ورودی سدهای کشور در سال گذشته ۴۱.۹ میلیارد مترمکعب ثبت شد

به گزارش خبرنگار برنا، فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب، در نشست خبری با اصحاب رسانه به وضعیت منابع آبی کشور و تأثیرات تغییرات اقلیمی بر این بخش پرداخت. 

وی در ابتدا به بارش‌های اخیر در تهران اشاره کرد و اظهار داشت: هفته گذشته بارش خوبی در تهران رخ داد که هرچند پیش‌بینی‌ها آن را نشان نمی‌دادند، اما وضعیت آب تا حدودی بهبود یافت. با این حال، مقدار بارش بسیار کمتر از میزان مورد انتظار پاییز بود.

قاسم‌زاده تأکید کرد که تغییرات اقلیمی به طور مستقیم بر منابع آب کشور تأثیر می‌گذارند و این تغییرات باعث ناهنجاری‌هایی در توزیع نذورات جوی می‌شود.

وی در ادامه گفت: سال گذشته، با وجود بارش‌های مناسبی که در بهار رخ داد، وضعیت منابع آبی نرمال نبود. ما برای تأمین آب با مشکلات جدی روبرو بودیم زیرا شاخص‌های منابع آب، به جز بارندگی، وضعیت مناسبی نداشتند.

وی با اشاره به پایان سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ که در ۳۱ شهریور به پایان رسید، گفت: سال گذشته یکی از سال‌های نسبتاً نرمال از نظر بارش بود، به‌طور کلی میانگین بارش کشور دو درصد نسبت به متوسط نیم قرن اخیر افزایش داشت. اما این توزیع بارش در سراسر کشور یکسان نبود. در برخی مناطق، مانند استان‌های تهران، بوشهر، قزوین، چهارمحال و بختیاری، فارس و سمنان، میزان بارش کمتر از حد نرمال بود. به‌ویژه استان تهران که در صدر لیست استان‌های با کاهش بارندگی قرار داشت.

سخنگوی صنعت آب به وضعیت منابع آبی استان هرمزگان نیز اشاره کرد و بیان کرد: هرچند هرمزگان از نظر بارش در وضعیت نرمال قرار داشت، اما سد استقلال در این استان ورودی مناسبی را تجربه نکرد و این موضوع باعث تنش در تأمین آب به‌ویژه در شهر بندرعباس شد.

قاسم‌زاده با بیان اینکه سال گذشته پاییز و زمستان چندان پربارشی نداشتیم، توضیح داد: بارش‌ها از نیمه دوم اسفند شروع شد و تا پایان زمستان با ۳۲ درصد کاهش بارندگی مواجه بودیم. اگرچه این کاهش در بهار با ۷۱ درصد افزایش بارش جبران شد، اما این بارندگی‌های فشرده در بازه زمانی کوتاه، باعث روان‌آب‌های شدید شد که بخشی از آن از دسترس خارج شد. به‌طور مثال، در سیستان و بلوچستان حجم زیادی از آب از دسترس خارج شد.

وی به وضعیت سدهای کشور پرداخت و گفت: ورودی سدهای کشور در سال گذشته ۴۱.۹ میلیارد مترمکعب بود که در مقایسه با سال‌های قبل، شرایط بدی را تجربه نکردیم. اما این موضوع نشان‌دهنده لزوم توجه جدی به مدیریت منابع آب به‌ویژه در شرایط تغییرات اقلیمی است.

 ورودی ۲۰ سد مهم کشور زیر ۱۰ درصد ظرفیت طراحی

سخنگوی صنعت آب با اشاره به وضعیت ورودی سدهای کشور، از ناترازی قابل توجهی در ورودی مخازن سدهای مهم خبر داد. وی با بیان اینکه حجم مخازن سدهای مهم کشور حدود ۵۲ میلیارد مترمکعب است، اعلام کرد: در سال گذشته تنها ۸۰ درصد از حجم این سدها ورودی داشتیم که نشان‌دهنده ناترازی در تامین آب است.

قاسم‌زاده افزود: ورودی سدهای کشور در سال آبی گذشته با ۶ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۴۱.۹ میلیارد مترمکعب رسید، اما در مقایسه با متوسط پنج‌ساله، شاهد کاهش ۱۳ درصدی بوده‌ایم.

وی همچنین خاطرنشان کرد که خروجی سدها نسبت به سال گذشته ۶ درصد رشد داشته، اما در مقایسه با میانگین پنج‌ساله ۱۹ درصد کاهش یافته است.

سخنگوی صنعت آب با اشاره به مدیریت منابع آبی در کشور، بیان کرد: علیرغم برنامه‌ریزی‌ها برای مدیریت بهینه منابع، برخی از سدهای مهم مانند سد دوستی و سد استقلال تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد از حجم طراحی‌شده خود ورودی داشتند که این نشان‌دهنده شرایط بسیار نامطلوب است.

وی در ادامه گفت: در سال گذشته، میانگین ورودی به سدهای کشور حدود ۸۰ درصد ظرفیت طراحی‌شده آنها بوده است. برخی از سدهای مهم کشور مانند سد گتوند و سد بوکان وضعیت مطلوبی داشتند و بالای ۹۰ درصد پرشدگی داشتند. اما برخی دیگر از سدها مانند سد لار تنها ۴ درصد پرشدگی داشتند که نشان‌دهنده شرایط بحرانی در برخی مناطق است.

قاسم‌زاده اشاره کرد: با وجود بارش‌های خوب اخیر در شمال کشور، همچنان در بخش‌های مرکزی و جنوبی کشور بارندگی قابل توجهی نداشته‌ایم و ۴۶ درصد از ظرفیت سدهای کشور در حال حاضر پر است. این آمار نشان می‌دهد که علیرغم بهبود نسبی، وضعیت آبی کشور همچنان نگران‌کننده است.

وضعیت نامطلوب ذخایر آبی و چالش‌های تأمین آب کشاورزی

سخنگوی صنعت آب به وضعیت سدهای کشور اشاره کرد و تأکید کرد که برخی از سدها با درصد پرشدگی بسیار پایین مواجه هستند.

قاسم زاده گفت: در حال حاضر، سد تهران تنها ۲۵ درصد پرشدگی دارد که به لطف مدیریت مناسب، وضعیت نسبت به سال گذشته بهبود یافته است. اما وضعیت سد زاینده‌رود بحرانی است و تنها ۲۲ درصد پرشدگی دارد. این مقدار نسبت به سال گذشته ۳۶ درصد کاهش یافته که تأثیر مستقیمی بر کشت پاییزه استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری خواهد داشت.

وی همچنین به شرایط نامطلوب دیگر سدها اشاره کرد و افزود: سد دوستی در خراسان رضوی ۱۴ درصد پرشدگی دارد. هرچند وضعیت ورودی آن نسبت به سال گذشته بهبود یافته، اما همچنان عددی قابل توجه نیست. سد استقلال نیز تنها ۱۱ درصد پرشدگی دارد و سد شاه نیما ۱۶ درصد پر شده که می‌تواند تا حدود دو سال آب منطقه سیستان را تأمین کند.

قاسم‌زاده خاطرنشان کرد که برخی از سدهای کشور مانند زنجیره کارون و سد کرخه وضعیت بهتری دارند و جزو سدهایی با درصد بالای پرشدگی در کشور محسوب می‌شوند. با این حال، برخی سدها مانند سد ساوه تنها ۷ درصد پرشدگی دارند که نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب است.

سخنگوی صنعت آب در ادامه به تغییرات اقلیمی و چالش‌های جهانی اشاره کرد و بیان کرد: ایران نیز از تغییرات اقلیمی متاثر شده است و وزارت نیرو در تلاش است تا با برنامه‌ریزی‌های دقیق از این بحران عبور کند. وزارت نیرو در سال‌های اخیر طرح‌های بزرگی را آغاز کرده است و هدف‌گذاری‌های مهمی برای مدیریت منابع آب در کشور انجام شده است.

وی تأکید کرد که یکی از مهم‌ترین اهداف وزارت نیرو کاهش ۲۷ میلیارد مترمکعبی مصرف آب تا افق ۱۴۲۰ است و این هدف با بهینه‌سازی مصرف و جلوگیری از برداشت‌های غیرقانونی قابل تحقق خواهد بود.

مدیریت برداشت آب در چاه‌های کشاورزی با استفاده از کنترل‌های هوشمند برق

قاسم‌زاده با تأکید بر ضرورت کنترل برداشت آب در چاه‌های کشاورزی گفت: برای مدیریت اضافه برداشت آب از چاه‌های مجاز، به نوعی باید از کنترل‌های هوشمند برق بهره ببریم. در حال حاضر، پروانه‌های صادرشده برای چاه‌های برقی حدود ۲۲ میلیارد متر مکعب است، در حالی که برداشت واقعی بالغ بر ۲۸ میلیارد متر مکعب است. به این ترتیب، باید حدود ۶ میلیارد متر مکعب از برداشت‌های اضافی را از طریق کنترل برق مدیریت کنیم.

وی افزود: این پروژه از زمانی که شروع شد، اهداف مشخصی داشت. محدود کردن برق باعث می‌شود که آب نتواند به راحتی برداشت شود. همچنین، بعد از اطلاع‌رسانی به کشاورزان درباره وضعیت برداشت‌های خود، برخی از آنها به رعایت این موارد پرداختند. تا کنون، حدود ۲۵ درصد از کشاورزانی که دارای پروانه برق هستند، همچنان برداشت‌های مازاد انجام می‌دهند. این افراد در دسته‌بندی‌های خاصی قرار گرفته و به آنها اطلاع‌رسانی شده است. در سال گذشته، حدود ۱۲۵۰۰ چاه در کشور تحت محدودیت قرار گرفتند. این محدودیت‌ها به معنای قطع کامل برق نبود، بلکه برق در حد نیاز روزمره تأمین شده بود و امکان برداشت آب محدود شد.

قاسم‌زاده ادامه داد: تا به امروز، ۱۵ چاه جدید شناسایی شده‌اند که خارج از دامنه مجاز خود برداشت می‌کنند و تعاملات لازم برای حل این مشکل در حال انجام است. هدف ما این است که ۶ میلیارد متر مکعب از برداشت‌های کشاورزی را کنترل کنیم. همچنین، بحث چاه‌های غیرمجاز نیز مطرح است. اگر برنامه‌های کنونی تحقق پیدا کند، ما می‌توانیم در طول دو سال با انسداد این چاه‌ها، به همین میزان برداشت‌ها را کاهش دهیم.

وی به موضوع بهره‌وری اشاره کرد و گفت: بهره‌وری بخش کشاورزی ما حدود نصف متوسط جهانی است. باید به سمت بهبود وضعیت کشاورزی با استفاده از بذر، کود و سموم مناسب و الگوی کشت منطبق بر شرایط اقلیمی حرکت کنیم. هدف ما این است که مصرف آب کشاورزی را از ۸۲ میلیارد متر مکعب به ۵۱ میلیارد متر مکعب در افق پیش‌بینی‌شده کاهش دهیم.

قاسم‌زاده در ادامه، درباره تحویل حجمی آب توضیح داد: در بخش آب سطحی، حدود ۳۷ میلیارد متر مکعب آب از ۱۲۰ هزار نقطه در کشور برداشت می‌شود. ۱۰۰ هزار نقطه از این برداشت‌ها با روش‌های سنتی مدیریت می‌شوند. دولت حدود دو و نیم میلیون شبکه آبیاری را توسعه داده و مدیریت کانال‌های درجه یک و دو را به وزارت نیرو سپرده است. دستورالعمل‌های مشترکی برای تحویل حجمی آب از سال ۹۹ وجود دارد که بر اساس آن، هر دو وزارتخانه باید همکاری‌های لازم را در این زمینه انجام دهند.

تحویل حجمی آب با مشارکت وزارت جهاد و نیرو برای مدیریت منابع آبی

سخنگوی صنعت آب در خصوص دستورالعمل تحویل حجمی آب اعلام کرد: این دستورالعمل به عنوان یک میثاق میان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو به تصویب رسیده است. هدف از این دستورالعمل، تعیین میزان آب برداشت‌شده از شبکه‌های آبیاری برای هر بهره‌بردار و مشخص کردن نقاط تحویل آب است. بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده، حدود ۱۷ هزار نقطه تحویل در کانال‌های درجه یک، دو و ابتدای درجه سه شناسایی شده است. 

وی افزود: وزارت نیرو موظف است آب را در ابتدای این کانال‌ها تحویل دهد و به همین منظور، ابزارهای اندازه‌گیری در این نقاط نصب شده است. با این حال، بهره‌برداری از این شبکه‌ها نیازمند ساماندهی بیشتری است. 

سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: در این طرح، حدود ۱۴۰۰ تشکل توسط وزارت جهاد کشاورزی تعیین شده، اما توانمندسازی و توجیه این تشکل‌ها به خوبی انجام نشده است. در حال حاضر، در برخی استان‌ها مانند آذربایجان غربی، ایلام و خوزستان، تحویل حجمی آب با مشارکت این تشکل‌ها به صورت موفق انجام می‌شود، اما در دیگر استان‌ها این اتفاق هنوز نیفتاده است.

وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر، نظارت و اندازه‌گیری آب به عهده شرکت‌های بهره‌برداری وزارت نیرو است. اما آنچه که به‌صورت قانونی و نظام باید باشد هنوز محقق نشده است. بنابراین، در مدیریت مصرف آب و تحویل حجمی، نظارت بر ۳۷ میلیارد متر مکعب آبی که باید از این نقاط به مردم تحویل شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 

سخنگوی صنعت آب همچنین به چالش‌های موجود در توزیع عادلانه آب در شرایط کم آبی اشاره کرد و گفت : در سال‌های اخیر، امکان تأمین کامل حقابه کشاورزان وجود نداشته و این امر محدودیت‌های کشت را به همراه داشته است. تشکل‌ها می‌توانند در این زمینه به نظارت بر الگوی کشت و رعایت نیاز آبی محصولات کمک کنند تا از بروز مناقشات اجتماعی در مواقع کمبود آب جلوگیری شود. 

وی تأکید کرد: تحویل حجمی آب یکی از ابعاد مهم مدیریت منابع آبی کشور است که باید با مشارکت و نظارت موثر از سوی تمامی ذینفعان انجام شود.

انتهای پیام/