دلایل گرایش جوانان کشور به رفتارهای آسیب رسان / جرأت یا اختلال روانشناختی؟

«من به تو جرأت میدم که ابروت رو پیرسینگ کنی» این جمله را پسر جوانی که دوربین به دست دارد به جوانی دیگری می گوید و صحنه بعدی مراحل دردناک این عمل را نشان می دهد و ویدئوی بعدی که از دوستش می خواهد جمله زننده ای را روی پایش تتو کند و باز صحنه درد کشیدن و ویدئوی بعدی و بعدی...

با یک جستجو در فضای مجازی با موجی از ویدئوهای رفتارهای نامتعارف در میان جوانان مواجه می شوید که برای یک لحظه دیده شدن و اثبات خود حاضرند جمله ای نامربوط را برای همیشه بر بدنشان حک کنند یا به خود آسیب برسانند یا حتی با حرکات خارج از عرف و غیرقانونی خود را در خطر بازداشت قرار دهند.

نمونه ای از این ویدئوها:

درهمین راستا با رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران در زمینه  چرایی و چگونگی پیدایش و شیوع این رفتارها در میان نوجوانان کشورمان به گفتگو نشستیم.

مجید صفاری نیا در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا، نوجوانی و سال های اولیه جوانی  را سن حساس و خاصی دانست و گفت: همیشه تاریخ نوجوانی توأم با بحران بوده است. در گذشته و حتی قبایل بدوی نیز از این جنس رفتارها مثل آرایش کردن های خاص، رنگ کردن بدن یا پوشیدن لباس خاص و شکل و شمایل عجیب مرسوم بوده و نگاه ویژه ای به آن می شده است.

وی افزود: امروز جوانانی در جامعه ما با اتفاقات خاصی که بیشتر به مسائل خانوادگی و روانشناختی و اجتماعی برمی گردد، شرایط ویژه ای داشته و سرشار از رفتارهای پرخطر است.

این استاد دانشگاه در مورد تفاوت رفتاری جوانی در دهه های مختلف بیان کرد: نوجوانی و اوایل جوانی  یعنی سنی که افراد دنبال نوجویی و نوخواهی هستند. در گذشته هم همینطور بوده و دلیل آن دهه خاصی نیست بلکه جوانی خاص است. دهه ها می توانند تأثیر بگذارند، اما نوجوانی و اوایل جوانی دوره ای است که فرد به تنوع و گوناگونی و پاسخ به پرسش های  هویتی که من کیستم و چیستم نیاز دارد و در همه جوامع و همه دهه ها همین گونه است اما به شکل های مختلف بروز می یابد.

رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران در مورد رفتارهای غیرمتعارف بعضی از جوانان تصریح کرد:  به دلیل دو اصل نوجویی و نوخواهی، همواره به دنبال تجربه های جدید است. رفتارهای پرخطری مانند خالکوبی و تیغ زنی  که جزو رفتارهای خودآسیب رسان درنظر گرفته می شوند که افراد این رده سنی  عمدا به خود آسیب می رساند، دلایل متعدد دارد و ما باید با چند رویکرد به این معضل نگاه کنیم.

دلایل رفتارهای پرخطر 

 دکتر صفاری نیا عوامل گرایش به رفتارهای غیرمتعارف و آسیب رسان را در این رده سنی به چهار دسته تقسیم کرد:

1-  تمایل به نوجویی و اتفاقات جدید دارد. در خصوص رفتارهای تتو، تیغ زدن، کندن اسم یا شعار خاصی یا سوزاندن با سیگار در یک طبقه بندی، «مجموعه رفتارهای آسیب رسان  به خود» عنوان می شوند. غالبا این رفتارها به دلیل کاهش اضطراب و افسردگی صورت می گیرند. دلیل دیگر را می توان ترشح هورمون های آرامش بخش یا ضددرد بعد از اتفاق افتادن این رفتارها برای کاهش درد در مغز دانست که در نهایت می تواند حس آرامشی در فرد ایجاد کند و باعث ترغیب این رفتار شود.

2- این نوجوانان مبتلا به اختلالی هستند به نام اختلال شخصیت مرزی که در واقع آغاز این اختلال  سن 14-15 سالگی است و یکی از علایم آن، رفتارهای آسیب رسان به خود است و فرد مبتلا در مقابل استرس و  اضطراب، شروع به صدمه زدن به خود می کند. این افراد معمولا در روابط عاطفی خود سست و غیرپایدار هستند یا از خود شیفتگی خاصی رنج می برند.

3- در مدل سوم تبیین رفتارها، مفهومی به نام هیجان خواهی داریم. طبیعتا بروز و میزان هیجان در سنین نوجوانی و اوایل جوانی  از دیگر سنین بیشتر است. شما انتظار ندارید یک سالمند هیجان خواه باشد، مثلا بخواهد پرواز یا موج سواری کند بلکه این جنس رفتارهای هیجانی با میزان هیجان خواهی افراد در سنین مختلف رابطه دارد. از آنجا که حس هیجان خواهی در رده سنی  بالاتر است، ممکن است  به راحتی به سمت این رفتارها کشیده شوند.

4- این رفتارها ممکن است جنبه اجتماعی داشته باشند؛ یعنی یک نوع حس پرستیژ و کلاس و به قول خود آنان خفن بودن نزد بقیه هم سن ها  ایجاد کند. او  برای اینکه هویت خود را تشکیل دهد، اقدام به رفتارهای آسیب رسان به خود می کند تا دیگران او را به قوی بودن بشناسند که در این معقوله باید بسیار مداخله کنیم. مدارس یا مراکزی که مأمن حضور این نوجوانان هستند، باید در بعد چهارم که تشخص اجتماعی می شود، مراقبت فراوان داشته باشند.

در بخش بعدی این گزارش که فردا منتشر می شود، رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران در مورد راهکارهای پیشگیری و کنترل رفتارهای نامتعارف در دوران نوجوانی به برنا توضیح می دهد.