تشریح فرایند هدایت تحصیلی دانش آموزان

 به گزارش گروه اجتماعی برنا؛ مسعود شکوهی در تشریح جزییات هدایت تحصیلی در سال تحصیلی 99-98 اظهار کرد: هدایت تحصیلی یکی از موضوعات مهم در نظام تعلیم و تربیت و یکی از اتفاقات مهم در زندگی هر فرد است که اغلب پایه‌گذار رشته شغلی فرد در آینده نیز خواهد بود، لذا این انتخاب از پیچ‌های مهم و سرنوشت‌ساز در زندگی دانش آموزان به شمار می‌آید.

تلاش کردیم در فرآیند هدایت تحصیلی حداقل‌ها را  فراهم کنیم

وی افزود:  در نظام جدیدی که بر اساس سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش شکل‌گرفته است در بحث هدایت تحصیلی وارد مرحله نوینی شده‌ایم به این معنا که هدایت تحصیلی معنا و مفهوم و حتی چارچوب خاص خود را پیداکرده که هر فرد بر اساس توانایی، استعداد، ویژگی‌های شخصیتی، تفاوت‌های فردی، ارزش‌ها و برخی ملاک‌های دیگر انتخاب رشته  می‌کند. باید تلاش کنیم دانش آموزان در پایان دوره تحصیلی متوسطه اول به سطحی از شناخت و تمایزیافتگی برسند تا بتوانند دست به یک انتخاب آگاهانه و آزادانه بزنند. البته تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز نارسایی‌هایی در فرآیند هدایت تحصیلی وجود دارد،  اما تلاش کردیم  تا حداقل‌ها فراهم شود.

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش تصریح کرد: هدایت تحصیلی امری فرآیندی است نه رخدادی مقطعی، ناگهانی و یکباره، بنابراین باید در طول دوران تحصیل دانش آموزان به هدایت تحصیلی او پرداخت و به همین دلیل در اولین مرحله و طی سه سالی که دانش آموزان در دوره تحصیلی متوسطه اول حضور دارند با تکمیل پرسشنامه و شرکت در آزمون‌های مشاوره‌ای تلاش می‌کنیم تا آن‌ها به شناخت حداقلی از خود دست یابند.

وی اضافه کرد: دانش‌آموز باید بتواند در پایان دوره تحصیلی متوسطه اول با کمک و مشورت  مشاور، معلمان مدرسه، والدین و با توجه به شناختی که از توانایی‌ها و استعداد خود پیدا می‌کند یک‌رشته منطبق با توانایی‌ها و ویژگی‌های خود را انتخاب کند.

شکوهی ادامه داد: تمام تلاش خود را به کار بسته‌ایم تا زمینه‌های یک انتخاب رشته عالمانه، آگاهانه و آزادانه را برای دانش آموزان فراهم کنیم. البته بخش‌های درون‌سازمانی و فرا سازمانی باید کمک کنند تا دانش‌آموز بهترین انتخاب را انجام دهد.

وی خاطرنشان کرد: نظام تعلیم و تربیت وظیفه‌ای دارد تا  طرح‌ریزی زندگی تحصیلی و شغلی دانش آموزان را  فراهم کند و نباید به دانش‌آموز فقط بگوییم که مطالبی را حفظ کند و سپس امتحان بدهد و این ویژگی یک نظام تعلیم تربیت فعال و پویا است و دانش‌آموز باید به ویژگی‌ها و توانمندی‌هایی دست پیدا کند تا بتواند از عهده تأمین نیازهای خود  و جامعه‌اش برآید و ازاین‌جهت است که برنامه هدایت تحصیلی برای نظام تعلیم و تربیت جایگاهی بسیار ویژه و مهم دارد.

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش تصریح کرد: همانطور که اشاره شد هدایت تحصیلی در طول دوران تحصیلی دانش‌آموز انجام می‌شود. این امر به صورت فرآیندی است که نقطه اوج آن در پایان پایه نهم است و در این نقطه دانش آموزان به یکی از انتخاب‌های مهم زندگی خود می‌پردازند. امسال نیز از نیمه دوم تیرماه دانش آموزان پایه نهم می‌توانند به مدارس خود مراجعه و نمونه برگ های 6 و 7 هدایت تحصیلی و انتخاب رشته را دریافت کنند.

وی ادامه داد: نمونه برگ شماره 6 در واقع بررسی مشاوره‌ای است که شامل 35 امتیاز عملکرد تحصیلی دانش آموزان، 15 امتیاز آزمون‌های توانایی، 15 امتیاز آزمون‌های رغبت، 10 امتیاز نظر دانش‌آموز، 10 امتیاز نظر معلمان هر درس متوسطه اول و 5 امتیاز مربوط به اولیاء دانش آموزان است که در مجموع 100 امتیاز  می‌شود و بر اساس آن،  اولویت انتخاب رشته های تحصیلی به دانش آموزان توصیه می‌شود و با جلساتی که با دانش‌آموز  و اولیای وی برگزار می‌شود در مورد رشته تحصیلی متناسب با شرایط دانش‌آموز راهنمایی لازم ارائه می‌شود. البته انتخاب رشته بر اساس اولویت‌هایی که در این نمون برگ پیشنهاد می‌شود الزامی نیست و صرفا آگاهی لازم را به دانش‌آموز می‌دهد که کدام رشته با توانایی‌ها و رغبت‌های وی نزدیکی بیشتری دارد.

تلاش می‌کنیم تا دانش آموزان بدون اجبار و اکراه در یک‌رشته ادامه تحصیل بدهند

شکوهی خاطرنشان کرد: تلاش می‌کنیم تا دانش آموزان بدون الزام، اجبار و اکراه در یک‌رشته ادامه تحصیل بدهند اما به‌هرحال در آموزش‌وپرورش یک ظرفیت و محدودیت‌هایی از نظر منابع وجود دارد که قاعدتاً باید با توجه به این ظرفیت و امکانات، خود را برای سال تحصیلی 99-98 آماده کنیم؛ بنابراین به مناطق اعلام کردیم که بر اساس حداکثر ظرفیت، امکاناتی که می‌توانند برای رشته های مختلف ایجاد کنند و با توجه به نیاز منطقه دانش آموزان را به  رشته تحصیلی هدایت و ثبت‌نام کنند.

وی تصریح کرد: هیچ الزام و اجباری در فرم شماره 6 وجود ندارد اما فرم شماره 7 بر اساس عملکرد تحصیلی دانش آموزان در پایه های هفتم، هشتم و نهم طراحی‌شده است که به تناسب  ارتباط و تناسب هر درس با رشته اعمال ضریب شده  و دانش آموزان بر اساس آن رتبه‌بندی می‌شوند و طبیعتا دانش‌آموزانی که نمره‌های بهتری کسب کرده اند با توجه به محدودیت ظرفیت در برخی از رشته ها، اولویت‌ها و رشته های بیشتری را می‌توانند انتخاب کنند.

بهترین فرد برای هدایت، مشاوره و راهنمایی دانش‌آموز، مشاور مدرسه است

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش اذعان کرد: توصیه من به همه خانواده‌ها و دانش آموزان این است که فارغ از فضای هیجانی و احساسی که ممکن است قبل یا بعد از دریافت برگه  هدایت تحصیلی به وجود آمده باشد تصمیم بگیرند و تلاش کنند بر اساس شناختی که از میزان توانایی‌ها، رغبت، علاقه مندی‌ها و دانش خوددارند؛ رشته مورد علاقه شان را انتخاب کنند. علاوه براین باید تلاش شود تا تاثیر پذیری و فشارهایی که ممکن است از بیرون یا درون خانواده رخ می‌دهد را به حداقل برسانیم و آن را مدیریت کنیم. تا با توجه به سنجشی که از خود (خود واقعی) دارند به انتخاب رشته تحصیلی بپردازند. بهترین فرد برای هدایت، مشاوره و راهنمایی دانش‌آموز، مشاور مدرسه است. اگر دانش آموزان و یا خانواده‌ها از بیرون کمک بگیرند ممکن است در آینده دانش‌آموز متحمل ضرر و زیان فراوانی شود.

مشاوران مدارس اشراف بیشتری نسبت به موضوع هدایت تحصیلی دارند

وی افزود: ما برای مشاوران  خود در مدارس دوره تخصصی برگزار کردیم و به آن‌ها آموزش داده ایم و آن‌ها را در این زمینه توجیه کرده ایم؛ قاعدتا آن‌ها اشراف بیشتری نسبت به موضوع هدایت تحصیلی دارند و با توجه به اینکه در طول مدت تحصیل در کنار دانش آموزان هستند بااستعداد و توانایی، ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌های فردی و میل و رغبت دانش آموزان  آشنایی بیشتر و بهتری دارند و می‌توانند آن‌ها را بهتر راهنمایی کنند. البته همه موارد ذکرشده در حد توصیه است و در هیچ‌کدام از این موارد، الزام و اجباری وجود ندارد.

شکوهی گفت: اگر تعداد متقاضیان بیشتر از ظرفیت‌ها و امکانات باشد طبیعتا از رتبه‌بندی دانش آموزان برای انتخاب رشته آنها استفاده می‌کنیم.

وی خاطرنشان کرد: ما حدود یک‌میلیون و 100 هزار دانش‌آموز در پایه نهم داریم که پیش‌بینی می‌کنیم برای حدود 970 هزار نفر  تا 1 میلیون نفر از این تعداد انتخاب رشته انجام شود و آن‌ها وارد پایه دهم شوند.  

بیش از 95 درصد از مدارس متوسطه اول دارای مشاور هستند

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: تعداد مجموع مشاوران ما حدود 12 هزار و دویست نفر است که تقریبا بخش عمده‌ای از آن‌ها در مقطع متوسطه اول حضور دارند و بیش از 95 درصد از مدارس متوسطه اول دارای مشاور هستند ممکن است در بعضی از مدارس به دلیل بُعد مسافت یا تعداد اندک دانش‌آموز، امکان تخصیص مشاور فراهم نشده باشد؛ بنابراین دانش آموزان این مدارس می‌توانند برای مشورت و رفع مشکلات احتمالی به کمیته های هدایت تحصیلی یا مراکز و هسته‌های مشاوره در منطقه مراجعه کنند؛ در آنجا نیز نیروهای متخصص و آموزش‌دیده حضور دارند و برای مشورت و راهنمایی در انتخاب رشته به  دانش آموزان کمک می‌کنند.

او در مورد مراحل تصویب سند جامع راهنمایی و مشاوره تصریح کرد: پیش‌نویس سند نظام جامع راهنمایی و مشاوره تهیه و به شورای عالی آموزش‌وپرورش ارسال‌شده است و اکنون در کمیسیون تخصصی شورای عالی آموزش‌وپرورش در حال بررسی است و امیدواریم سند مذکور بتواند مبداء خوبی برای تحولات اساسی در حوزه خدمات راهنمایی و مشاوره در نظام تعلیم و تربیت باشد و همچنین امیدواریم کمیسیون تخصصی شورای عالی این پیش‌نویس را سریعتر به صحن اصلی شورا ارجاع بدهد تا در آنجا به تصویب برسد.

تلاش می‌کنیم که انتخاب رشته فارغ از هر گونه فشار و اجبار باشد

شکوهی در مورد بحث توزیع متوازن در هدایت تحصیلی گفت: خوشبختانه اگرچه در شاخص‌ها الزام و اجباری را انجام ندادیم اما در برخی از رشته ها اتفاقات خوبی از نظر توزیع متوازن رخ‌داده است؛ مثلا رشته علوم انسانی رشد خوبی داشته و در سال تحصیلی 98-97 نسبت به سال تحصیلی 97-96 رشد قابل توجهی داشته است در رشته فنی وحرفه ای و کاردانش نیز طی سالهای اخیر رشد قابل توجه ای شاهد بودیم، حتی در رشته علوم تجربی اگرچه کاهش آن قابل توجه نبوده اما محسوس بود و آن هجمه و فشاری که سال های گذشته در زمینه ورود به این رشته وجود داشت کمتر شده است.

وی اظهار کرد: به‌هرحال تلاش می‌کنیم که انتخاب رشته، فارغ از هر گونه فشار و اجبار باشد و سعی می‌کنیم  با افزایش آگاهی بخشی به دانش آموزان و خانواده‌ها این امکان را به آن‌ها بدهیم تا خودشان با در نظر گرفتن شاخص‌ها و محدودیت‌هایی که وجود دارد،‌ بهترین انتخاب را داشته باشند.

خانواده‌ها در انتخاب رشته تحصیلی فرزندانشان  به دنبال آمال و آرزوهای دست نیافته خود نباشند

شکوهی تصریح کرد: توصیه بنده به همه خانواده‌ها این است که بحث هدایت تحصیلی را جدی بگیرند و از اجبار فرزندانشان پرهیز کنند و برای رسیدن به آمال و آرزوهایی که خودشان به آن‌ها دست نیافته یا حتی یافته اند، فرزندانشان را گرفتار نکنند. به‌هرحال افراد ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی و شخصیتی مختلفی با یکدیگر دارند و همه عالمان و صاحب نظران بر این موضوع واقف هستند و قرار نیست اگر من پدر، معلم یا پزشک بودم فرزند من نیز معلم یا پزشک شود. در طول دوران زندگی افراد بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و توانایی‌های فردی می‌تواند در یک‌رشته یا رشته های خاص استعداد و توانمندی‌های خود را بروز دهد و باید این فضا را برای شکوفایی استعدادها فراهم کنیم و خواهشمندم خانواده‌ها برای این امر تسهیل گر باشند و در یک فضای تعاملی و مشارکتی فرزندشان را کمک کند.

بیشتر بخوانید:

آزمون استخدامی آموزش و پرورش تا یک ماه آینده

کانون پرورش فکری و مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک تفاهم نامه امضاء کردند

او خاطرنشان کرد: در زمینه هدایت تحصیلی باید یک تعامل مثبت سه جانبه بین مدرسه، دانش‌آموز و اولیاء دانش‌آموز برقرار شود تا با این تعامل سه جانبه در نهایت دانش‌آموز بتواند بهترین رشته مد نظر خود را انتخاب کند.

انتخاب رشته اشتباه،  لطمات زیادی به دانش آموزان، خانواده‌ها و جامعه وارد می کند

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش گفت: اکنون مراجعات فراوانی داریم که دانش‌آموزانی در انتخاب رشته با مشکلاتی مواجه شده اند و خواهان تغییر رشته هستند و تغییر رشته تابع شرایط خاصی است و همین موضوع لطمات و هزینه‌های زیادی را به دانش‌آموز و خانواده او وارد می کند و فرد، خانواده و جامعه تحت تاثیر این انتخاب اشتباه قرار می‌گیرند اما اگر یک انتخاب آگاهانه و عالمانه در زمینه رشته تحصیلی داشته باشیم بسیاری از این هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کند.

 او ادامه داد: همه تلاش های ما در این زمینه جنبه توصیه‌ای دارد و تنها می‌توانیم اطلاعات علمی و دانش تجربی خود را در اختیار دانش آموزان و والدینش قرار دهیم، اما تصمیم نهایی در این زمینه بر عهده دانش‌آموز و والدین است.

تغییر رشته  تنها در پایان پایه دهم امکان‌پذیر است

او در زمینه تغییر رشته دانش آموزان گفت: تغییر رشته در پایان پایه دهم امکان‌پذیر است. بر این اساس آیین‌نامه اجرایی تغییر رشته تحصیلی تدوین و به مدارس ارسال‌شده است تا دانش‌آموز برای تغییر رشته در آزمون دروس تخصصی رشته مورد نظر خود در پایان پایه دهم در خرداد یا شهریور شرکت کند تا پس از قبولی در این آزمون بتواند در رشته مدنظر خود ادامه تحصیل دهد. باید توجه داشت که در تغییر رشته برخی از رشته ها دانش‌آموز باید تکرار پایه کند که این امر خود باعث یک سال عقب‌افتادگی تحصیلی خواهد شد و برای خانواده و وزارت آموزش‌وپرورش هزینه‌هایی را به همراه دارد؛ بنابراین انتخاب درست رشته در زمان خود می‌تواند از این خسارات جلوگیری کند.

بر اساس شاخص‌ها و استانداردهایی که در دنیا وجود دارد به حدود 40 هزار نفر مشاور نیاز داریم

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌وپرورش در مورد کمبود نیروی مشاوره در سطح مدارس گفت: بر اساس الزاماتی که وجود دارد مشاوران موردنیاز در مدارس متوسطه اول تامین شده است اما معتقدیم که دوره ابتدایی که دوره حساس و مهمی است و هم‌چنین دوره متوسطه دوم که دانش‌آموز در یک شرایط سنی ویژه قرار دارد به مشاور با تجربه، آگاه و متخصص نیاز بیشتری دارند تا به دانش‌آموزانی که با مشکلات، آسیب‌ها و اختلالاتی درگیر هستند مشاوره داده وآنان را در مسیر زندگی صحیح تحصیلی و شغلی راهنمایی کنند.

وی گفت: بر اساس شاخص‌ها و استانداردهایی نوین جهانی به حدود 40 هزار نفر مشاور نیاز داریم تا به وضعیت مطلوب برسیم.

شکوهی اظهار کرد: دانشگاه  فرهنگیان سالیانه تعدادی نیرو جذب می‌کند که بخشی از آن‌ها مربوط به مشاوره است. امسال نیز دانشگاه فرهنگیان مجوز استخدام و تحصیل  25 هزار نیرو را دریافت کرده است، اما با توجه به تعداد و تنوع رشته های مختلف  دبیری که در آموزش‌وپرورش وجود دارد سهم ما  از این جذب نیرو خیلی کم خواهد بود و تناسبی بین تعداد بازنشستگان و نیروهای جذب‌شده وجود ندارد. از سوی دیگر تعداد زیادی از نیروهای ما تا پایان برنامه ششم توسعه  بازنشسته خواهند شد که با توجه به نیاز کنونی و آینده، ممکن است با چالش های جدی مواجه گردیم.