴۶ گرفت و با درجه استادی در دانشگاه شیراز مشغول به تدریس شد.

او به عنوان مهندس شیمی برجسته از طرف انجمن شیمی و مهندسی شیمی ایران در سال ۱۳۷۱ انتخاب و علاوه بر این به عنوان مدرس برجسته سال ۷۰ از طرف دانشگاه شیراز برگزیده شد.

طاهری انارکی به عنوان یکی از اعضای وابسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران مشغول به کار بود و در زمینه‌های آلودگی هوا و پدیده‌های انتقال تحقیقاتی انجام داد.

طاهری انارکی در ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ در سن ۸۳ سالگی درگذشت.