نشانه‌های زورگویی اینترنتی از کودکان/چگونه از کودکان خود در فضای مجازی محافظت کنیم؟/ سندرم تونل کارپال در پی استفاده بی رویه از ابزار دیجیتال

به گزارش برنا؛ در دو دهه گذشته شاهد رشد چشمگیر کاربران اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بوده‌ایم. کاربرانی که طیف‌های مختلف سنی از کودکان و نوجوانان گرفته تا افراد مسن را دربرمی‌گیرند به‌ویژه این روزها که آموزش کودکان ما به استفاده از اینترنت و حضور در فضای مجازی وابستگی بیشتری پیدا کرده است. این نیمه پر لیوان است اما آیا این رشد چشمگیر ضرر و زیانی هم داشته است؟ مسلما پاسخ این سؤال مثبت است به‌ویژه وقتی صحبت از کودکان کم‌سن‌وسال باشد. 

محمدرضا عاشوری، روانشناس کودک درگفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به آسیب‌هایی که فضای مجازی برای کودکان دارد، گفت: زورگویی سایبری یا اینترنتی که در بعضی موارد حاد حتی منجر به خودکشی شده است، رواج پورنوگرافی، دوری از اجتماع و میل به گوشه‌گیری و کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی (نشستن بیش از حد و فعالیت‌نداشتن) و... همگی از زیان‌هایی‌اند که این رشد چشمگیر به‌ویژه برای کودکان در پی داشته است.

او افزود: استفاده گسترده از اینترنت مزایای متعددی دارد مثلا با استفاده از اینترنت می‌توان با هرکسی در هرکجای این کره خاکی ارتباط برقرار کرد، با چند کلیک ساده یا لمس صفحه‌نمایش می‌توان از علوم و فنون مختلف مطلع شد، کارها و پروژه‌های مختلف را به‌صورت دورکاری انجام داد، معاملات مالی و بانکی را بی‌دغدغه و به‌سادگی هرچه تمام‌تر انجام داد و… اما با این حال، فضای اینترنت ضرر و زیان‌هایی دارد که نمی‌توان انکار کرد.

عاشوری با اشاره به آسیب‌های روان‌شناختی فضای مجازی برای کودکان تصریح کرد: اولین زیرمجموعه این آسیب‌ها، آسیب‌های روان‌شناختی فضای مجازی برای کودکان است یعنی کودکانی که زمان زیادی را در فضای مجازی سپری می‌کنند. ممکن است گرفتار احساس انزوا و افسردگی شوند و هرچه کودک بیشتر در فضای مجازی وقت بگذراند از آن‌سو برای تعامل رودررو با اعضای خانواده و دوستان زمان کمتری خواهد داشت.

او افزود: همچنین برانگیختگی و تحریکی که از استفاده از اینترنت ناشی می‌شود ماهیتی مصنوعی و غیرطبیعی دارد و به همین خاطر، ممکن است کودکی که زیاد در این فضا وقت می‌گذراند، در مواجه با کارها و فعالیت‌های معمول و بعضا کسل‌کننده روزمره، احساس بی‌حوصلگی کند و زود از انجامشان خسته شود.

این روانشناس بیان کرد: نکته دیگر اینکه حجم فوق‌العاده زیاد اطلاعات مختلف در فضای مجازی می‌تواند رشد شناختی کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد و منجر به بروز نشانه‌ها و علائمی چون استرس و خستگی مفرط در او شود.

عاشوری ادامه داد: انزوا و افسردگی از آسیب‌های روان‌شناختی رایج استفاده از فضای مجازی برای کودکان هستند. این آسیب‌ها به‌ویژه کودکانی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که زمان زیادی را در اینترنت سپری می‌کنند و به‌نوعی از اجتماع و تماس رودررو با دیگران به دور افتاده‌اند درواقع فضای مجازی نقش نوعی محرک مصنوعی را برای کودکان بازی می‌کند و اگر در استفاده از آن زیاده‌روی شود، کودک در مواجهه با فعالیت‌های معمول روزمره کسل و بی‌حوصله خواهد شد.

او در ادامه سخنانش به آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی برای کودکان اشاره کرد و گفت: کودکانی که دسترسی به اینترنت برایشان آسان و بی‌دردسر است و زمان زیادی را در آن سپری می‌کنند به‌مرور زمان توانایی تمایز قائل‌شدن میان خیال و واقعیت را از دست می‌دهند و در فضای مجازی هرکس هرچه بخواهد منتشر می‌کند و این مطالب ممکن است بدون محدودیت در دسترس کودک قرار بگیرد بنابراین این است که مرز بین خیال و واقعیت کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود.

این متخصص کودک بیان کرد: تماشای تصاویر، ویدئوها و به‌طور کلی محتوای خشونت‌آمیز یا حاوی صحنه‌های جنسی پیامدهای بد و ناخوشایندی برای کودکان خواهد داشت که افزایش رفتارهای پرخاشگرانه، بی‌اعتنایی نسبت به درد و رنج دیگران و ناتوانی در تمایز قائل‌شدن میان زندگی واقعی و محرک‌های مصنوعی از جمله این پیامدها هستند.

او افزود: کودکی که زیاد در فضای مجازی وقت می‌گذارند ممکن است به‌مرور زمان مرز بین خیال و واقعیت را گم کند. چنین کودکی از آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی مصون نیست؛ آسیب‌هایی مثل تمایل به رفتارهای پرخاشگرانه و بی‌اعتنایی نسبت به درد و رنج دیگران.

عاشوری با اشاره به آسیب‌های سلامت جسمانی فضای مجازی برای کودکان گفت: کم‌تحرکی و به‌دنبال آن چاقی و اضافه‌وزن مهم‌ترین تهدیدهایی‌ هستند که استفاده افراطی از فضای مجازی کودکان را در معرض آن قرار می‌دهد.

او افزود: مقدار زمانی که کودکان در طول هفته صرف استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی مثل کامپیوتر و گوشی هوشمند می‌کنند طی روندی روزافزون رو به افزایش است و از سوی دیگر، ساعاتی که صرف ورزش و سایر فعالیت‌های بیرون از خانه می‌شود کمتر شده است. این کم‌تحرکی که از صرف وقت در فضای مجازی ناشی شده است، رشد جسمانی کودک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد حال اگر چاقی و اضافه‌وزن هم به آن اضافه شود، ممکن است به خطر ابتلای کودک به دیابت در دوران کودکی دامن بزند.

این روانشناس عنوان کرد: استفاده بیش از حد از صفحه‌کلید هم ممکن است به بروز برخی اختلال‌های حرکتی، نظیر سندرم تونل کارپال منجر شود. همچنین خستگی چشم و در پی آن سردرد از دیگر آسیب‌هایی است که سلامت جسمانی کودکانی را که زیاد با دستگاه‌های دیجیتال در فضای مجازی وقت می‌گذرانند تهدید می‌کند.

عاشوری در ادامه گفت: ناگفته نماند که بخش اعظم این کودکان دچار اختلالات خواب هم هستند چون بعضی از آنها کمتر از حد نیاز می‌خوابند، برخی راحت به خواب نمی‌روند و عده دیگری با هر دوی این مشکلات سروکار دارند. مشکلاتی که به‌مرور سلامت جسمانی را هم تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.

او افزود: کم‌تحرکی، اختلال‌های حرکتی، خستگی چشم، چاقی و اضافه‌وزن ازجمله آسیب‌هایی‌ هستند که سلامت جسمانی کودکانی را که زیاد با دستگاه‌های دیجیتالی و فضای مجازی سروکار دارند تهدید می‌کنند.

این روانشناس متخصص کودک در ادامه درمورد زورگویی اینترنتی از کودکان گفت: احتمال اینکه کودکان کم‌سن‌وسال در فضای مجازی در معرض سوءاستفاده و زورگویی اینترنتی قرار بگیرند از هر گروه سنی دیگری بیشتر است و کودکان از این حیث بسیار آسیب‌پذیرند.

او در این خصوص افزود: افرادی هستند که با اهداف پلیدی وارد فضای مجازی می‌شوند و برای محقق‌کردن این اهداف به‌دنبال طعمه می‌گردند. چه کسانی بهتر از کودکانِ زودباور و ساده؟ آنها پروفایل‌های تقلبی درست می‌کنند، خود را هم‌سن کودکان جا می‌زنند و در اتاق‌ها یا انجمن‌های گفت‌وگو به‌مرور زمان اعتماد کودک را به خود جلب می‌کنند با این هدف که مخفیانه قرار ملاقاتی با او بگذارند. رفتارهای خشونت‌آمیز، سوءاستفاده جنسی و اتفاق‌های ناخوشایند دیگری نظیر اینها داشته باشند و از جمله مسائلی‌ هستند که کودک ممکن است در قرار ملاقات با چنین اشخاصی گرفتارش شود.

عاشوری بیان کرد: عده دیگری هم هستند که پس از جلب‌اعتماد کودک، اطلاعات شخصی نظیر حساب‌های بانکی والدین و مواردی از این دست را از او درخواست می‌کند. مسئله‌ای که ممکن است به‌اندازه مورد قبلی نتایج مخرب به بار آورد.

این روانشناس افزود: کسانی که قصد زورگویی به دیگران را دارند دیگر حتما نباید با قربانی‌شان رودررو شوند. امروزه آنها از اینترنت برای این کار استفاده می‌کنند و تقریبا تمامی قربانی‌های چنین افرادی کودکان کم‌سن‌وسال هستند.

او درباره اینکه چطور متوجه شویم کودک هدف زورگویی اینترنتی قرار گرفته است؟ گفت: تغییرات رفتاری و نشانه‌هایی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنم مربوط به کودکانی است که هدف زورگویی اینترنتی قرار گرفته‌اند.

عاشوری در مورد شناسایی این نشانه‌ها تصریح کرد: کودک از افراد ناشناس تماس‌های تلفنی دریافت کند، کودک به‌محض ورود والدین به اتاقش کامپیوتر را خاموش کند، سپری‌کردن مدت‌زمانی طولانی در فضای مجازی (به‌ویژه شب‌ها)، کناره‌گیری کودک از اعضای خانواده و بی‌میلی به صحبت‌کردن درباره فعالیت‌هایش در فضای مجازی از جمله نشانه‌هایی است که والدین می‌توانند تشخیص دهند.

این روانشناس درخصوص راهکار مقابله با این مسئله گفت: بهترین کار این است که کودک را از عضویت در شبکه‌های اجتماعی منع کنید و به کودکتان گوشزد کنید بعدها و هنگامی که بزرگ‌تر شد به‌اندازه کافی برای وقت‌گذراندن در این شبکه‌ها فرصت خواهد داشت و حالا وقت مناسبی نیست و حتی اگر نمی‌خواهید این کار را انجام دهید به کودکتان یادآوری کنید که اگر مورد هدف زورگویی قرار گرفت، همیشه می‌تواند روی کمک شما حساب کند.

او ادامه داد:  به‌اشتراک‌گذاری تصاویر شخصی و خانوادگی را ممنوع کنید.  به کودکتان گوشزد کنید رمزهای عبورش را به‌هیچ‌عنوان نباید در اختیار دیگران بگذارد، قوانینی خانوادگی برای استفاده از اینترنت داشته باشید و همه اعضای خانواده را ملزم به رعایت آنها کنید. به او بگویید تا شما اجازه ندهید نباید با کسانی که در فضای مجازی آشنا می‌شود قرار ملاقات بگذارد، از کودکتان بخواهید اگر در فضای مجازی صحبت با کسی وحشت‌زده یا آزرده‌خاطرش کرد، حتما به شما اطلاع بدهد. به او آموزش دهید تحت هیچ شرایطی اطلاعات شخصی اعم از آدرس منزل، شماره تلفن، اسم یا آدرس مدرسه را در اینترنت فاش نکند.

عاشوری اظهار کرد: به کودکتان گوشزد کنید تحت هیچ شرایطی نباید به ایمیل‌ها، پست‌ها، پیام‌ها و متن‌های تهدیدآمیز پاسخ دهد (اگر ارسال چنین پیام‌هایی مکرر و آزاردهنده شد، مسئله را با نیروی انتظامی در میان بگذارید)، همراه با کودکتان در فضای مجازی وقت بگذرانید و به او رفتار و رویکرد مناسب را آموزش دهید. سایت‌های موردعلاقه کودک را نشان کنید تا دسترسی او به این سایت‌ها ساده‌تر شود. اگر کودک به‌خاطر تجربه‌ای ناخوشایند در فضای مجازی نزد شما آمد، او را جدی بگیرید و به حرف‌هایش بها دهید، حساب کارت اعتباری و قبض تلفن را زیر نظر داشته باشید تا اگر هزینه‌های نامعقول از کارت کم شد یا قبض به‌طرز غیرمعمولی گران آمد متوجه شوید.

او در پایان گفت: درواقع اگر والدین این موارد را رعایت کنند، می‌توانند آسیب‌های فضای مجازی برای کودکان را به حداقل برسانند.

//انتهای پیام: 4