سیر تا پیاز ساخت ماهواره چمران ۱ تا پرتاپ کوثر و هدهد در آبان

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، از زمان شروع فعالیت دولت سیزدهم، ۱۲ پرتاب موفق ماهواره انجام شد که معادل پرتاب‌هایی است که در یک دهه گذشته و در دولت‌های گذشته انجام شده است. در هر کدام از این پرتاب‌ها که برخی تحقیقاتی و برخی عملیاتی بودند، چرخه صنعت فضایی توانست تجربیات زیادی کسب کند و از قبل بیشتر قوت بگیرد در واقع تشکیل شورای عالی فضایی پس از ۱۱ سال و در دولت سیزدهم، نوید روز‌های خوشی را در حوزه فضایی می‌داد؛ همین امر باعث شد در مدت کمتر از سه سال، صنعت فضایی جان دوباره بگیرد.

یکی از دستاوردها، دستیابی به مدار ۷۵۰ کیلومتری است. ماهواره ثریا با ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ پرتاب شد و با قرار گرفتن در مدار ۷۵۰ کیلومتری توانست یک رکورد تازه را به ثبت برساند. قدم بعدی طراحی و ساخت پایگاه فضایی چابهار بود که می‌تواند توان ایران در زمینه پرتاب ماهواره برای خود و کشور‌های همسایه را به شدت افزایش دهد و تا جایی برود که این کار شدنی شود همچنین عملیات عمرانی بزرگ‌ترین پایگاه فضایی خاورمیانه در دولت سیزدهم کلید خورد و به پیشرفت بیش از ۵۰ درصدی رسید. این پروژه ملی قرار است در دهه فجر ۱۴۰۳ رونمایی شود.

ماهواره تحقیقاتی «چمران۱» که از سوی گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده است، چند روز پیش شنبه ۲۴ شهریور توسط ماهواره بر «قائم ۱۰۰» پرتاب شد و با موفقیت در مدار ۵۵۰ کیلومتری قرار گرفت که باید به این مهم اشاره شود که در میکرو ماهواره چمران-۱ از یک رانشگر فضایی بومی استفاده شده که توسط بخش دانش‌بنیان داخلی کشور بومی‌سازی شده و مورد استفاده قرار گرفت و اثبات فناوری این رانشگر در این ماهواره، مسیر را برای ماهواره‌های آتی کشور باز خواهد کرد.

ماهواره چمران با پرتابگر سه مرحله‌ای و با سرعت ۷.۵ کیلومتر بر ثانیه در مدار قرار گرفت همچنین وزن ماهواره حدود ۶۰ کیلوگرم و قطر حدود ۹۰ سانتی متر از سری میکرو ماهواره‌های شرکت صاایران است که مأموریت اصلی آن تست سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است همچنین ماموریت ثانویه این میکرو ماهواره، ارزیابی عملکرد و دقت زیر سامانه دینامیک پروازی و زیر سامانه رانشگر فضایی به منظور اجرای مانور‌های مداری مرکز است. از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که این ماهواره به پاس خدمات دانشمند متعهد شهید مصطفی چمران، به نام وی نامگذاری شده است.

محرم غیاثوند مدیر گروه ساخت ماهواره چمران-۱با اشاره به جزئیات ماموریت‌های این میکرو ماهواره، می‌گوید: زیر سامانه‌هایی که در میکرو ماهواره چمران-۱ استفاده شد، مانند مدیریت توان و انرژی و رایانه مرکزی و زیر سامانه‌های مخابراتی، همگی توسط شرکت‌های دانش‌بنیان کشور توسعه یافته‌اند و استارت عملکرد صحیح آنها در این ماهواره منجر به افزایش قابلیت اطمینان در ماهواره‌های عملیاتی کشور شده است از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که پس از پرتاب موفقیت آمیز ماهواره امید در سال ۸۷، به منظور توسعه صنعت فضایی بیش از ۲۰ ماهواره را در سکو‌های مختلف نانو ماهواره، میکرو ماهواره و مینی ماهواره‌ها توسعه داده است. این ماهواره‌ها شامل طیف متنوعی از ماموریت‌های فضا پایه از قبیل تصویر برداری، موقعیت یابی، مخابراتی و تحقیقات فضایی است.

حسن سالاریه؛ رئیس سازمان فضایی ایران در راستای پرتاب ماهواره چمران ۱ می‌گوید: یکی از مهمترین اقداماتی که کشور برای منظومه‌سازی برای رسیدن به منظومه‌های ماهواره‌ای بایستی بردارد بحث امکان مانور مداری با تغییر فاز ماهواره در مدار است و همچنین تغییر شیب مداری که هر دو از اقدامات مهمی است که برای این منظور استفاده می‌شوداز طرفی پرتاب ماهواره چمران ۱ یکی از اولین تست‌هایی است که در این زمینه توسط ماهواره انجام می‌شود و انشالله براساس آخرین اطلاعاتی که از ماهواره داریم الان زیر سیستم‌های مختلف ماهواره مربوط به حوزه پاور، انتقال داده و تست‌های اولیه انجام شده و عملکرد موفقیت آمیز بوده است البته باید بگویم روز‌های آینده به سمت کنترل ماهواره و نشانه‌روی ماهواره به سمت زمین می‌رویم و انشالله اگر شرایط ماهواره مناسب باشد برای مانور مداری حرکت می‌کنیم.

به گفته سالاریه ماهواره چمران ۱، چون یک ماهواره تحقیقاتی است عمدتاً کاربری آن ویژه متخصصین خود صنعت فضایی ایران و ساخت ماهواره است. بخش‌های مختلفی در کشور از جمله پژوهشگاه هوافضا، مجموعه هوافضای سپاه، مجموعه صاایران و بخش خصوصی در ساخت ماهواره فعال هستند و بسیاری از این مجموعه‌ها در ساخت همین ماهواره چمران کمک کردند این در حالی است که دانشی که از ساخت اینگونه ماهواره‌ها به دست می‌آید در درجه اول به داخل خود صنعت فضایی کشور تزریق می‌شود. چون این ماهواره تحقیقاتی است ما نمی‌توانیم انتظار عملیات از این ماهواره داشته باشیم به عنوان مثال داده‌های این ماهواره به درد صنعت کشاورزی نمی‌خورد. با تثبیت این تکنولوژی ما می‌توانیم ماهواره‌های دقیق‌تر، بزرگتر و با قابلیت‌های بالاتر به ویژه در بحث منظومه سازی بسازیم.

وی می‌گوید: ماهواره‌های کوثر و هدهد از بخش خصوصی در آبان ماه پرتاب می‌شوند. ماهواره طلوع ۳ و ظفر ۲ نیز در سال جاری به فضا پرتاب خواهند شد. همچنین چهار ماهواره تحقیقاتی آماده پرتاب نیز داریم. ما امسال بین ۵ تا ۷ پرتاب را پیش بینی کردیم که نخستین پرتاب آن امروز انجام شد و تا پایان سال حداقل ۴ تا ۶ پرتاب دیگر نیز داریم که بعضی از این پرتاب‌ها عملیاتی هستند و بعضی نیز تحقیقاتی و آزمایشگاهی هستند.

بازتاب گسترده رسانه‌های خارجی از پرتاب ماهواره تحقیقاتی «چمران۱» 

پرتاب ماهواره تحقیقاتی «چمران۱» توسط ایران، در بسیاری از رسانه‌های خارجی منعکس و بازتاب‌های گسترده‌ای داشت که به برخی از آنها اشاره می‌شود. 

بلومبرگ نوشت: شبکه تلویزیونی دولتی جمهوری اسلامی ایران گزارش داد که این کشور روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی ساخت داخل را به فضا پرتاب کرده است.

رویترز نوشت: ایران دومین ماهواره را در سال جاری میلادی به مدار زمین فرستاد. در ماه ژانویه، رسانه‌های ایران گزارش دادند ماهواره «ثریا» به مدار ۷۵۰ کیلومتری پرتاب شد.

اکونومیک تایمز نوشت: ایران با موفقیت یک ماهواره را به فضا فرستاده است. ایران ماهواره تحقیقاتی چمران ۱ را با استفاده از موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران با موفقیت به مدار زمین فرستاد. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایستگاه‌های زمینی، سیگنال‌هایی را از ماهواره دریافت کرده‌اند.

ای‌بی‌سی نیوز نوشت: ایران می‌گوید که با موفقیت یک ماهواره را به فضا فرستاده است. این کشور گفت یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین پرتاب کرده است.

اورشلیم پست نوشت: رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را روز شنبه به مدار زمین فرستاده که دومین پرتاب موفق ماهواره برای آن در سال جاری است.

عرب نیوز نوشت: ایران با موفقیت یک ماهواره را به فضا پرتاب کرد. خبرگزاری‌های دولتی گزارش دادند که ایران روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار فرستاده است.

واشنگتن پست نوشت: ایران گفت که یک ماهواره را به فضا پرتاب کرده است. این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را روز شنبه به مدار زمین فرستاده است. ایران این پرتاب را که دومین پرتاب از این نوع در سال جاری بود و یک ماهواره را با موشک در مدار قرار داد، موفقیت‌آمیز توصیف کرد.

روزنامه استرالیایی کانبرا تایمز نوشت: ایران یک ماهواره دیگر را به مدار زمین فرستاد. رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را به مدار فرستاده است که دومین پرتاب موفق ماهواره‌ای آن در سال ۲۰۲۴ به شمار می‌رود.

ایندیا تودی نوشت: ارسال ماهواره ایران به فضا، اولین بار در دوره ریاست جمهوری مسعود پزشکیان. ایران روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین فرستاد.

روزنامه هندو نوشت: ایران گفت که یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین فرستاده است.

نگاهی به تحولات فضایی ایران تا پایان دهه ۷۰

صحبت از پرتاب ماهواره به فضا در کشور ما به پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد، اما تا حدود سال ۷۵ اتفاق چندان مهمی در این حوزه نمی‌افتد و مهم‌ترین فعل و انفعالات حوزه فضایی از آغاز دهه ۵۰ تا سال ۷۵ به بهره‌برداری از ایستگاه گیرنده داده‌ای ماهواه‌ای در ماهدشت، راه‌اندازی و نصب تجهیزات موردنیاز برای دریافت مستقیم اطلاعات ماهواره‌های هواشناسی نوآ و نصب و راه‌اندازی تجهیزات مربوط به ضبط و تصحیح، تجزیه و تحلیل، مدیریت و چاپ و تکثیر داده‌های ماهواره‌ای ختم می‌شود.

مرتضی براری، رئیس سابق سازمان فضایی کشور در این خصوص می‌گوید: «قبل از انقلاب دفتری به‌نام طرح جمع‌آوری داده‌های ماهواره‌ای در سازمان مدیریت، برنامه و بودجه ایجاد شد. این دفتر در سال ۱۳۵۲، توسط آمریکایی‌ها طی قراردادی با شرکت جنرال الکترونیک ایجاد شد؛ البته آنجا فقط مصرف‌کننده داده‌های ماهواره‌ای بودیم. این طرح پس از مدتی به سازمان صداوسیما و مجددا به سازمان برنامه و از سازمان برنامه و بودجه به وزارت پست و تلگراف و تلفن منتقل شد. در سال ۱۳۸۲ طبق مصوبه مجلس، سازمان فضایی ایران، از ادغام سه بخش شکل گرفت. در وزارت ارتباطات اداره‌کل خدمات نگهداری ماهواره‌های مخابراتی را داشتیم که ارتباطات بین‌الملل را پوشش می‌داد و تا سال ۱۳۸۲ تحت عنوان مرکز سنجش از دور، به وزارت ارتباطات منتقل شد. این مرکز به علاوه اداره‌کل نگهداری خدمات ماهواره‌ای و یک بخش از اداره‌کل طرح و توسعه ماهواره مخابراتی، در سال ۱۳۸۲ با هم ادغام شدند و طبق مصوبه مجلس سازمان فضایی ایران شکل گرفت. سال ۱۳۸۳ اساسنامه سازمان فضایی ایران، تصویب و شورای‌عالی فضایی به ریاست رئیس‌جمهور ایجاد شد.»

باز شدن پای هوا و فضا به دانشگاه‌های ایرانی

فعالیت‌های آموزشی و دانشگاهی فناوری هوا و فضا در دهه ۶۰ آغاز می‌شود. در این دهه و به‌صورت رسمی در سال ۱۳۶۶ دانشکده هوافضا دانشگاه صنعتی امیرکبیر راه‌اندازی می‌شود. رئیس سازمان فضایی از دهه ۷۰ به‌عنوان دهه پژوهش و تحقیقات فضایی، دهه ۸۰ دهه برنامه توسعه فضایی و دهه ۹۰ دوران تثبیت فناوری و ارائه خدمات فضایی به جامعه یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: «سال ۱۳۸۵ در دومین جلسه شورای‌عالی فضایی، برنامه ۱۰ ساله اول فضایی تصویب شد. سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۴، مهم‌ترین برنامه هدفگذاری توسعه فناوری بود. با سه دانشگاه قرارداد امضا کردیم. در سال ۱۳۸۶ به برنامه ۱۰ ساله که سه برنامه سه‌ساله بود، بودجه تخصیص داده شد. در برنامه فضایی ۱۰ ساله اول نهاد‌های ما در عرصه فضا شکل گرفت و توان ساخت، پرتاب و بهره‌برداری از ماهواره را کسب کردیم، رتبه اول علمی منطقه شدیم و به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافتیم.»

درخشان‌ترین ستاره‌های ارسالی ایران به آسمان

از اواسط دهه ۸۰ حضور ایران در فضا رنگ و بوی جدی‌تر به خود می‌گیرد. تا پیش از این پروژه‌های مختلف ماهواره‌ای برنامه‌ریزی و حتی اجرایی شد، اما بعضی از آنها هیچ‌گاه به فضا نرسید. یکی از آن پروژه‌ها ماهواره «مصباح» بود که در سال ۷۶ موافقتنامه ساخت آن میان وزارت علوم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ‏به امضا رسید و مرکز تحقیقات مخابرات و ‏سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی، مسئول اجرای مشترک طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره ‏‏مصباح شدند و از سال ۷۷ یک شرکت ایتالیایی با امضای قراردادی با وزارت ارتباطات، مشارکت در ساخت مدل مهندسی و فضایی این پروژه را آغاز کرد. خرداد سال ۱۳۸۰ خورشیدی مرحله ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره به پایان رسید، مردادماه سال ۸۴ به ایران آمد و رونمایی شد، اما به دلیل عدم همکاری کشور‌های روسیه و ایتالیا هیچ‌وقت پرتاب نشد و به دلیل مشکلات تحریم این ماهواره در کشور ایتالیا مصادره شد و تاکنون هم بازگردانده نشده است.

فتح فضا با ماهواره سینا

کمی بعدتر یعنی در آبان ماه همان سال «سینا» نخستین ماهواره و کاوشگر فضایی ایران اسلامی در فضا لقب گرفت. ماهواره سینا به سفارش وزارت علوم در روسیه ساخته و در همانجا هم به فضا پرتاب شد و در مدار اختصاصی ایران قرار گرفت. سنجش از دور و دریافت، ذخیره و ارسال داده‌های مخابراتی دو مأموریت اصلی این ماهواره بود.

ماهواره امید و امید‌هایی که زنده ماند

پرتاب ماهواره «امید» بدون شک یکی از مهم‌ترین اخبار سال ۷۸ بود، ماهواره‌ای کاملا ایرانی که ساخت تجهیزات آن از اسفند ۸۴ آغاز و در همه مراحل اعم از طراحی و تولید در سازمان فضایی ایران و توسط محققان ایرانی صورت گرفت و درنهایت ۱۵ بهمن ماه توسط ماهواره‌بر سفیر به فضا پرتاب شد. این ماهواره در مدت ۵۰ روز، هر ۲۴ ساعت، ۱۵ بار به دور زمین می‌چرخید و گزارش‌های دورسنجی به مرکز فضایی در ایران می‌فرستاد. ماهواره امید اولین گام علمی در عرصه بومی‌سازی فناوری ماهواره بود و به موجب آن ایران به جمع کشور‌های دارای چرخه کامل فناوری فضایی وارد شد.

پرتاب موفق ۳ ماهواره ایرانی در دهه ۹۰

پس از امید، ماهواره‌های «رصد»، «نوید» و «فجر»، سه ماهواره دیگر ایرانی بودند که در دهه ۹۰ با موفقیت به فضا پرتاب شدند و در مدار قرار گرفتند. رصد، اولین ماهواره ایرانی بود که برق مورد نیاز خود را از صفحات خورشیدی متصل بر دیواره ماهواره و باطری‌هایش، تامین می‌کرد. این ماهواره که توسط دانشگاه صنعتی مالک اشتر ساخته شد به وسیله ماهواره‌بر سفیر B۱ در سال ۹۰ در مدار قرار گرفت. رصد نخستین ماهواره تصویربرداری ایران است.

نوید دیگر ماهواره موفق ایرانی در مرکز تحقیقات ماهواره‌ای دانشگاه علم و صنعت ساخته شده و در ۱۴ بهمن ماه ۸۸ رونمایی شد. این ماهواره که دو برابر ماهواره امید وزن داشت در سال ۹۰ به وسیله ماهواره‌بر سفیر B۱ از پایگاه فضایی سمنان پرتاب شد. از ویژگی‌های شاخص ماهواره نوید می‌توان به تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر ۷۵۰ متر و استفاده از صفحات خورشیدی برای تامین بخشی از برق ماهواره اشاره کرد.

فجر یکی دیگر از ماهواره های ایرانی بود که در شرکت صنایع الکترونیک ایران ساخته شد و با ماموریت تصویربرداری در سال ۹۳ توسط ماهواره‌بر سفیر فجر در مدار قرار گرفت. ماهواره فجر اولین ماهواره با مأموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایره‌ای با استفاده از پیش برنده گاز سر (تراست گاز سرد) است.
در کنار این موفقیت‌ها در عرصه ساخت و پرتاب ماهواره اساتید و محققان دانشگاه‌های کشور موفق به ساخت و آزمایش هفت کاوشگر در طول سال‌های ۸۵ تا ۹۱ شدند که اطلاعات آن در همین صفحه آمده است. این کاوشگر‌ها موفق به پرتاب و بازگشت موجودات زنده به فضا شده‌اند.

انتهای پیام