انتقاد چیست؟ منتقد کیست؟

برنا ایلام-چگونه افکار ما واکنش ما را در برابر انتقاد تحت تأثیر قرار می دهد؟ انتقاد بر چند نوع است و چه پیامدهایی دارد؟ چگونه انتقاد کنیم و چگونه آن را بپذیریم؟ چه تفاوتی میان انتقاد و ارزیابی عملکرد وجود دارد؟ انتقاد در روابط بین فردی چگونه است و چه پیامدهایی دارد؟ انتقاد و نقش آن در بیماری های روانی چیست؟ انتقاد از خود چیست، چه ارتباطی با ویژگی های شخصیتی دارد و پیامدهای آن چیست؟ انتقاد و نقد، موضوع و مفهومی وسیع و عمیق است که در جریان مدرنیته، جایگاه فلسفی والایی دارد، از سوی دیگر در علوم انسانی و به ویژه در علم روان شناسی، موضوع انتقاد هم چون موضوعاتی نظیر جرئت، پشتکار، اهمال کاری، تردید، درد، خشم، افسردگی و اضطراب واقعیتی مهم است که باید تعریف و مواجهه با آن را بیاموزیم، و از آن در جهت رشد شخصیت، بهبود عملکرد و روابط بین فردی و اجتماعی بهره ببریم. بسیاری از موضوعات مرتبط با شخصیت نظیر اعتماد به نفس، وابستگی، احساساتی نظیر شرم، اضطراب، خشم، طرد شدگی و افسردگی با شیوه ی پذیرش، درک و واکنش نسبت به انتقاد ارتباط مستقیمی دارد.

هر یک از ما ممکن است در زندگی روزمره بارها توسط همسر، والدین، فرزندان، دوستان و همکاران و حتی خودمان مورد انتقاد قرار گیریم.

همان گونه که انتقاد مخرب و منفی، اهداف فردی و احساس کارآمدی را کاهش می دهد، انتقاد سازنده و صحیح، حرکت، رشد و بهبود روابط بین فردی و عملکرد بهتر را به همراه دارد.

درک معنا و مفهوم انتقاد و شکل مواجهه با آن، تعیین کننده ی رویکرد فردی نسبت به انتقاد است. همان طور که می دانیم، نحوه ی تفکر ما تعیین کننده ی احساس ماست، بنابراین تغییر در نحوه ی تفکر و باورها موجب تغییر در احساس می شود. واکنش به انتقاد، خود ناشی از افکار و انگیزه های درونی فرد است. بر این اساس، واکنش نسبت به انتقاد در طیف وسیعی قابل بررسی است که در یک سوی آن طیف خشم و در سوی دیگر آن برخورد منطقی وجود دارد.

اگر هر گونه انتقادی را نادیده بگیریم و بدون تأمل آن را بی ارزش و بدون اعتبار بدانیم یا این که به محض مواجه شدن انتقاد، با احساس شکست و شرم کنیم، هرگز در زندگی پیشرفت نخواهیم کرد. رسیدن به شناخت نسبی درباره ی خود کمک می کند تا فرد انتقاد سازنده را تشخیص دهد و از آن برای برطرف کردن مشکلات و موانع موجود در برابر رشد شخصیت و بالندگی بهره گیرد.

هنگامی می توانیم انتقاد را تلاشی برای پیشرفت زندگی، رهایی از ناکامی، و مشکلات بین فردی در نظر بگیریم که احساسات منفی نظیر حقارت و شرم و شکست در ما کاهش یابد.

اعتقاد به آزادی بیان به همه ی ما کمک خواهد کرد تا با پذیرش انتقاد صحیح، کمر همت را برای رفع مشکلات و موانع رشد شخصیت، تغییر بداندیشی و کژ رفتاری ببندیم. در محیطی آزاد باید در برابر هر انتقاد سازنده صبور و بردبار باشیم، و همه را بپذیریم. شاید نظر دیگران درباره ی ما چندان منصفانه نباشد، اما آن ها حق اظهارنظر دارند. باید بیاموزیم که حساسیت زیاد نسبت به انتقاد، ناشی از عزت نفس پایین و شکننده است و ما نیز مانند همه ی انسان ها مرتکب اشتباه می شویم.