محمد مسلمی: تئاتر کودک رو به فراموشی است/ در تولید آثار برای کودکان غفلت زیادی صورت گرفت/ باید با تولید آثار مناسب فضای ذهن کودکان و نوجوانان را پربار کرد
محمد مسلمی، بازیگر برنامه کودک به نام «فیتیله» که در این برنامه به شهرت رسید و کار با کودکان در کارنامه کاری‌اش دیده می‌شود، در پاسخ به این سوال که تئاتر کودک در دوران کرونا چه وضعیتی دارد و چه اقداماتی برای حفظ آن در شرایط حاضر صورت گرفته است؟ به خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا گفت: علاوه بر تئاتر، در سینما و تلویزیون هم هیچ کاری برای کودکان انجام نمی‌شود. در حقیقت در این شرایط تئاتر کودک و حتی بزرگسال به طور کل تعطیل شده و متاسفانه مسئولین به این بخش هیچ نگاه مثبتی ندارند و این بخش کم کم درحال فراموش شدن است.
او افزود: به نظر من نباید تئاتر و حتی سینما و تلویزیون را به حال خود رها کرد و باید تا جایی که در توان هست برای کودکان تولید اثر کرد چراکه در این شرایط وخیم کودکان در خانه مانده‌اند و به دلیل ترس از مبتلا شدن، والدین آن‌ها را خیلی از خانه بیرون نمی‌برند و تولید جدیدی نیز در دست نیست تا کودکان و نوجوانان سرگرم شوند پس بهتر است تولیدکنندگان دست به دست همدیگر دهند و برای قشر کودک و نوجوان برنامه‌سازی و فیلم‌سازی صورت بگیرد.
مسلمی در این باره که چرا فیلم- تئاترهای مختلف زیادی این روزها به پخش رسیده‌اند اما در حوزه گروه کودک بسیار کم به این کار پرداخته شده است بیان کرد: به طور کل در بخش کودک ضعف زیادی وجود دارد و ارگان‌های دولتی و خصوصی به سمت آن نمی‌روند و ما شاهد این هستیم که روز به روز کودکان به فیلم، سریال و انیمیشن های خارجی کشیده می شوند و دلیل آن این است که جذابیت و کیفیت‌های خاص آن باعث شده تا کودکان به چنین آثاری جذب شوند و اگر این اتفاق در کشور خودمان اتفاق بیفتد باید سرمایهگذاری شود اما متاسفانه کسی به فکر نیست و کلا از کار کودک غافل شده‌اند و همچنین به دلیل عدم سرمایهگذاری هنرمندانی که قدیم در کار کودک مشغول فعالیت بودند این مسیر را رها کرده‌اند که بخشی از آن در سینما و بخش دیگری در تلویزیون و بخشی نیز در تئاتر است.
این بازیگر برنامه کودک در این خصوص که به دلیل گسترش رسانههای سرگرمی‌ساز در حوزه انیمیشن، فیلم و بازیهای کامپیوتری آیا تئاتر کودک می‌تواند حرفی داشته باشد یا برای رقابت با این رسانهها برنامه‌ریزی شده است یا خیر اظهار کرد: تئاتر همواره در همه جای دنیا جایگاه خاص خود را دارد و مورد استقبال قرار می‌گیرد چراکه این هنر نمایشی به روز است و خلاقیت در آن موج می‌زند علاوه بر آن به صورت زنده برگزار می‌شود و مخاطب برنامه زنده را به فیلم بیشتر ترجیح می‌دهد. به همین دلیل باید بتوانیم آثاری تولید کنیم که فضای ذهنی کودکان و نوجوانان را پر و آن‌ها را سیراب کند و همین امر نیازمند هزینه و دست اندرکاران خوب و دکور و طراحی مورد قبول است.
مسلمی ادامه داد: متاسفانه سالیان سال است که در این زمینه کار خوبی نداشته و نداریم و برای اینکه چنین اتفاقاتی دیگر رخ ندهد نیازمند سیاست‌گذاری کلی است و برای این که ما توجه خاصی به کودک و نوجوان داشته باشیم می‌توانیم با استفاده از ادبیات غنی و قصه‌های شاهنامه آثاری خلق کنیم که با جذابیت خاص خود مخاطب را همراه کند اما به‌طور کل چون در این حوزه آنطور که باید دقت خاصی نمی‌شود و کودکان برای‌شان مهم نیست سرمایه گذاری صورت نمی‌گیرد.
او تاکید کرد: اگر به انیمیشن‌های خارجی نگاهی بیندازیم متوجه این خواهیم شد که به کودکان بهای زیادی می‌دهند و ما در قبال آن‌ها چیزی برای ارائه دادن نداریم چراکه کودکان سلیقه‌هایشان از زمین تا آسمان فرق کرده و هر اثری را نمی‌پسندند. ولی اگر واقعا کودکان اهمیت زیادی دارند باید در این زمینه سرمایه گذاری شود تا هنرمندان هم ورود کنند.
محمد مسلمی در پایان و در این باره که چقدر می‌توان برای گروه کودک و نوجوان به سراغ تئاتر سنتی و آیینی رفت و چقدر در شناخت انواع نمایش ایرانی موثر هستند؟ خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد به این سمت رو آوریم باید قالبی را طراحی کرد که مورد پسند مخاطب واقع شود اما اگر قرار است همان شیوه قبلی را ادامه داد مسلما مخاطب به خصوص کودکان این آثار را پس می‌زنند. اگر بتوانیم به سبک و شیوه قدیم جلو برویم اما آن را مدرن کنیم در جذب مخاطب کمک زیادی می شود به طور مثال سیاه بازی و خیمه شب بازی یکی دیگر از آثاری هستند که دل مخاطب را با خود می برد. کارهای سنتی و آئینی بیس و پایه کار را در دست دارند و بسیار هم قوی هستند اما با توجه به تغییر ذائقه کودک و نوجوان ما هم در طراحی و ترانه‌ها و شکل کلی جذابیت‌هایی را اضافه کنیم که مخاطب پسند باشد.
مهدی حاجیان: تئاتر کودک و نوجوان به دلیل حساسیت بیشتر شرایط بدی را تجربه کرد
مهدی حاجیان، دبیر اجرایی جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران- مبارک و مدیر امور جشنواره‌های اداره کل هنرهای نمایشی در پاسخ به این سوال که تئاتر کودک در دوران کرونا چه وضعیتی دارد و چه اقداماتی برای حفظ آن در شرایط حاضر صورت گرفته است؟ به خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا گفت: تمام هنرها و فعالیت‌های اجتماعی تحت تاثیر همه‌گیری کرونا قرار گرفته که هنرهای نمایشی به جهت ویژگی‌های اجرایی بیشتر از هنرهای دیگر تحت تاثیر قرار گرفته است. در این وادی نیز تئاتر کودک و نوجوان به جهت حساسیت بیشتر مخاطبان شرایط بدی را تجربه کرد و حساسیت‌های بیشتری در حوزه اجرا داشت و به هرحال تبعات آن دامن گیر اجراهای عمومی در سراسر کشور شد.
این مقام مسئول افزود: در سال گذشته عملا امکان برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان مهیا نشد و به جهت صیانت از سلامت مخاطبین، هنرمندان و گروه‌های نمایشی به ویژه کودکان و نوجوانان کشور بنا بر این شد تا طرحی را جایگزین جشنواره متمرکز کنیم که در آن ما بخش اجرایی و مسابقه نمایشنامه نویسی داشتیم که تعداد زیادی نمایشنامه به دست ما رسید و بعد از بررسی آن‌ها، یکی از آثار را به عنوان برگزیده معرفی کردیم و برگزیدگان جوایز خود را دریافت کردند.
او در ادامه بیان کرد: از میان آثار ارسال شده، 14 نمایش برای حمایت از اجرای عموم انتخاب شدند که در سراسر کشور اجرای خود را با زمان‌بندی و بر اساس شیوه‌نامه‌های بهداشتی و با هماهنگی ستاد کرونا استانی روی صحنه بردند و اداره کل هنرهای نمایشی حمایت مالی لازم را از این گروه‌ها به عمل آورد. خداراشکر این اتفاق مثبتی بود که در سال گذشته رخ داد ولی امسال با توجه به اینکه شرایط تا حدودی تغییر کرده و برنامه‌های خاصی هم برای بهره‌مندی بیشتر از فضای مجازی اتفاق افتاده بنا بر این است که جشنواره در زمان مقرر خود، با هماهنگی که با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان صورت گرفته، برگزار شود و امیدواریم به زودی فراخوان این جشنواره اعلام و طبق روال این جشنواره با قدرت و قوت برگزار شود.
دبیر اجرایی جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی اظهار کرد: به طور کل اجراهای عمومی با وقفه‌ای که برای اجرای نمایش‌هایشان اتفاق افتاده بود برخی از گروه‌ها با تغییراتی که داشتند توانستند اجراهای خود را در فضای مجازی ببرند و از این امکان به عنوان پلی با مخاطب استفاده کنند به جهت اینکه این ارتباط و استمرار اجراها قطع نشود درواقع تولید و اجرای نمایش های کودک و نوجوان کماکان ادامه داشته باشد. اداره کل هنرهای نمایشی نیز در راستای وظایف و سیاست‌های خود تا جایی که برایش امکان‌پذیر بود تلاش کرد کمک‌های خود از آثار نمایشی به ویژه آثار نمایش کودک و نوجوان، که تولید شده بودند، را به عمل بیاورد.
او افزود: همان‌طور که در اوایل صحبت‌هایم گفتم این امکان را برای گروه‌های نمایشی که اجراهایشان به جهت شیوع کرونا متوقف شده بود و یا گروه‌هایی که آثار خود را تولید کرده بودند ولی به جهت همه‌گیری امکان اجرای عمومی نداشتند را تحت پوشش و مورد حمایت قرار دادیم. نکته دیگر این است که ما برای حمایت از آثار خیابانی با مضمون تئاتر کودک و نوجوان توانستیم انجام دهیم طرح خیابان تئاتر ایران بود که سال گذشته اتفاق افتاد و آثار نمایش خیابانی با موضوع کودک و نوجوان در این طرح برای اجرا در شهر های خود مورد حمایت قرار گرفتند.
حاجیان در این باره که چرا فیلم- تئاترهای زیادی این روزها به پخش رسیده‌اند اما در حوزه گروه کودک بسیار کم به این کار پرداخته شده گفت: راستش دلیل قطعی‌اش را نمی‌دانم اما بخشی از آن بر می‌گردد به تمایل و استقبال گروه‌های اجرایی؛ یعنی گروه‌هایی که کار را تولید می‌کنند شاید استقبال کمتری در این حوزه از آن‌ها صورت گرفته و تمایل کمتری به ارائه آثارشان در قالب فیلم تئاترها یا پخش آن‌ها در بستر فضای مجازی داشتند. به نظر من این قابلیت بسیار ارزنده است به خصوص برای کودکان و نوجوانان و خانوادهها که زمان بسیاری را در این شرایط ویژه در منازل سپری می‌کنند. اگر این امکان به وجود بیاید تا آن‌ها بتوانند در بستر فضای مجازی یا از طریق رسانههای دیگر از دیدن نمایش‌ها بهره‌مند شوند بسیار خوب است و به‌نوعی سلامت خود را در منازل تضمین خواهند کرد.
دبیر اجرایی جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی در پاسخ به این سوال که چقدر می‌توان برای گروه کودک و نوجوان به سراغ تئاتر سنتی و آئینی رفت و چقدر در شناخت انواع نمایش ایرانی موثر هستند؟ خاطرنشان کرد: خوشبختانه انواع نمایش‌های ایرانی قابلیت‌های بسیار زیادی در حوزه‌های مختلف دارد. چندین سال است که در جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی بخش ویژه جوانه‌های نمایش ایرانی را داشتیم. این استقبال عموم نوجوانان و خانوادهها نشانگر این بود که انگیزه، کشش و قابلیت در نسل کودک و نوجوان به شدت وجود دارد که بتوانند گرایش پیدا کنند و برای حضور و اجرای گونه‌های مختلف نمایش‌های ایرانی علاقه‌مند شوند و بالطبع این وظیفه سیاست‌گذران، هنرمندان و اساتید این حوزه را سنگین‌تر و دشوارتر می‌کند به جهت اینکه بتوانند پاسخگوی علاقه‌مندی و این استعداد زمینه مساعد باشند. ما در ادوار مختلف جشنواره آئینی و سنتی حضور کودکان و نوجوانان را هم به عنوان مخاطب و هم به عنوان اجراگر در بخش های مختلف به ویژه در بخش ویژه جوانه های نمایش ایرانی داشتیم. در بخش‌های نقالی نیز استقبال زیادی از سوی کودکان و نوجوانان شد و خوشبختانه در سال‌های اخیر تعداد نقالان، شاهنامه خوانان و پرده خوانان کودک و نوجوان چه دختر و چه پسر به شدت افزایش پیدا کرده که خوشبختانه این اتفاق بسیار میمون و مبارک است که به سمت گونه های مختلف نمایش ایرانی گرایش پیدا کرده است. در واقع مژده خوبی است که دبیر جشنواره کودک و نوجوان دوره 27 به شدت علاقه وافری به این حوزه دارند و ان‌شاءالله در فراخوان جشنواره نیز خبر‌های خوش در این بخش و ارتباط کودکان و نوجوانان و نمایش‌های آئینی و سنتی خواهیم داشت.
هادی مرزبان: تولید نمایش برای کودکان سخت، نفس‌گیر و ویژه است/ هر کسی نمی‌تواند کار کودک بسازد!
هادی مرزبان، بازیگر و کارگردان تئاتر، در پاسخ به این سوال که تئاتر کودک در دوران کرونا چه وضعیتی دارد و چه اقداماتی برای حفظ آن در شرایط حاضر صورت گرفته است؟ به خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا گفت: در حال حاضر تئاتر بزرگسال نیز وضعیت خوبی ندارد چه برسد تئاتر کودک و نوجوان!
او افزود: موضوع مد نظر اینجاست که اگر ما بخواهیم نمایش‌های درست و صحیح در جامعه داشته باشیم، که اتفاقا به چنین چیزی خیلی نیازمندیم و باید از کودکی فرزندان را به تئاتر دیدن عادت دهیم و برای آن‌ها در سبد اقتصادی خانواده شناخت هنر نمایش را قرار دهیم چراکه از واجبات است و به آن‌ها کمک می‌کند تا شناسایی لازم را از تئاتر به دست بیاورند. البته که تا به همین امروز گله‌ها و فریادهای ما در رابطه با وضع تئاتر به گوش هیچ کسی نرسیده و هیچ فردی در این رابطه کاری انجام نمی‌دهد. ساخت تله تئاتر در تلویزیون بسیار کمک کننده است اما متاسفانه تلویزیون وارد این ماجرا نشده است.
مرزبان ادامه داد: حدودا 50 سال می‌شود که در تئاتر فعالیت می‌کنم ولی از تولید آثار برای کودکان می‌ترسم و هر زمان که قرار است به سراغ ساخت اثر برای کودک و نوجوان برم بسیار حواس جمع جلو می‌روم چراکه این مقوله خیلی خیلی خطرناک است و نزدیک شدن به تئاتر کودک شوخی نیست اما بعضی از دوستان گمان می‌کنند تولید اثر در تئاتر برای کودک کار بسیار آسان است اما بسیار بسیار مشکل است چراکه خیلی باید از کودک شناخت داشت و از جامعه و فضای کودکی آگاهی داشت.
او در این باره که چرا فیلم تئاترهای مختلف زیادی این روزها به پخش رسیده‌اند اما در حوزه گروه کودک بسیار کم به این کار پرداخته شده است؟ گفت: همان‌طور که می‌دانید هر آنچه که به کودک داده شود با کمال میل قبول می‌کند اما باید بدانیم قرار است چه کاری انجام دهیم و به نوعی کار را به کاردان سپرد. ما با دلقک بازی و ادا و اطفار نمی‌توانیم کودکان را پای تلویزیون بنشانیم یا به تئاتر بیاوریم. مسئولین هم به دلیل نداشتن وقت به تئاتر کودک نمی‌پردازند.
مرزبان در این خصوص که آیا با توجه به اینکه رسانههای سرگرمی ساز در حوزه فیلم، انیمیشن و بازیهای کامپیوتری گسترش پیدا کرده تئاتر کودک می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد یا اینکه برای رقابت با این رسانه ها برنامه‌ریزی شده یا خیر؟ اظهار کرد: صد درصد باید این باشد اما متاسفانه نشده است. درواقع به حساب نمی‌آید و دقیق به دوران گذشته بازگشته‌ایم که همه در کوچه‌ها به سراغ سرگرمی می‌روند چون کودک اصلا به حساب نمی‌آید و اگر بازیهای کامپیوتری و انیمیشنی هم ساخته می‌شود فقط به دلیل مسائل مادی آن است و در برخی مواقع به کارهای کودک رو می‌آورند که آن هم بیشتر به خاطر درآمدزایی است و به نظر من حتی برخی از این آثار کودک مخرب هستند و اصلا تربیت و آموزش کودک را در نظر نمی‌گیرند. در دوران کرونا خیلی راحت می‌توانستند با برگزاری فیلم تئاتر به کودکان زبان آموزش دهند و یا برخی از داستان‌های مشهور مانند کلیله و دمنه را برای یادگیری آن‌ها آموزش دهند. مسئله اینجاست که یا نمی‌خواهند یا اینکه نمی‌توانند و این مسئله از این دو حال خارج نیست!
این کارگردان در این باره که چقدر می‌توان برای گروه کودک و نوجوان به سراغ تئاتر سنتی و آئینی رفت و چقدر در شناخت انواع نمایش ایرانی موثر هستند خاطرنشان کرد: راستش نمایش خیمه شب بازی و بسیاری از نمایش‌های گوناگون سنتی و آئینی اصلا کار کمی نیستند و اتفاقا کودکان را به خود جذب می کنند. به عنوان کلام آخر ما باید کودکان را به حساب بیاوریم و به آن‌ها بها دهیم چراکه کار کودک از همه حوزه‌ها مشکل‌تر و دقیق‌تر است.