رفع موانع ارزی در انتهای تونل برجام

وزارت خزانه‌داری امریکا طی یک قطعنامه رهنمودهای جدیدی را منتشر کرد که به تجار اجازه می‌دهد معاملات دلاری خود با ایران را از طریق موسسات بانکداری برون‌‌مرزی تا زمانی که وارد سیستم مالی امریکا نشده اند، انجام دهند و این خود یک گشایش جدید در ادامه انجام برجام و لغو تحریم‌ها علیه ایران است. «حسن حسینی‌شاهرودی» نماینده مردم شاهرود در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری برنا در این باره سخن گفت.

رفع موانع ارزی به چه معناست؟

سال 2008 را  در تاریخ اقتصادی ایران می‌توان به تلخی یاد کرد. زمانی که مبادلات دلاری برای ایران به طور رسمی ممنوع شد و سه سال پس از آن شبکه سوئیفت برای خدمت رسانی به شبکه‌های بانکی ایران متوقف شد. در نتیجه صندوق ارزی ما هرروز خالی‌تر و معاملات ارزی هرروز محدودتر شد.

پس از تحریم بانک مرکزی ایران، معامله ریال در سطح جهانی به شکل چشم‌گیری کاهش یافت و ارزش واحد پول کشور (ریال) تا 300درصد سقوط کرد. در نتیجه، نقل و انتقال پول به کندی صورت گرفت و هزینه انتقال ارز در ایران بسیار افزایش یافت.

کمی بعد از اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌های ایران بود که برخی بانک‌های اروپایی به دلیل نگرانی از اعمال جریمه امریکا و همچنین نداشتن مجوز انجام معاملات دلاری با بانک‌های ایرانی از ورود به تعاملات اقتصادی با ایران پرهیز کردند.

در اینجا نیاز بود راه تجارت ایران با بنگاه های بین المللی توسط یک ضمانت جدی از سوی کاخ سفید باز شود. ماه‌ها از برجام گذشت. کاخ سفید در نهایت با تاخیر چندماهه در قالب یک قطعنامه اعلام کرد که شرکت‌های غیرآمریکایی می‌توانند خارج از سیستم ایالات متحده با ایران وارد معامله شده و از دلار استفاده کنند و حتی این موسسات‌مالی با افراد و شرکت‌های ایرانی حاضر در فهرست تحریم‌های آمریکا نیز  تجارت کنند. به این ترتیب و پس از تلاش های هیات دیپلماسی ایران، قرار شد دلار از راه‌های قانونی وارد کشور شود.

وجود موانع ارزی و تحریم بانک‌های ایرانی چه مشکلاتی را در اقتصاد داخلی به وجود آورد؟

پدیده تحریم و وجود موانع ارزی از دلایل ظهور افرادی با عنوان کاسبان تحریم بود. جا به جایی پول در حالی به اصطلاح به شکل "چمدانی" در ایران انجام می‌شد که  نظام پولی و بانکی ایران در انجام تبادلات اقتصادی بین‌المللی توانمندی لازم را داشت؛ اما فرصت استفاده از توانمندی هایش را پیدا نمی‌کرد.

قبل از انجام برجام، ایران چندین سال از نظر تجاری در مروادات بین‌المللی عقب افتاده بود. رفع موانع ارزی در انتهای تونل برجام زمانی انجام شد که سیستم بانکی کشور در سالهای گذشته و به سبب تحریم متحمل زخم ها و سختی‌هایی شده بود. در سالهای تحریم روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی با 700 بانک بزرگ کشور ابتدا ضعیف و سپس با گذشت زمانی به طور کلی قطع شد.  همچنین در کمال ناباوری شاهد بودیم دفاتر نمایندگی بانک‌های خارجی در ایران تعطیل و خدمات آن ها از بین رفت.  پس از تحریم‌های آمریکا، اتحادیه اروپا و قطع شبکه سوئیفت، آخرین ضربه تحریم بانک مرکزی بود که باعث ایجاد اخلال در نظام بانکی ایران شد. به دنبال تحریم بانک مرکزی، دریافت وجوه حاصل از فروش نفت با مشکلاتی مواجه و فعالیت‌های بین‌المللی بانک مرکزی با موانع زیادی روبه‌رو شد.

به دلیل عدم همکاری بانک‌های خارجی، حساب‌های طلا در خارج از ایران و همچنین سیستم حمل و نقل رسمی طلا و اسکناس به داخل کشور از کار افتاد. در این مدت برای دستیابی به  دلارهای نفتی، ناگزیر از سیستم بانکی کشورهای مختلف نظیر امارات و ترکیه استفاده کردیم. 

همچنین به دلیل  موانع تجاری که در هنگام  تحریم بر کشور اعمال شده بود و  نبود امکان خرید و فروش با ارز جهانی ایران با کشورهایی مانند چین تهاتر انجام می‌ شد؛ درحالی که ذخیره  صندوق ارزی رو به کاهش و قیمت ارز در داخل کشور  رو به افزایش بود.

ایران تا چه اندازه به بین رفتن و رفع موانع ارزی نیاز داشت و این امر چه تاثیر مستقیمی بر اقتصاد کشور دارد؟

اقتصاد ایران در حال حاضر برون گرا و صادرات محور است. اگر بخواهیم این قسم از اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم باید در جهت توسعه صادرات حرکت و گام های عمیقی برداریم؛ قطعا نظام پولی و بانکی کشور نقش اصلی و اساسی در جهت توسعه صادرات ایفا می‌کند و تحریم های ارزی مانع بزرگی در صادرات محسوب می‌شود.

 تمرکز بر صادرات و ورود ارز به طور مستقیم امروز از واجبات اقتصاد ایران محسوب می‌شود؛ این درحالی است که هنوز تراز تجاری و بازرگانی ما مثبت نشده است و این مسئله باید در افق برنامه ششم توسعه  با در نظر گرفتن لغو تحریم ها عملیاتی شود.

از بین رفتن تحریم‌های بانکی می‌تواند دستاوردهای مهمی در کشور داشته باشد. درابتدا می‌توان  به آزادسازی دارایی های بلوکه شده ایران اشاره کرد. براین اساس دارایی های مسدود شده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران آزاد شده و بانک مرکزی امکان نقل و انتقال آنها در خارج از کشور را پیدا خواهد کرد. این امر بدون نیاز به کسب مجوز از مقامات اروپایی انجام خواهد گرفت و ایران آزاد خواهد بود که بانک‌های مدنظر خود را برای نگهداری سپرده ها و نقل و انتقال آنها انتخاب کند.

همچنین انجام تمامی روابط و خدمات کارگزاری میان بانک های ایرانی و خارجی (به استثنای بانک های امریکایی) و خدمات پیام رسانی مالی که پیش از این برای بانک های ایرانی متوقف شده بود مجددا برقرار خواهد شد.

علاوه براین بانک مرکزی ایران می تواند عواید حاصل از فروش نفت را در هر بانک و کشوری که خود صلاح می داند دریافت کند. شعب بانک های ایرانی که از فهرست تحریم ها خارج شده اند نیز فعالیت های متوقف شده خود را از سر می‌گیرند. ازسوی دیگر امکان خرید اسکناس و طلا برای بانک های ایرانی، دریافت وام و تسهیلات خارجی برای تأمین مالی، صدور ضمانتنامه بانکی و گشایش اعتبارات اسنادی به نفع بانک ها و ذی نفعان ایرانی آزاد شده خواهد بود.

دلار به دلیل جایگاهی که در معاملات بین‌المللی دارد، معمولاً در مبادلات پولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحریم دلار، ایران را از مبادلات پولی باز می‌دارد و بانک‌های آسیایی و اروپایی از انجام این مبادلات خودداری می‌کنند. قانونگذاران امریکا طی سال‌های اخیر میلیاردها دلار جریمه تعیین و تهدید کرد که کشورها و بانک‌هایی که از این تحریم تخطی کنند را از بازار جذاب امریکا محروم خواهد کرد. همچنین منفعتی که رفع تحریم و دسترسی به مبادلات دلاری می‌تواند برای ایران داشته باشد این است که ایران می‌تواند بخش قابل‌توجهی از ذخایر خود را به دلار امریکا نگهداری کند و علاوه بر آن، نقل‌وانتقال و جابه‌جا‌یی دلار امریکا برای ایران با سهولت بیشتری انجام شود. می‌توان انتظار داشت که با رفع تحریم هم معاملات خارجی ایران سریعتر و با سهولت بیشتری انجام شود و هم شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ بدون ترس از تحریم‌های امریکا مبادلات خود را با ایران گسترش دهند.

مجلس دهم  چقدر در استفاده از رفع موانع ارزی تاثیرگذار بوده است؟

مجلس دهم و اعضای کمیسیون اقتصادی واقف هستند که اگر بخواهیم تبادلات تجاری با کشورهای خارجی برقرار کنیم و تراز صادرات و واردات را مثبت کنیم؛ بانک نقش اصلی را ایفا می کند. ما در حوزه مبادلات ارزی، نظام بانکداری معقولی داریم. در نتیجه نیاز به طرح هایی است که بتوان در نهایت با اجرای آن‌ها این نظام معقول را به نتیجه و عمل رساند.  تصویب قوانین مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم توسط مجلس شورای اسلامی از مهم ترین اقدامات خانه ملت در این جهت است.

در کنار نظام بانکداری قوی که  ایران  به آن نیاز  دارد  زمینه سرمایه‌گذاری خارجی نیز به شدت دیده می‌شود؛ البته این یک امر دوجانبه است هم در بحث صادرات و هم در بحث سرمایه گذاری خارجی. ایران نیز یک سوی مهم مبادلات است و نقش اساسی دارد . سرمایه گذار باید بتواند ضمانت مطمئنی برای پشتوانه ارزی که وارد کشور می کند، داشته باشد .